UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

oprzytomnieć

Chronologizacja

1858, J. Zachariasiewicz, "Boże dziecię", 1858.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	oprzytomnieję	oprzytomniejemy
2 os.	oprzytomniejesz	oprzytomniejecie
3 os.	oprzytomnieje	oprzytomnieją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oprzytomniałem +(e)m oprzytomniał	oprzytomniałam +(e)m oprzytomniała	oprzytomniałom +(e)m oprzytomniało	oprzytomnieliśmy +(e)śmy oprzytomnieli	oprzytomniałyśmy +(e)śmy oprzytomniały
2 os.	oprzytomniałeś +(e)ś oprzytomniał	oprzytomniałaś +(e)ś oprzytomniała	oprzytomniałoś +(e)ś oprzytomniało	oprzytomnieliście +(e)ście oprzytomnieli	oprzytomniałyście +(e)ście oprzytomniały
3 os.	oprzytomniał	oprzytomniała	oprzytomniało	oprzytomnieli	oprzytomniały

bezosobnik: oprzytomniano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		oprzytomniejmy
2 os.	oprzytomniej	oprzytomniejcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oprzytomniałbym bym oprzytomniał	oprzytomniałabym bym oprzytomniała	oprzytomniałobym bym oprzytomniało	oprzytomnielibyśmy byśmy oprzytomnieli	oprzytomniałybyśmy byśmy oprzytomniały
2 os.	oprzytomniałbyś byś oprzytomniał	oprzytomniałabyś byś oprzytomniała	oprzytomniałobyś byś oprzytomniało	oprzytomnielibyście byście oprzytomnieli	oprzytomniałybyście byście oprzytomniały
3 os.	oprzytomniałby by oprzytomniał	oprzytomniałaby by oprzytomniała	oprzytomniałoby by oprzytomniało	oprzytomnieliby by oprzytomnieli	oprzytomniałyby by oprzytomniały

bezosobnik: oprzytomniano by

bezokolicznik: oprzytomnieć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oprzytomniawszy

gerundium: oprzytomnienie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	oprzytomnienie	oprzytomnienia
D.	oprzytomnienia	oprzytomnień
C.	oprzytomnieniu	oprzytomnieniom
B.	oprzytomnienie	oprzytomnienia
N.	oprzytomnieniem	oprzytomnieniami
Ms.	oprzytomnieniu	oprzytomnieniach
W.	oprzytomnienie	oprzytomnienia

odpowiednik aspektowy: przytomnieć

Pochodzenie

Zob. przytomny

1.a powrócić do świadomości

Definicja

odzyskać stan pełnej świadomości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obudzić się, przebudzić się, zbudzić się

Cytaty

	Jeszcze raz powtórzyłam to samo i jeszcze raz powtórzyła się masakra, która pozbawiła mnie świadomości. Gdy oprzytomniałam, kazano mi się ubierać i krzycząc jakieś pogróżki, wyprowadzono z sali. źródło: NKJP: Wanda Ossowska: Przeżyłam... : Lwów - Warszawa 1939-1946, 2009
	W sylwestra zemdlałam w tramwaju [...]. Krótko po tym trochę oprzytomniałam, ale nadal musiałam być biało-zielona, bo jak jakimś cudem [...] doszłam do ławki na przystanku tramwajowym, to ludzie się na mnie patrzyli jak na trupa.. źródło: NKJP: Internet
	[...] zostawił pielęgniarce karteczkę z zapisanym numerem swojego telefonu, prosząc, by przekazała chorej, gdy oprzytomnieje i potrzebowałaby jakiejkolwiek pomocy. źródło: NKJP: Anna Kościelecka: Szczęście za ścianą, Dziennik Bałtycki, 2005-09-15
	Gdy napadnięty oprzytomniał, udał się do sąsiada, skąd powiadomiono policję i pogotowie ratunkowe. źródło: NKJP: (ANS): Nocny napad, Gazeta Krakowska, 2006-11-13
	Przed samą śmiercią oprzytomniał na tyle, że pojednał się z Bogiem i nakazał zawieźć do Trzebnicy, aby odnaleźć tam duchową, a może i cielesną ulgę u wsławionego cudami grobu starej księżnej Jadwigi. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Metamorfozy, 2004

1.b zaświadczyć o powrocie do świadomości

Definicja

zaświadczyć o tym, że ktoś odzyskał stan pełnej świadomości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wybudzić się

Cytaty

Nagle jej wzrok oprzytomniał. Spojrzała smutno na lekarza i pielęgniarki. – Nie udało się... – wyszeptała. Ostatnie tchnienie, zwiotczenie ciała.

źródło: Internet: fahrenheit.net.pl

[...] odetchnęła głęboko, trochę wróciły jej kolory i oczy oprzytomniały.

źródło: Internet: monar.net.pl

2.a odzyskać zdolność oceny

Definicja

odzyskać zdolność trzeźwej oceny sytuacji i reagować stosownie do okoliczności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obudzić się, ocknąć się, zbudzić się

Cytaty

	Chwilę stał nieruchomo, niby rażony gromem. Wreszcie oprzytomniał i spojrzał na mnie dzikim wzrokiem człowieka zdruzgotanego przez los. - Spadło na nas nieszczęście! - krzyknął z rozpaczą [...]. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006
	[...] obóz solidarnościowy oprzytomniał. Prawica się zjednoczyła i poszła po władzę po to, żeby oddać ją ludziom. I oddała. Swoim ludziom. źródło: NKJP: Tomasz Lis: Oni, Wprost, 12, 1999
	Klnąc ordynarnie, chwycił bambus i jął okładać leżących. Walił z całej siły i wyzywał od ostatnich. Wstrząs był potężny. Otępiali wycieczkowicze oprzytomnieli i rzucili się do ucieczki przed wściekłym człowiekiem, rozdzielającym bolesne razy bambusowym kijem. źródło: NKJP: Stanisław Zieliński: W stronę Pysznej, 2008
	Drugiego, trzeciego i czwartego dnia po ogłoszeniu wiadomości o rezultatach konklawe władze PRL trochę oprzytomniały, Gierek, Jabłoński i Jaroszewicz wysłali depesze gratulacyjne, uchylono niektóre zasady cenzury i w mediach pojawiły się entuzjastyczne korespondencje zza granicy [...]. źródło: NKJP: O papieżu w PRLu, Dziennik Polski, 2002-08-16
	Wydaje się, że Niemcy oprzytomniały dopiero pod koniec wojny i zaczęły ściślej współpracować z Japonią, ale to było za późno. źródło: NKJP: Internet

2.b zaświadczyć o zdolności oceny

Definicja

zaświadczyć o tym, że ktoś odzyskał zdolność trzeźwej oceny sytuacji i reaguje stosownie do okoliczności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Cytaty

	[...] mój umysł oprzytomniał znacznie. Żadna siostra nie przybyła, bo ta co była, to się zmyła. Tak więc nie liczę już na żadne rodzinne całuski, radzić będę sobie sama, choćbym miała przed innymi padać na kolana. źródło: NKJP: Internet
	- Mogę już iść? – spytała. Jego wzrok oprzytomniał, jakby dopiero teraz ją zauważył. Kiwnął tylko głową. Jeszcze raz podziękowała za znalezienie i oddanie naszyjnika, po czym zniknęła z gabinetu [...]. źródło: Internet: licencja-na-milosc.blogspot.com
	Nakarmiłam zupą, bo alzheimerowska dłoń dziadka nie trafiłaby do ust. Powiedziałam, że kocham..., a jego wzrok oprzytomniał na moment, powiedział mi to samo i zanucił ukraińską piosenkę, którą często śpiewał mi w dzieciństwie. źródło: Internet: zrodzona-z.bloog.pl
	Oczy babuni ożywiły się, spojrzenie oprzytomniało. Porozglądała się wokoło, puściła jego rękę i stała nieruchomo zdumiona niepomiernie tym, co zobaczyła. źródło: Internet: goldajanusz.republika.pl

Data ostatniej modyfikacji: 21.05.2017