UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

utrzymać

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. utrzymam
 utrzymamy
2 os. utrzymasz
 utrzymacie
3 os. utrzyma
 utrzymają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. utrzymałem
+(e)m utrzymał
 utrzymałam
+(e)m utrzymała
 utrzymałom
+(e)m utrzymało
 utrzymaliśmy
+(e)śmy utrzymali
 utrzymałyśmy
+(e)śmy utrzymały
2 os. utrzymałeś
+(e)ś utrzymał
 utrzymałaś
+(e)ś utrzymała
 utrzymałoś
+(e)ś utrzymało
 utrzymaliście
+(e)ście utrzymali
 utrzymałyście
+(e)ście utrzymały
3 os. utrzymał
 utrzymała
 utrzymało
 utrzymali
 utrzymały

bezosobnik: utrzymano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. utrzymajmy
2 os. utrzymaj
 utrzymajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. utrzymałbym
bym utrzymał
 utrzymałabym
bym utrzymała
 utrzymałobym
bym utrzymało
 utrzymalibyśmy
byśmy utrzymali
 utrzymałybyśmy
byśmy utrzymały
2 os. utrzymałbyś
byś utrzymał
 utrzymałabyś
byś utrzymała
 utrzymałobyś
byś utrzymało
 utrzymalibyście
byście utrzymali
 utrzymałybyście
byście utrzymały
3 os. utrzymałby
by utrzymał
 utrzymałaby
by utrzymała
 utrzymałoby
by utrzymało
 utrzymaliby
by utrzymali
 utrzymałyby
by utrzymały

bezosobnik: utrzymano by

bezokolicznik: utrzymać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: utrzymawszy

gerundium: utrzymanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: utrzymany

Pochodzenie

Zob.  trzymać 

1. w rękach

Definicja

nie pozwolić, żeby coś wypadło lub zmieniło położenie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • utrzymać długopis, łyżkę, szklankę
  • utrzymać w rękach
  • utrzymać z trudem

Cytaty

Długo chorowałem. Po raz pierwszy od trzech tygodni jestem w stanie utrzymać pióro w ręku.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

Sięgam po aparat, przymierzam się do zdjęcia i nagle czuję drżenie rąk, nie utrzymają dłużej aparatu.

źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO

2. strop

Definicja

nie załamać się pod ciężarem czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo czynności związane z budową

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  podtrzymać

Połączenia

  • most, pomost utrzymał; belki, kolumny utrzymały coś
  • utrzymać strop
  • (nie) móc utrzymać czegoś

Cytaty

Norbert Zawicki obrzucił wzrokiem dokumenty i przycupnął na stojącym przy ścianie krześle. Lekko się chwiało, ale uznał, że utrzyma jego ciężar.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008

Edek utrzymał jakoś na szyi ciężar ołowianej głowy. [...] Nadludzkim wysiłkiem wsparł się o stół, policzył nogi i marynarskim krokiem ruszył do czołgu, ciągnąc za sobą Romka.

źródło: NKJP: Robert Urbański, Jacek Kondracki: Operacja „Dunaj”, 2009

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO

3. równowagę

Definicja

nie stracić czegoś, co jest stanem naturalnym lub pożądanym

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

  • utrzymać kontakt, kontrolę, korespondencję, obiekt, pozycję, przyczółek, równowagę, stosunki, sylwetkę, wysokość, twierdzę, zdrowie

Cytaty

Mało nie spadłem ze schodów, z największym trudem zdołałem utrzymać równowagę.

źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007

Odbijała się od ścian, starając się utrzymać właściwy kierunek.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008

Wspólne czytanie pomaga utrzymać kontakt z dzieckiem nawet, kiedy staje się ono nastolatkiem.

źródło: NKJP: Piotr Chorobik: Miłość w pięciu językach, Wychowawca, 2009, nr 195

Jeżeli ci Nordlingowie dostatecznie długo utrzymają prawe przedmoście, może nam uda się wymknąć lewym.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996

Mój szef nie tylko utrzymał swój stołek, ale dostanie także awans.

źródło: NKJP: Jacek Rębacz: Zakopane: sezon na samobójców, 2006

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO

4. w niepewności

Definicja

spowodować, że ktoś lub coś nie przestaje być w określonym stanie, uznawanym za odpowiedni z jakichś powodów

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

  • utrzymać dyscyplinę, karność, porządek, rygor, sekret, tajemnicę
  • utrzymać kogoś przy życiu
  • utrzymać kogoś w napięciu, w niepewności, w pogotowiu, w posłuszeństwie, w jakimś przekonaniu, w rygorze, w posłuszeństwie; coś w tajemnicy

Cytaty

Trudno cię było utrzymać w rygorze, domowym porządku.

źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Niewiele mniej kosztuje utrzymanie dróg na terenie sąsiedniego Rzepiennika Strzyżewskiego. Za udział w akcji biernej (firma musi utrzymać w pogotowiu ludzi i sprzęt) również najkorzystniejsze usługi oferuje firma z Szerzyn.

źródło: NKJP: (MIR): Śliskie przetargi, Gazeta Krakowska, 2005-02-09

Lekarze z oddziału neonatologii szpitala na Zaspie na przekór wszystkiemu walczyli o utrzymanie przy życiu maleństwa.

