UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zbudzić

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

Zob. budzić

1. ze snu

Definicja

przerwać czyjś sen

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obudzić, przebudzić, wybudzić

Połączenia

dzwonek do drzwi, dźwięk, głos, krzyk, łomot, odgłos, telefon zbudził kogoś
zbudzić śpiących
zbudzić na śniadanie
zbudzić nad ranem
zbudzić z drzemki, ze snu
zbudzić nagle, wcześnie

Cytaty

	Wczesnym ranem, dokładnie o godzinie 3.30, zbudziły mnie podejrzane odgłosy z kuchni. źródło: NKJP: Barbara Koś: Spółdzielnia zwleka z wypłatą odszkodowania, Echo Dnia, 2007-07-07
	Skoro tylko zaczęło świtać, wartownik zbudził dwóch pozostałych żołnierzy. źródło: NKJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995
	Leżałem tak aż do ósmej, nie poruszając się, żeby nie zbudzić ciotki, śpiącej spokojnie obok. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki, 2003
	Jakby zbudzona ze snu, który trwał raptem ze dwie minuty, oderwała wzrok od podłogi. źródło: NKJP: Piotr Zaremba: Plama na suficie, 2004
	Spałbym może jeszcze dłużej, ale zbudzono mnie na kolację. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1960

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zbudzę	zbudzimy
2 os.	zbudzisz	zbudzicie
3 os.	zbudzi	zbudzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłem +(e)m zbudził	zbudziłam +(e)m zbudziła	zbudziłom +(e)m zbudziło	zbudziliśmy +(e)śmy zbudzili	zbudziłyśmy +(e)śmy zbudziły
2 os.	zbudziłeś +(e)ś zbudził	zbudziłaś +(e)ś zbudziła	zbudziłoś +(e)ś zbudziło	zbudziliście +(e)ście zbudzili	zbudziłyście +(e)ście zbudziły
3 os.	zbudził	zbudziła	zbudziło	zbudzili	zbudziły

bezosobnik: zbudzono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zbudźmy
2 os.	zbudź	zbudźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłbym bym zbudził	zbudziłabym bym zbudziła	zbudziłobym bym zbudziło	zbudzilibyśmy byśmy zbudzili	zbudziłybyśmy byśmy zbudziły
2 os.	zbudziłbyś byś zbudził	zbudziłabyś byś zbudziła	zbudziłobyś byś zbudziło	zbudzilibyście byście zbudzili	zbudziłybyście byście zbudziły
3 os.	zbudziłby by zbudził	zbudziłaby by zbudziła	zbudziłoby by zbudziło	zbudziliby by zbudzili	zbudziłyby by zbudziły

bezosobnik: zbudzono by

bezokolicznik: zbudzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zbudziwszy

gerundium: zbudzenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zbudzenie	zbudzenia
D.	zbudzenia	zbudzeń
C.	zbudzeniu	zbudzeniom
B.	zbudzenie	zbudzenia
N.	zbudzeniem	zbudzeniami
Ms.	zbudzeniu	zbudzeniach
W.	zbudzenie	zbudzenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zbudzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zbudzony	zbudzony	zbudzony	zbudzone	zbudzona
D.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonej
C.	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonej
B.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzony	zbudzone	zbudzoną
N.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzoną
Ms.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zbudzeni	zbudzeni	zbudzone	zbudzone
D.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych
C.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym
B.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzone
N.	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi
Ms.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych

odpowiednik aspektowy: budzić

Składnia

zbudzić

KOGO + (z CZEGO)

2. do życia

Definicja

wyzwolić w kimś aktywność

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obudzić, przebudzić

Połączenia

zbudzić do życia
zbudzić z letargu, z marazmu, z odrętwienia

Cytaty

	Wieloletnie rządy chrześcijańskich demokratów i liberałów niemieckich, trzeźwość i dalekowzroczność kanclerza Willy Brandta, zbudziły wielu Niemców w NRF z błogiego snu, uświadomiły, że Europa nie kończy się na Łabie. źródło: NKJP: (jar): Za granicą ratyfikacja, 1972
	Pamiętasz bajkę o Śpiącej Królewnie? Stęskniona czeka na odważnego królewicza, który przedrze się przez otaczające ją kolczaste krzaki i pocałunkami zbudzi do życia. źródło: NKJP: Krystyna Czerny: Pakt o(nie)agresji, 2001
	Dopiero łoskot przejeżdżającego w pędzie pociągu, transportu „E-19”, który miała zatrzymać, a który teraz pędził w stronę wiaduktu, zbudził ją z odrętwienia. źródło: NKJP: Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan: Stawka większa niż życie, 2000
	Za wzorcem francuskim stały takie siły, jak trwający dwa tysiące lat rozwój kulturalny […], pięćsetletnia świadomość narodowa oraz prestiż Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Za tym przykładem chciały iść zbudzone z letargu i borykające się z elementarnymi problemami bytowymi państwa wschodnioeuropejskie. źródło: NKJP: Istvan Bibo ( tłum. Jerzy Snopek): Nędza małych państw, Gazeta Wyborcza, 1995-08-19

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zbudzę	zbudzimy
2 os.	zbudzisz	zbudzicie
3 os.	zbudzi	zbudzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłem +(e)m zbudził	zbudziłam +(e)m zbudziła	zbudziłom +(e)m zbudziło	zbudziliśmy +(e)śmy zbudzili	zbudziłyśmy +(e)śmy zbudziły
2 os.	zbudziłeś +(e)ś zbudził	zbudziłaś +(e)ś zbudziła	zbudziłoś +(e)ś zbudziło	zbudziliście +(e)ście zbudzili	zbudziłyście +(e)ście zbudziły
3 os.	zbudził	zbudziła	zbudziło	zbudzili	zbudziły

bezosobnik: zbudzono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zbudźmy
2 os.	zbudź	zbudźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłbym bym zbudził	zbudziłabym bym zbudziła	zbudziłobym bym zbudziło	zbudzilibyśmy byśmy zbudzili	zbudziłybyśmy byśmy zbudziły
2 os.	zbudziłbyś byś zbudził	zbudziłabyś byś zbudziła	zbudziłobyś byś zbudziło	zbudzilibyście byście zbudzili	zbudziłybyście byście zbudziły
3 os.	zbudziłby by zbudził	zbudziłaby by zbudziła	zbudziłoby by zbudziło	zbudziliby by zbudzili	zbudziłyby by zbudziły

bezosobnik: zbudzono by

bezokolicznik: zbudzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zbudziwszy

gerundium: zbudzenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zbudzenie	zbudzenia
D.	zbudzenia	zbudzeń
C.	zbudzeniu	zbudzeniom
B.	zbudzenie	zbudzenia
N.	zbudzeniem	zbudzeniami
Ms.	zbudzeniu	zbudzeniach
W.	zbudzenie	zbudzenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zbudzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zbudzony	zbudzony	zbudzony	zbudzone	zbudzona
D.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonej
C.	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonej
B.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzony	zbudzone	zbudzoną
N.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzoną
Ms.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zbudzeni	zbudzeni	zbudzone	zbudzone
D.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych
C.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym
B.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzone
N.	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi
Ms.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych

odpowiednik aspektowy: budzić

Składnia

zbudzić

z CZEGO + (do CZEGO)

3. uczucia, reakcje

Definicja

kwestion.

wywołać jakieś uczucia, reakcje lub postawy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obudzić, wzbudzić

Połączenia

zbudzić miłość, uczucia, wspomnienia
zbudzić w sercu

Cytaty

	Gdzieś w dali po skale zabębnił deszcz spadających kamyków i odgłos ów zbudził w nim nową falę wspomnień. źródło: NKJP: David Eddings: Wieża Czarów, 1996
	Najwięcej emocji zbudziła uchwała dotycząca zmian w budżecie miasta. źródło: Internet
	Był wtedy dokładnie taki, jakim jest teraz Hipolit – młody, wspaniały, piękny. To właśnie wtedy w jej sercu zbudził miłość ku sobie. źródło: NKJP: Antoni Libera: Madame, 1998
	Dwa miesiące i pół mijało, jak wyjechał z Kodnia, ustępując namowom żony i przyjaciół. Żarliwość ich nalegań zbudziła w nim nieśmiałą wiarę, że zbawczy cel pielgrzymki może być osiągnięty źródło: NKJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zbudzę	zbudzimy
2 os.	zbudzisz	zbudzicie
3 os.	zbudzi	zbudzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłem +(e)m zbudził	zbudziłam +(e)m zbudziła	zbudziłom +(e)m zbudziło	zbudziliśmy +(e)śmy zbudzili	zbudziłyśmy +(e)śmy zbudziły
2 os.	zbudziłeś +(e)ś zbudził	zbudziłaś +(e)ś zbudziła	zbudziłoś +(e)ś zbudziło	zbudziliście +(e)ście zbudzili	zbudziłyście +(e)ście zbudziły
3 os.	zbudził	zbudziła	zbudziło	zbudzili	zbudziły

bezosobnik: zbudzono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zbudźmy
2 os.	zbudź	zbudźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zbudziłbym bym zbudził	zbudziłabym bym zbudziła	zbudziłobym bym zbudziło	zbudzilibyśmy byśmy zbudzili	zbudziłybyśmy byśmy zbudziły
2 os.	zbudziłbyś byś zbudził	zbudziłabyś byś zbudziła	zbudziłobyś byś zbudziło	zbudzilibyście byście zbudzili	zbudziłybyście byście zbudziły
3 os.	zbudziłby by zbudził	zbudziłaby by zbudziła	zbudziłoby by zbudziło	zbudziliby by zbudzili	zbudziłyby by zbudziły

bezosobnik: zbudzono by

bezokolicznik: zbudzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zbudziwszy

gerundium: zbudzenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zbudzenie	zbudzenia
D.	zbudzenia	zbudzeń
C.	zbudzeniu	zbudzeniom
B.	zbudzenie	zbudzenia
N.	zbudzeniem	zbudzeniami
Ms.	zbudzeniu	zbudzeniach
W.	zbudzenie	zbudzenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zbudzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zbudzony	zbudzony	zbudzony	zbudzone	zbudzona
D.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonego	zbudzonej
C.	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonemu	zbudzonej
B.	zbudzonego	zbudzonego	zbudzony	zbudzone	zbudzoną
N.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzoną
Ms.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zbudzeni	zbudzeni	zbudzone	zbudzone
D.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych
C.	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym	zbudzonym
B.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzone
N.	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi	zbudzonymi
Ms.	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych	zbudzonych

Składnia

zbudzić

CO + (w KIM/CZYM)

Informacja normatywna

W tym znaczeniu uznawane za błędne.

Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2024