Chronologizacja
XIX w., Bor
Od XVI w. potwora .
Pochodzenie
Wcześniejsze potwora , kontynuujące płn. psł. *potvora 'twór, wytwór; stwór, stworzenie, żywa istota; coś przetworzonego, przekształconego, dziwacznego, monstrum', rzeczownik odczasownikowy od przedrostkowego *potvoriti w dwóch znaczeniach: 'utworzyć, stworzyć' i 'przetworzyć, przekształcić, zmienić'; zob. tworzyć
1. wielogłowy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Połączenia
- ogromny, wielki; skrzydlaty, wielogłowy; krwiożerczy, straszliwy, straszny; legendarny, mityczny, morski, przedpotopowy potwór
- potwór z Loch Ness
- potwory i wilkołaki; bestie i potwory
- brzuch, cielsko, łeb, paszcza; maska potwora; pogromca, zabójca potworów
- potwór czyha
- pokonać, zabić; przypominać potwora
Cytaty
|
Trzej pierwsi rycerze, którzy podjęli próbę uwolnienia świata od potwora, padli martwi, zgodnie z legendą. Ze smokiem poradził sobie dopiero Szewczyk, który nakarmił bestię owcą wypchaną siarką. źródło: NKJP: Marcin Kasprzyk: Straszydła na rynku, Dziennik Zachodni, 2003-10-09 |
|
|
Od cielska potwora dzieliło go jeszcze parę metrów. Z tej odległości dochodziła już smrodliwa, dusząca woń, która kładła się ołowianym ciężarem na piersiach i utrudniała oddychanie. Chłopiec wiedział, że w spotkaniu z potworem nie ma żadnych szans. źródło: NKJP: Dorota Terakowska: Władca Lewawu, 1996 |
|
|
Na jednym narożniku mityczny potwór - może wąż, może jaszczur - rozchyla uzębioną paszczę i wypluwa z wnętrzności małą, ludzką głowę. źródło: NKJP: Jan Gać: W ojczyźnie Majów, 2007 |
|
|
Daleko, poza horyzontem, tam gdzie morze zmienia barwę z błękitnej na szarą, gdzie nie docierają ptaki, a w głębinach czają się morskie potwory, [...], pasma mgły rozplatały się i niknęły rozwiewane wiatrem. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | potwór |
potwory |
|
| D. | potwora |
potworów |
|
| C. | potworowi |
potworom |
|
| B. | potwora |
potwory |
|
| N. | potworem |
potworami |
|
| Ms. | potworze |
potworach |
|
| W. | potworze |
potwory |
2. brzydactwo
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
Połączenia
- ohydny potwór
- być potworem
- co za potwór!
Cytaty
|
Nie byłam wtedy takim potworem - tłumaczyła się Wanda. - Wyglądałam jak każda dziewczyna. I rzeczywiście. Nigdy by jej Ewelina na fotografii nie rozpoznała. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991 |
|
|
Jasne, nikt nie chce wyglądać na potwora, w dodatku niemodnego, ale ja nie przeskoczę tej poprzeczki czterdzieści pięć kilo wzwyż i sobie nie życzę na mieście plakatów korygujących. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Europejka, 2004 |
|
|
Obrastałam w tłuszcz, udając, że tego nie widzę, przekonana, że jeśli tylko zechcę, to schudnę. [...] Aż kiedyś ktoś zrobił mi zdjęcie - zobaczyłam na nim potwora! źródło: NKJP: Katarzyna Montgomery: Schudnąć może każdy, Gazeta Wyborcza, 1996-05-22 |
|
|
Bezustanne zwracanie uwagi na brzydotę jego ciała wywołało niskie poczucie własnej wartości, przekonanie, że jest ohydnym potworem i nie pasuje do normalnego świata. „Mam wielki garb i brzydką twarz. Jestem potwór, ohydny potwór...”. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | potwór |
potwory |
|
| D. | potwora |
potworów |
|
| C. | potworowi |
potworom |
|
| B. | potwora |
potwory |
|
| N. | potworem |
potworami |
|
| Ms. | potworze |
potworach |
|
| W. | potworze |
potwory |
3. czterystukonny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,
Połączenia
- istny, czterystukonny; architektoniczny, szosowy potwór
Cytaty
|
Ale w przeciwieństwie do prawie czterystukonnych szosowych potworów prototypowy volkswagen nie potrzebuje wanny paliwa na dotarcie z jednego krańca miasta na drugi. źródło: NKJP: (PIM): Autocykl, Dziennik Zachodni, 2006-01-11 |
|
|
Okolice ulicy Wójtowskiej to osiedle niskich domków jednorodzinnych. [...] – Nie chcemy tu żadnych architektonicznych potworów – mówi Lilianna Działak, której dom stoi najbliżej działki, na której miałby zostać wybudowany maszt. źródło: NKJP: Marta Ciemnoczołowska: Nie chcemy masztu. Konflikt, Głos Wielkopolski, 2007-05-07 |
|
|
Toyota pozbawiła swoje auto elektroniki (poza przedpotopowym ABS-em, który na śliskich nawierzchniach utrudnia wyhamowanie tego prawie dwutonowego potwora) [...]. źródło: NKJP: X: Porównanie: Nissan Navara 2,5 dCi i Toyota Hilux 2.5 D-4D - test najnowszych pick-upów |
|
|
Z trzech stron miasto otaczają dymiące potwory: huta niklu, huta miedzi i huta miedziowo-niklowa o nazwie Nadzieja. źródło: NKJP: Anna Żebrowska: Rosja, Gazeta Wyborcza, 1996-04-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | potwór |
potwory |
|
| D. | potwora |
potworów |
|
| C. | potworowi |
potworom |
|
| B. | potwora |
potwory |
|
| N. | potworem |
potworami |
|
| Ms. | potworze |
potworach |
|
| W. | potworze |
potwory |
4. okrutnik
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Połączenia
- mały; męski potwór; potwór moralny
- potwór bez serca
- dziecko, człowiek potwór
- twarz potwora
- zrobić/robić z kogoś; stworzyć potwora
- okazać się potworem
- uznać/uznawać kogoś za potwora
Cytaty
|
Uważałem go za miłego człowieka, dlatego nie chce mi się wierzyć w stawiane mu zarzuty. Prasa zrobiła z niego potwora. źródło: NKJP: Agata Szczepaniak-Kamińska: Upadek, Gazeta Poznańska, 2005-10-21 |
|
|
Zostałem nazwany małym potworem bez serca. źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008 |
|
|
Matki popatrzyły na siebie. – Wychowałam potwora – szepnęła teściowa. Podały jej chusteczkę, objęły i zaczęły pocieszać źródło: NKJP: Paulina Grych, Numer zerowy, 2007 |
|
|
Zaskakiwać może jednak reakcja Walentiny, która [...], wybuchając gniewem, oznajmia, że nienawidzi Katii, uważa ją za potwora, ponieważ ta zniszczyła życie jej i człowieka, którego przed laty kochała. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: East Side Story: Podróż do wnętrza sumienia, Esensja, 2009-04-08 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1, m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | potwór |
potworowie potworzy potwory |
ndepr |
| potwory |
depr | ||
| D. | potwora |
potworów |
|
| C. | potworowi |
potworom |
|
| B. | potwora |
potworów potwory |
|
| N. | potworem |
potworami |
|
| Ms. | potworze |
potworach |
|
| W. | potworze |
potworowie potworzy potwory |
ndepr |
| potwory |
depr |