źródło: NKJP: Dorota Abramowicz: Najmniejsze dziecko, Wieczór Wybrzeża, 2000-10-26

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
KOGO/CO + (w CZYM | przy CZYM)

5. przy sobie

Definicja

spowodować, że ktoś nie opuścił jakiegoś miejsca lub jakiejś osoby

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

  • utrzymać kogoś przy sobie
  • utrzymać kogoś w jednym w miejscu, w mieście

Cytaty

Miała szczęście, znalazła go, usidliła i utrzymała przy sobie.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008

Armii obdarowanej tak sowicie ziemią sam diabeł nie utrzyma w okopach. Trzeba przecież natychmiast wrócić do swojej wiochy, na swoje ukochane gumno i osobiście dopilnować, żeby nie oszukali nas przy parcelacji!

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
KOGO + (GDZIE)

6. miasto

Definicja

walcząc, nie dać się zmusić do opuszczenia miejsca, o którym mowa

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Połączenia

  • utrzymać miasto, pozycje, przyczółek, zamek

Cytaty

To m.in. od waleczności Polaków zależało utrzymanie twierdzy Tobruk, która pełniła bardzo ważną rolę w planach brytyjskich

źródło: NKJP: Zygmunt Matuszak: Bo wolność krzyżami, 2009

Walcząc z przeważającymi siłami niemieckimi utrzymali miasto przez 68 dni [...].

źródło: NKJP: Polityka, 2005

Biorąc pod uwagę siłę armii tajwańskiej jest mało prawdopodobne, aby słaby desant mógł uchwycić i utrzymać przyczółek.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Gdyby Tajwan nie był wyspą, Gazeta Wyborcza, 1996-03-15

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO

7. rodzinę

Definicja

pokryć koszty życia kogoś lub funkcjonowania czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Połączenia

  • utrzymać dzieci, rodzinę, żonę

Cytaty

Mąż mówi, że jest gotów mieć i utrzymać dwadzieścioro dzieci.

źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008

Rita musi wziąć dziekankę albo zdrowotny. [...] Może się nawet zdarzyć, że studia dokończy wieczorowo. On ze swojej strony może obiecać, że utrzyma ich wszystkich.

źródło: NKJP: Monika Rakusa: Żona Adama, 2010

Ciężko wdowie bez zawodu utrzymać trójkę dzieci.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

- To był straszny moment, ale stwierdziłam, że nie mogę wstydzić się biedy. Inaczej nie wiem, jak bym utrzymała dom.

źródło: NKJP: Michał Cessanis: Życie pod kreską, Express Ilustrowany, 2003-10-04

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
KOGO/CO

8. w jasnej tonacji

Definicja

nadać czemuś określone cechy wyglądu lub stylu

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

  • utrzymać obraz, utwór, wnętrze
  • utrzymać coś w jakimś stylu, tonie, w jakiejś tonacji, w jakichś barwach, kolorach

Cytaty

Jej salonik utrzymany jest w gołębim tonie, tu i ówdzie widoczna tkanina w dzikie róże, światło sączy się przez powiewne białe firanki.

źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008

Błyskawica, która przecięła niebo, utrzymana w poetyce taniego horroru i mogłem przysiąc, że daleko [...] majaczy cień postaci, która stoi i wpatruje się we mnie.

źródło: NKJP: Mirosław Nahacz: Bocian i Lola, 2005

Artykuł utrzymany był w tonie sensacyjnym i zaczynał się słowami: „Rozdzwonił się w dyżurce dzwonek alarmowy”.

źródło: NKJP: Maciej Dajnowski: Promieniowanie reliktowe, 2004

Wbrew powszechnemu oczekiwaniu remont posuwał się wielkimi krokami. Już w tydzień puszyło się kolczaste ogrodzenie, i to nie tylko dookoła dworku albo stawu, ale w ogóle całego terenu. Nie mówiąc o regularnym płocie sztachetowym, utrzymanym w modnych kolorach.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO + (w CZYM)

9. w dobrym stanie

Definicja

korzystając z czegoś lub opiekując się czymś, spowodować, że dany obiekt nie przestał być w dobrym stanie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

  • utrzymać dom, ogród, trawnik
  • utrzymać w dobrym stanie
  • coś dobrze, źle; ładnie, pięknie utrzymane

Cytaty

Klucze są w nadleśnictwie. Nie ma problemu. Chatka wewnątrz dobrze utrzymana. Jest piec, łazieneczka...

źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009

Zaczęli schodzić w dół po stromych, omszałych, śliskich, fatalnie utrzymanych schodach.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997

Na bazarze kupili poniemieckie radio „Berolina”, stary, ale utrzymany w dobrym stanie gramofon.

źródło: NKJP: Zdzisław Smektała: Chcica, 2006

Składnia

bez ograniczeń + utrzymać +
CO + JAK

Frazeologizmy

ktoś utrzymał język za zębami
ktoś utrzymał w ryzach kogoś/coś
ktoś utrzymał w karbach kogoś/coś
ktoś/coś utrzymał/utrzymało w szachu kogoś
Data ostatniej modyfikacji: 20.11.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN