UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdechnąć

Chronologizacja

1396, SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdechnę
 zdechniemy
2 os. zdechniesz
 zdechniecie
3 os. zdechnie
 zdechną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdechłem
+(e)m zdechł
 zdechłam
+(e)m zdechła
 zdechłom
+(e)m zdechło
 zdechliśmy
+(e)śmy zdechli
 zdechłyśmy
+(e)śmy zdechły
2 os. zdechłeś
+(e)ś zdechł
 zdechłaś
+(e)ś zdechła
 zdechłoś
+(e)ś zdechło
 zdechliście
+(e)ście zdechli
 zdechłyście
+(e)ście zdechły
3 os. zdechł
 zdechła
 zdechło
 zdechli
 zdechły

bezosobnik: zdechnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdechnijmy
2 os. zdechnij
 zdechnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdechłbym
bym zdechł
 zdechłabym
bym zdechła
 zdechłobym
bym zdechło
 zdechlibyśmy
byśmy zdechli
 zdechłybyśmy
byśmy zdechły
2 os. zdechłbyś
byś zdechł
 zdechłabyś
byś zdechła
 zdechłobyś
byś zdechło
 zdechlibyście
byście zdechli
 zdechłybyście
byście zdechły
3 os. zdechłby
by zdechł
 zdechłaby
by zdechła
 zdechłoby
by zdechło
 zdechliby
by zdechli
 zdechłyby
by zdechły

bezosobnik: zdechnięto by

bezokolicznik: zdechnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdechłszy

gerundium: zdechnięcie

odpowiednik aspektowy: zdychać

Pochodzenie

psł. *jьz-dъchnǫti 'oddać ostatnie tchnienie, wyzionąć ducha, przestać oddychać, umrzeć'

Por.  tchnąć 

1. o zwierzętach

Definicja

o zwierzęciu: przestać żyć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  paść

Połączenia

  • kanarek, koń, kot, pies, szczur zdechł; kotka, krowa, ryba, świnia zdechła
  • zdechnąć pod płotem
  • zdechnąć z głodu, ze starości

Cytaty

Ten chart, który zniknął z naszego przytuliska na pewno nie został zagryziony przez inne psy, ani tym bardziej nie zdechł z głodu, jak sugerował pan w tekście, powołując się na zasłyszane w mieście informacje - powiedział burmistrz.

źródło: NKJP: aw: Na pewno nie zdechł z głodu, Dziennik Łódzki, 2003-10-02

Czasem figle były niewymyślne, pospolicie praktykowane w innych szkołach: pokrzywy, kolce lub jeże kładzione do łóżek złych kolegów i lizusów, zdechły szczur pod poduszką, piasek w zupie, ale czasem o wiele złośliwsze.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartkakusa, 1996

Składnia

Rz żywotny + zdechnąć + bez ograniczeń

2. o człowieku

Definicja

pot. 
z bardzo silnym nacechowaniem ekspresywnym: umrzeć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

Relacje znaczeniowe

synonimy:  fiknąć, kojfnąć, ktoś dokonał żywota, ktoś kopnął w kalendarz, ktoś odwalił kitę, ktoś położył się do grobu, ktoś rozstał się z życiem, ktoś wyciągnął kopyta, ktoś wydał ostatnie tchnienie, ktoś wywinął orła, ktoś wyzionął ducha, ktoś zamknął oczy, ktoś zasnął na wieki, ktoś zszedł z tego świata, przekręcić się, skończyć się, umrzeć, wykitować, wykopyrtnąć, wykorkować, zemrzeć, zgasnąć, życie uszło z kogoś
antonimy:  narodzić się, urodzić się

Połączenia

  • zdechnąć z głodu

Cytaty

Mogę być z nim lub nie być, to mój wybór, nie zdechnę z głodu , nie będę zmuszona sprzedawać się na ulicy, gdy jest jeszcze co sprzedać i znajdzie się kupiec, nie muszę żebrać czy kraść.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Gdyby zamilkły kobiety, 2005

Prędzej zdechnę, niż dopuszczę do tego ślubu! Na służącą do klasztoru pójdziesz ty i twój bękart, bo ja was znać nie chcę!

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005

Na lustrze w swojej garderobie przeczytała: Niech zdechnie przeklęta czarnucha. - I pomyśleć, że po tym wszystkim, co robię od pięćdziesięciu lat, znalazł się jeszcze ktoś, kto coś takiego mógł napisać - westchnęła.

źródło: NKJP: Czarna Wenus, Dziennik Polski, 2003-04-19

Składnia

Rz osobowy + zdechnąć + bez ograniczeń

3. ze zmęczenia

Definicja

pot. 
odczuć silne osłabienie fizyczne i z tego powodu przestać normalnie funkcjonować

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu

Cytaty

Dzisiaj rano zdechłem... Ale że udało mi się powstać, to zabieram się do lekcji.

źródło: Internet

Zdechłem na 7 kilometrze. Grzecznie zsiadłem z roweru i 10 minut próbowałem sobie przypomnieć, jak się nazywam.

źródło: Internet

Składnia

Rz osobowy + zdechnąć + bez ograniczeń

4. z nudy

Definicja

pot. 
odczuć silnie negatywny stan

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Cytaty

Przyjechaliśmy tu, oddaliśmy przesyłkę i już myślałam, że zdechnę z nudy, kiedy zjawiły się te śmigłowce.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005

Znam to. Można zdechnąć z upokorzenia.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Złodziejka pamięci, 1998

Składnia

Rz osobowy + zdechnąć + bez ograniczeń

5. o roślinach

Definicja

pot. 
uschnąć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Cytaty

A mi jakoś żaden kwiatek nie zdechł, pomimo tego iż posadziłem wszystkie 70 szt. jednocześnie.

źródło: Internet

Kaktus mi zdechł... Zapomniałem o nim na 2 miesiące...

źródło: Internet

Składnia

Rz nieżywotny + zdechnąć + bez ograniczeń

6. o silniku

Definicja

pot. 
przestać działać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Cytaty

Na odległym podwórku włączył się alarm, zapiał na chwilę i zdechł.

źródło: NKJP: Andrzej Kwietniewski: Blondynka z miasta Łodzi, 2008

Dziennikarz kopnął listwę - czerwony przełącznik zaświecił wampirycznie, jednak laptopowi to w niczym nie pomogło. Zdechł, całkiem zdechł!

źródło: NKJP: Marcin Wroński: Officium Secretum : pies pański, 2010

Składnia

Rz nieżywotny + zdechnąć + bez ograniczeń

7. o związku

Definicja

pot. 
przestać istnieć w ogóle lub istnieć jako coś ważnego, istotnego

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Cytaty

Nareszcie zdechł mit o naszej wyjątkowości, o tym polskim cierpieniu, które zawsze było czyste, prawe i szlachetne.

źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1986

Zgadzają się, że komunizm zdechł. Wierzą jednak, że biorą udział w unikalnym eksperymencie ustrojowym.

źródło: NKJP: Artur Domosławski: Socjalizm eksperymentalny, Polityka, nr 2658, 2008-06-14

Składnia

Rz nieżywotny + zdechnąć + bez ograniczeń

Frazeologizmy

tak dobrze żarło i zdechło
Data ostatniej modyfikacji: 17.11.2021
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN