Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *milosŕ̥dьnъ 'miłosierny, litościwy'
Forma słowiańska jest prawdopodobnie kalką goc. armhairts lub łac. misericors; wyraz dostał się do polszczyzny prawdopodobnie ze staroczeskiego jako termin chrześcijański (Bor)
1.a Bóg
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz używany również w znaczeniu 'człowiek miłosierny'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | niemiłosierny |
Połączenia
- miłosierny Bóg, (Jezus) Chrystus, Ojciec, Pan, Stwórca, Zbawca, Zbawiciel; człowiek; miłosierni chrześcijanie; miłosierne siostry
- bardziej, najbardziej miłosierny; nieskończenie miłosierny
- miłosierny i dobry, miłosierny i łaskawy, miłosierny i sprawiedliwy, miłosierny i wybaczający
Cytaty
|
Jan Paweł II wykorzystał podróż do Polski, żeby ogłosić jedno z najistotniejszych przesłań swojego pontyfikatu [...]: Bóg jest miłosierny i my ludzie też powinniśmy być miłosierni dla siebie nawzajem [...]. źródło: NKJP: (KAI): „Bóg jest miłosierny”, Dziennik Polski - Kraj, 2002-08-19 |
|
|
Sakrament pojednania jest przede wszystkim osobowym spotkaniem miłosiernego Boga z proszącym o przebaczenie grzesznikiem. źródło: NKJP: Stanisław Jasionek: Rodzinny przewodnik po życiu wiarą, 2009 |
|
|
Dziełami sztuki bywają nie tylko utwory poety, malarza, muzyka, ale również czyny serca człowieka miłosiernego [...]. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006 |
|
|
Wszystkie pokusy najłatwiej zwyciężamy przez krótki akt strzelisty, skierowany do Najmiłosierniejszego Chrystusa: Jezu, ufam Tobie! źródło: NKJP: Michał Sopoćko: Zaufałem Twojemu Miłosierdziu, 2008 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | miłosierny |
miłosierny |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierna |
| D. | miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernej |
| C. | miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernej |
| B. | miłosiernego |
miłosiernego |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierną |
| N. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosierną |
| Ms. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernej |
| W. | miłosierny |
miłosierny |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierna |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | miłosierni |
miłosierni |
miłosierne |
miłosierne |
| D. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
| C. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
| B. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosierne |
| N. | miłosiernymi |
miłosiernymi |
miłosiernymi |
miłosiernymi |
| Ms. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
| W. | miłosierni |
miłosierni |
miłosierne |
miłosierne |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | miłosierniejszy |
miłosierniejszy |
miłosierniejszy |
miłosierniejsze |
miłosierniejsza |
| D. | miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszej |
| C. | miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszej |
| B. | miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszy |
miłosierniejsze |
miłosierniejszą |
| N. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszą |
| Ms. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | miłosierniejsi |
miłosierniejsi |
miłosierniejsze |
miłosierniejsze |
| D. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
| C. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
| B. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejsze |
| N. | miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
| Ms. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
Składnia
|
+ | miłosierny | + |
(dla KOGO)
|
| szyk: neutralny | ||||
1.b uczynek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | niemiłosierny |
Połączenia
- miłosierny czyn, gest, uczynek; dar; miłosierna miłość; dłoń, ręka; łaska; miłosierne serce; przebaczenie; spojrzenie
- bardziej, najbardziej miłosierny; nieskończenie miłosierny
Cytaty
|
[...] mamy wolność, jako miłosierny dar od Boga [...]. źródło: NKJP: Tomasz Piątek: Błogosławiony wiek, 2006 |
|
|
Jeśli zrozumiemy, że Bóg wybacza nam zawsze, jeśli tylko szczerze o to prosimy, to zdołamy Jego miłosierne przebaczenie przyjąć. źródło: NKJP: Antoni Skowroński: Podróż do siebie, Głos Ojca Pio, 2004-08 |
|
|
Haniebny był upadek Piotra, ale na szczęście nie trwał długo: pod wpływem miłosiernego spojrzenia Mistrza nie tylko swój upadek wspaniale naprawił, ale odtąd Zbawiciela goręcej miłował i wiernie Mu służył. źródło: NKJP: Michał Sopoćko: Stańmy pod krzyżem Chrystusa, 2010 |
|
|
Myślę, że w lustracji księży z jednej strony należy postępować w sposób miłosierny wobec ludzi, którzy znaleźli się pod naciskiem Służby Bezpieczeństwa, a jednoczenie trzeba od nich domagać się przyznania się do winy, podjęcia pokuty i rezygnacji z zajmowanych stanowisk. źródło: NKJP: Józef Augustyn: Aby życie było szczęśliwe. Wywiady i czaty, 2007 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | miłosierny |
miłosierny |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierna |
| D. | miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernego |
miłosiernej |
| C. | miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernemu |
miłosiernej |
| B. | miłosiernego |
miłosiernego |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierną |
| N. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosierną |
| Ms. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernej |
| W. | miłosierny |
miłosierny |
miłosierny |
miłosierne |
miłosierna |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | miłosierni |
miłosierni |
miłosierne |
miłosierne |
| D. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
| C. | miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
miłosiernym |
| B. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosierne |
| N. | miłosiernymi |
miłosiernymi |
miłosiernymi |
miłosiernymi |
| Ms. | miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
miłosiernych |
| W. | miłosierni |
miłosierni |
miłosierne |
miłosierne |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | miłosierniejszy |
miłosierniejszy |
miłosierniejszy |
miłosierniejsze |
miłosierniejsza |
| D. | miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszej |
| C. | miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszemu |
miłosierniejszej |
| B. | miłosierniejszego |
miłosierniejszego |
miłosierniejszy |
miłosierniejsze |
miłosierniejszą |
| N. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszą |
| Ms. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | miłosierniejsi |
miłosierniejsi |
miłosierniejsze |
miłosierniejsze |
| D. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
| C. | miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
miłosierniejszym |
| B. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejsze |
| N. | miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
miłosierniejszymi |
| Ms. | miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |
miłosierniejszych |