UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

okrutny

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Wyraz w związku etymologicznym z kręty < psł. *krǫtъ 'kręcony, (silnie) skręcony, pokręcony, powyginany, zwinięty; kręcący się, obrotny, zwinny, przebiegły'; wyraz pochodzi od prasłowiańskiego przedrostkowego *o(b)krǫtiti 'okręcić dokoła'; w języku polskim oczekiwalibyśmy postaci okrętny ; ze względu na -u- można podejrzewać zapożyczenie ze st.czes. ukrutný 'okrutny, bezlitosny; groźny, straszny; surowy, ostry; ciężki', od którego różni się jednak przedrostkiem; ponieważ wyraz jest także dobrze poświadczony w gwarach, nie można całkiem wykluczyć starej oboczności rdzennej *ǫ / *u (Bor); zob. kręcić

1.a człowiek

Definicja

postępujący wobec innych w sposób bezwzględny i pozbawiony współczucia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	bezlitosny
	hiperonimy:	bezwzględny

Połączenia

okrutny despota, dyktator, władca, wojownik, wróg; los, świat; okrutne bóstwo
okrutny dla zwierząt
okrutny w stosunku do kogoś
okrutny i bezlitosny, okrutny i bezwzględny, okrutny i zły
bardzo okrutny

Cytaty

	Ojciec na pewno nie pochwali ich za krwawą rozprawę z chunchuzami. Tomek usprawiedliwiał się we własnych myślach, że byli to źli, okrutni ludzie, którzy wyrządzili wiele krzywd spokojnym mieszkańcom. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1996
	Sąsiedzi go poważali, ponieważ był bogaty. Partnerzy w interesach szanowali, ponieważ był bezwzględny. Służba i niewolnicy bali się go, bo był okrutny. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2005
	W każdej epoce historia Chin zaświadcza przykłady cytowanego później przez wieki poświęcenia, ofiarności, męczeństwa, głównie w obliczu obcej agresji, najazdów, zmagań z niesprawiedliwymi i okrutnymi władcami. źródło: NKJP: Albert Burckhardt: Bohater mimo woli, Polityka, 2001-05-05
	Kiedy wysyłamy energie sprzeczne ze swymi celami, czujemy się nieszczęśliwi i dość często winę za to zrzucamy na karb okrutnego losu, który co rusz rzuca nam kłody pod nogi. źródło: NKJP: Katarzyna Ostrowska: Jak osiągnąć sukces w świecie ducha i materii, 2001
	Jedyne, z czym można się zgodzić, to niepokój Sołżenicyna o prowincję, gdzie niepodzielna władza urzędników jest jeszcze okrutniejsza i bezwzględniejsza niż w Moskwie. źródło: NKJP: Konstantin Kedrow: Rosyjską opinię zbulwersowało usunięcie z telewizji publicznej cotygodniowego programu Aleksandra Sołżenicyna, Gazeta Wyborcza, 1995-10-05

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna
D.	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnej
C.	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnej
B.	okrutnego	okrutnego	okrutny	okrutne	okrutną
N.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutną
Ms.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnej
W.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne
D.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
C.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym
B.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutne
N.	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi
Ms.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
W.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejsza
D.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszej
C.	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszej
B.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejszą
N.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszą
Ms.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutniejsi	okrutniejsi	okrutniejsze	okrutniejsze
D.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych
C.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym
B.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejsze
N.	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi
Ms.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych

Składnia

	+	okrutny	+	(dla KOGO)
szyk: tylko prepozycja

1.b czyn

Definicja

będący przejawem bezwzględności i braku współczucia wobec innych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	bezlitosny
	hiperonimy:	bezwzględny

Połączenia

okrutny czyn, mord, wyrok, żart; sposób; okrutna kara, śmierć; polityka, wojna; okrutne morderstwo, przestępstwo, zabójstwo; okrutne metody, tortury
okrutny i krwawy, okrutny i nieludzki
okrutne traktowanie
bardzo, niebywale, niezwykle, szczególnie, wyjątkowo okrutny

Cytaty

	Do Międzynarodowej Federacji Piłkarskiej (FIFA) dotarło kilkadziesiąt tysięcy listów z opisem okrutnej metody zabijania psów przeznaczonych na spożycie. źródło: NKJP: Renata Kim: Zupa z psa, Polityka, 2002-04-27
	Prokuratura twierdzi, że ten okrutny mord został przez Marka K. dokonany z premedytacją. źródło: NKJP: (WOKO): Proces zabójcy licealistki, Gazeta Krakowska, 2007-06-02
	[...] jeżeli nieletni dopuszcza się tak okrutnego czynu, czy nie należałoby karać go jak człowieka dorosłego, w pełni odpowiedzialnego za swoje czyny? źródło: NKJP: Dominika Wesołowska: Małolat za kratki, Gazeta Wrocławska, 2003-08-19
	[...] na Zachodzie ta humanitarna zasada jest bardzo świeżej daty, w dodatku bywa łamana, jak całkiem niedawno w Irlandii Północnej, gdzie młodocianych rekrutowano do bojówek katolickich i protestanckich, czy zaledwie kilka lat temu w krwawej i okrutnej wojnie domowej na Bałkanach. źródło: NKJP: Krzysztof Mroziewicz, Adam Szostkiewicz: Dzieci wojny, Polityka, 2004-09-25
	[...] rozpoczynały się właściwe tortury. Najczęściej stosowano tzw. rozciąganie lub przypalanie, które uważano za okrutniejsze. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych, 2005

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna
D.	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnej
C.	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnej
B.	okrutnego	okrutnego	okrutny	okrutne	okrutną
N.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutną
Ms.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnej
W.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne
D.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
C.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym
B.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutne
N.	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi
Ms.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
W.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejsza
D.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszej
C.	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszej
B.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejszą
N.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszą
Ms.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutniejsi	okrutniejsi	okrutniejsze	okrutniejsze
D.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych
C.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym
B.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejsze
N.	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi
Ms.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych

2. doświadczenie

Definicja

taki, który jest dla kogoś trudny i bolesny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

okrutny czas; okrutna choroba, prawda; okrutne doświadczenie
okrutny i niesprawiedliwy

Cytaty

	Życie w getcie było okrutne - głód coraz większy, choć oczywiście dla propagandowych gazet niemieckich filmowano sceny przed restaurację Hirszfelda, gdzie tłoczą się i smacznie zajadają żydowscy bogacze. źródło: NKJP: Stefan Leder, Witold Leder: Czerwona nić: ze wspomnień i prac rodziny Lederów, 2005
	[...] to wystarczyło, bym się nabawiła na całe życie podziwu dla odwagi i siły tych, którzy dręczeni przez tę okrutną chorobę, mimo wszystko żyją, starają się pracować i jakoś funkcjonować w społeczeństwie. źródło: NKJP: Joanna Szczęsna: Od redakcji, Gazeta Wyborcza, 1994-12-02
	Pobladł jeszcze bardziej. Zrozumiał okrutną prawdę. Słowa zamarły mu na drżących ustach... źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek wśród łowców głów, 1965
	To, że przestałem się w tym pokoju tak zupełnie liczyć, osaczało mnie z upływem godzin coraz okrutniejszym koszmarem, gorszym chyba od kaźni, jakie poprzednio malowała moja wyobraźnia. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Pamiętnik znaleziony w wannie, 1983

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna
D.	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnej
C.	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnej
B.	okrutnego	okrutnego	okrutny	okrutne	okrutną
N.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutną
Ms.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnej
W.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne
D.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
C.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym
B.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutne
N.	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi
Ms.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
W.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejsza
D.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszej
C.	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszej
B.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejszą
N.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszą
Ms.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutniejsi	okrutniejsi	okrutniejsze	okrutniejsze
D.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych
C.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym
B.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejsze
N.	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi
Ms.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych

3. ból

Definicja

taki, którego natężenie jest duże

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

okrutny ból; okrutna siła

Cytaty

	[...] fakt, iż od dzieciństwa cierpiał na okrutne bóle głowy miał wpływ na jego zainteresowanie migreną. źródło: NKJP: Joanna Szczęsna: Lektury, Magazyn nr 19 dodatek do Gazety Wyborczej, 1994-05-13
	Musieli teraz wejść po kolana w strumień bystry i lodowaty. Podcinał im nogi z okrutną siłą. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Fiasko, 1987
	Z racji okrutnego upału moja towarzyszka kontynuowała zimne dania. źródło: NKJP: Piotr Bikont: Dwie kolacje w Paryżu, Magazyn nr 38 dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-09-19
	Z tamtych dni pamiętam okrutny mróz, ruskie czołgi oblepione po wierzchu żołnierzami [...] i krzyk: „Na Berlin! Na Berlin!” źródło: NKJP: Halina Auderska: Babie lato, 1974

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna
D.	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnego	okrutnej
C.	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnemu	okrutnej
B.	okrutnego	okrutnego	okrutny	okrutne	okrutną
N.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutną
Ms.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnej
W.	okrutny	okrutny	okrutny	okrutne	okrutna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne
D.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
C.	okrutnym	okrutnym	okrutnym	okrutnym
B.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutne
N.	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi	okrutnymi
Ms.	okrutnych	okrutnych	okrutnych	okrutnych
W.	okrutni	okrutni	okrutne	okrutne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejsza
D.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszej
C.	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszemu	okrutniejszej
B.	okrutniejszego	okrutniejszego	okrutniejszy	okrutniejsze	okrutniejszą
N.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszą
Ms.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrutniejsi	okrutniejsi	okrutniejsze	okrutniejsze
D.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych
C.	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym	okrutniejszym
B.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejsze
N.	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi	okrutniejszymi
Ms.	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych	okrutniejszych

Data ostatniej modyfikacji: 30.01.2014