UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

nauczyć

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN: pod: sporo, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *naučiti

1. mówić

Definicja

przekazać komuś jakieś wiadomości lub umiejętności tak, żeby przyswoił je sobie i umiał wykorzystać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

Połączenia

  • ojciec nauczył; matka, samica, szkoła nauczyła
  • nauczyć córkę, dziecko, młode, psa, studentów, syna
  • nauczyć angielskiego, dobrych manier, filozofii, geografii, kroju, matematyki, ortografii, pacierza, porządku, rachunków, tabliczki mnożenia, zachowania przy stole, zawodu
  • dobrze, źle; łatwo, trudno nauczyć
  • nauczyć chodzić, czytać, hodować bydło, mówić, myśleć logicznie, odmawiać pacierz, pisać ortograficznie, posługiwać się czymś, rysować, śpiewać, uprawiać ziemię, walczyć; aportować, służyć
  • chcieć, umieć, potrafić; należy, trzeba, ktoś powinien nauczyć

Cytaty

Rodzice nauczyli mnie też pracy, uświadomili, jakie to ważne zrobić coś własnymi rękami.

źródło: NKJP: A.B.: Poletko księdza proboszcza, Wieści Podwarszawskie, 2001-08-12

Chemiczka była wiecznie chora, więc nie nauczyła nas niczego.

źródło: NKJP: Aleksander Nalaskowski: Standard na miękko, Wychowawca, 2005-02

Zaprzyjaźniony iluzjonista nauczył go żonglować siedmioma piłeczkami.

źródło: NKJP: Katarzyna Bielas: Fajny film, którego nie ma, Gazeta Wyborcza, 1997-07-04

Glisner nauczył mnie, że na koniu siedzi się jak worek kartofli, luźno w biodrach i ciężko w tyłku.

źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002

Od sąsiada od czasu do czasu dostawaliśmy złowione przez niego szczupaki, a Elżbieta nauczyła mnie, jak je przyrządzać.

źródło: NKJP: Kira Gałczyńska: Nie wrócę tu nigdy, czyli Pożegnanie z Mazurami, 1998

[...] śledzenie dziejów władzy, nawet dyktatorskiej, niewiele nauczy nas o zjawisku, które nazwaliśmy tu bolszewizmem.

źródło: NKJP: Jerzy Surdykowski: Dookoła świata, Gazeta Wyborcza, 1998-01-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nauczę
 nauczymy
2 os. nauczysz
 nauczycie
3 os. nauczy
 nauczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nauczyłem
+(e)m nauczył
 nauczyłam
+(e)m nauczyła
 nauczyłom
+(e)m nauczyło
 nauczyliśmy
+(e)śmy nauczyli
 nauczyłyśmy
+(e)śmy nauczyły
2 os. nauczyłeś
+(e)ś nauczył
 nauczyłaś
+(e)ś nauczyła
 nauczyłoś
+(e)ś nauczyło
 nauczyliście
+(e)ście nauczyli
 nauczyłyście
+(e)ście nauczyły
3 os. nauczył
 nauczyła
 nauczyło
 nauczyli
 nauczyły

bezosobnik: nauczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nauczmy
2 os. naucz
 nauczcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nauczyłbym
bym nauczył
 nauczyłabym
bym nauczyła
 nauczyłobym
bym nauczyło
 nauczylibyśmy
byśmy nauczyli
 nauczyłybyśmy
byśmy nauczyły
2 os. nauczyłbyś
byś nauczył
 nauczyłabyś
byś nauczyła
 nauczyłobyś
byś nauczyło
 nauczylibyście
byście nauczyli
 nauczyłybyście
byście nauczyły
3 os. nauczyłby
by nauczył
 nauczyłaby
by nauczyła
 nauczyłoby
by nauczyło
 nauczyliby
by nauczyli
 nauczyłyby
by nauczyły

bezosobnik: nauczono by

bezokolicznik: nauczyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nauczywszy

gerundium: nauczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: nauczony

odpowiednik aspektowy: uczyć

Składnia

bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO/CO + CZEGO
bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO/CO + BEZOKOLICZNIK
bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO/CO + że ZDANIE | ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO + o CZYM

2. tolerancji

Definicja

spowodować, że ktoś przyswoi sobie jakieś cechy lub uświadomi sobie coś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • historia, ulica, wojna nauczyła; życie nauczyło
  • nauczyć cierpliwości, jakiejś postawy, szacunku, tolerancji, ufności, życzliwości

Cytaty

Życie nauczyło Walentinę cierpliwości.

źródło: NKJP: Igor T. Miecik: Moskwa obiecana, Polityka, 2002-01-19

Umie czekać. Zawód go tego nauczył.

źródło: NKJP: Marta Sapała: Książka reinkarnacja, Polityka, 2005-01-29

Historia nauczyła nas, że kapitalizm skazany jest na zagładę.

źródło: NKJP: Adam Czerniawski: Narracje ormiańskie, 2003

[...] postanowił swego syna nauczyć, jak być twardym mężczyzną.

źródło: NKJP:Anna Hebenstreit-Maruszewska: Dorosłe Dzieci Alkoholików, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nauczę
 nauczymy
2 os. nauczysz
 nauczycie
3 os. nauczy
 nauczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nauczyłem
+(e)m nauczył
 nauczyłam
+(e)m nauczyła
 nauczyłom
+(e)m nauczyło
 nauczyliśmy
+(e)śmy nauczyli
 nauczyłyśmy
+(e)śmy nauczyły
2 os. nauczyłeś
+(e)ś nauczył
 nauczyłaś
+(e)ś nauczyła
 nauczyłoś
+(e)ś nauczyło
 nauczyliście
+(e)ście nauczyli
 nauczyłyście
+(e)ście nauczyły
3 os. nauczył
 nauczyła
 nauczyło
 nauczyli
 nauczyły

bezosobnik: nauczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nauczmy
2 os. naucz
 nauczcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nauczyłbym
bym nauczył
 nauczyłabym
bym nauczyła
 nauczyłobym
bym nauczyło
 nauczylibyśmy
byśmy nauczyli
 nauczyłybyśmy
byśmy nauczyły
2 os. nauczyłbyś
byś nauczył
 nauczyłabyś
byś nauczyła
 nauczyłobyś
byś nauczyło
 nauczylibyście
byście nauczyli
 nauczyłybyście
byście nauczyły
3 os. nauczyłby
by nauczył
 nauczyłaby
by nauczyła
 nauczyłoby
by nauczyło
 nauczyliby
by nauczyli
 nauczyłyby
by nauczyły

bezosobnik: nauczono by

bezokolicznik: nauczyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nauczywszy

gerundium: nauczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: nauczony

odpowiednik aspektowy: uczyć

Składnia

bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO + CZEGO
bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO + że ZDANIE | ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

3. groźba

Definicja

pot. 
słowo używane, gdy ktoś chce komuś pogrozić lub uświadomić, że za coś spotka go kara

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Cytaty

Twarz nabiegła mu krwią, chciał skoczyć ku chłopcu, ale zawahał się i krzyknął: - Ty psie, ty zbiegu, już ja cię nauczę!

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Ja was nauczę pracy, złodzieje!

źródło: NKJP: Janusz Szpotański: Zebrane utwory poetyckie, 1990

Nauczymy was szacunku dla władzy, zrozumiano? Zapamiętajcie, że w więzieniu ludzie są niczym.

źródło: NKJP: Zdzisław Smektała: Chcica..., 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nauczę
 nauczymy

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

bezokolicznik: nauczyć

Składnia

bez ograniczeń + nauczyć +
KOGO + CZEGO

Frazeologizmy

coś nauczyło rozumu kogoś
ktoś nauczy rozumu kogoś
ktoś nauczył moresu kogoś

Przysłowia

Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał
Czego Jaś się nie nauczy
Data ostatniej modyfikacji: 30.01.2013
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN