UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

odetchnąć

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *otъdъchnǫti 'zaczerpnąć powietrza, złapaćoddech, uspokoić oddech (po wysiłku), odpocząć'

1. powietrzem

Definicja

wciągnąć nosem lub ustami powietrze i wypuścić je

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

odetchnąć świeżym (czystym, górskim...) powietrzem
odetchnąć cicho, ciężko, głęboko, swobodnie

Cytaty

	Zmęczony długim biegiem odetchnął głęboko kilka razy. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003
	Otworzyła okno i odetchnęła kilka razy pełną piersią. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005
	W miejscu, gdzie szlak zakreślał obszerny łuk, odbiliśmy się w kilku od kolumny, aby skracając drogę wydostać się zarazem z dławiącego tumanu i odetchnąć swobodniej. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955
	Po całym dniu spotkań goście odetchną podhalańskim powietrzem, uczestnicząc w kuligu z Gubałówki do Cichego. źródło: NKJP: BZ: Strażacka wizytacja, Tygodnik Podhalański, nr 7, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	odetchnę	odetchniemy
2 os.	odetchniesz	odetchniecie
3 os.	odetchnie	odetchną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłem +(e)m odetchnął	odetchnęłam +(e)m odetchnęła	odetchnęłom +(e)m odetchnęło	odetchnęliśmy +(e)śmy odetchnęli	odetchnęłyśmy +(e)śmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłeś +(e)ś odetchnął	odetchnęłaś +(e)ś odetchnęła	odetchnęłoś +(e)ś odetchnęło	odetchnęliście +(e)ście odetchnęli	odetchnęłyście +(e)ście odetchnęły
3 os.	odetchnął	odetchnęła	odetchnęło	odetchnęli	odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		odetchnijmy
2 os.	odetchnij	odetchnijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłbym bym odetchnął	odetchnęłabym bym odetchnęła	odetchnęłobym bym odetchnęło	odetchnęlibyśmy byśmy odetchnęli	odetchnęłybyśmy byśmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłbyś byś odetchnął	odetchnęłabyś byś odetchnęła	odetchnęłobyś byś odetchnęło	odetchnęlibyście byście odetchnęli	odetchnęłybyście byście odetchnęły
3 os.	odetchnąłby by odetchnął	odetchnęłaby by odetchnęła	odetchnęłoby by odetchnęło	odetchnęliby by odetchnęli	odetchnęłyby by odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto by

bezokolicznik: odetchnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: odetchnąwszy

gerundium: odetchnięcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	odetchnięcie	odetchnięcia
D.	odetchnięcia	odetchnięć
C.	odetchnięciu	odetchnięciom
B.	odetchnięcie	odetchnięcia
N.	odetchnięciem	odetchnięciami
Ms.	odetchnięciu	odetchnięciach
W.	odetchnięcie	odetchnięcia

odpowiednik aspektowy: oddychać

Składnia

Rz _osobowy

odetchnąć

(CZYM)

2. odpocząć

Definicja

odpocząć po dużym wysiłku lub od czegoś bardzo męczącego

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny urlop i wypoczynek

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

odpocząć

Połączenia

odetchnąć od codzienności, od obowiązków, od problemów, od zgiełku
odetchnąć po pracy, po zmaganiach konkursowych, po trudach podróży
odetchnąć przed meczem, przed kolejną rozgrywką, przed ostatnim etapem
odetchnąć przy muzyce
(nie) dać komuś odetchnąć, (nie) pozwolić komuś odetchnąć

Cytaty

	Po południu wraca z pracy zięć i choć jest zmęczony, stara się pomóc żonie w opiece nad Krzysiem, żeby chociaż przez chwilę mogła odetchnąć od nawału obowiązków. źródło: NKJP: R. Nadaj: 500 tys. zł za błąd płońskiego lekarza, Tygodnik Ciechanowski, 2008-03-01
	Zawsze wiedziałam, czego chcę, rozpychałam się łokciami, właściwie nie szłam przez życie, tylko biegłam, nawet jeśli się zatrzymywałam, to tylko po to, żeby zebrać siły, odetchnąć przed kolejnym etapem. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
	Wojtek musi odetchnąć od rysowania. źródło: NKJP: Alina Bosak: Jak artysta z artystką, 2006
	Wielu przeżyć dostarcza także cumowanie przy dziewiczych brzegach, gdzie w spokoju i ciszy można odetchnąć od miejskiego zgiełku. źródło: NKJP: Piotr Tymczak: Wakacje pod żaglami, Dziennik Polski, 2003-05-24
	Wracając na kwaterę, obserwowaliśmy krążące nad osiedlem myśliwce. […] - Robią rozpoznanie - stwierdził Józik - pewno szykują nowe natarcie. Dobrze, że choć dziś dali nam odetchnąć. źródło: KWSJP: Maria Ginter, Wspomnienia, Literatura, 1984, nr 2

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	odetchnę	odetchniemy
2 os.	odetchniesz	odetchniecie
3 os.	odetchnie	odetchną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłem +(e)m odetchnął	odetchnęłam +(e)m odetchnęła	odetchnęłom +(e)m odetchnęło	odetchnęliśmy +(e)śmy odetchnęli	odetchnęłyśmy +(e)śmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłeś +(e)ś odetchnął	odetchnęłaś +(e)ś odetchnęła	odetchnęłoś +(e)ś odetchnęło	odetchnęliście +(e)ście odetchnęli	odetchnęłyście +(e)ście odetchnęły
3 os.	odetchnął	odetchnęła	odetchnęło	odetchnęli	odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		odetchnijmy
2 os.	odetchnij	odetchnijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłbym bym odetchnął	odetchnęłabym bym odetchnęła	odetchnęłobym bym odetchnęło	odetchnęlibyśmy byśmy odetchnęli	odetchnęłybyśmy byśmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłbyś byś odetchnął	odetchnęłabyś byś odetchnęła	odetchnęłobyś byś odetchnęło	odetchnęlibyście byście odetchnęli	odetchnęłybyście byście odetchnęły
3 os.	odetchnąłby by odetchnął	odetchnęłaby by odetchnęła	odetchnęłoby by odetchnęło	odetchnęliby by odetchnęli	odetchnęłyby by odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto by

bezokolicznik: odetchnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: odetchnąwszy

gerundium: odetchnięcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	odetchnięcie	odetchnięcia
D.	odetchnięcia	odetchnięć
C.	odetchnięciu	odetchnięciom
B.	odetchnięcie	odetchnięcia
N.	odetchnięciem	odetchnięciami
Ms.	odetchnięciu	odetchnięciach
W.	odetchnięcie	odetchnięcia

Składnia

Rz _osobowy

odetchnąć

od CZEGO

3. z ulgą

Definicja

poczuć ulgę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

uspokoić się

Połączenia

odetchnąć na wieść o czymś
coś nie pozwala, nie daje odetchnąć

Cytaty

	Ludzie odetchnęli, widząc, że nikt nie będzie ich zanudzał przemówieniami, a rzecz cała wyraźnie zmierza ku zabawie. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006
	Zasiadał właśnie do ostatniego w życiu posiłku, gdy do celi śmierci przyszła wiadomość, że Sąd Najwyższy odłożył wykonanie wyroku o sześć miesięcy. Wraz z Echegarayem odetchnęło ponad 800 skazańców czekających w kolejce na śmierć. źródło: NKJP: Piotr Gillert: Odroczenie egzekucji rozpętało spór o karę śmierci, 1999-01-06
	Odetchnąłem dopiero na lotnisku w Kopenhadze. źródło: NKJP: Ankieta: Religia i literatura, Fronda, nr 11, 1999
	Róża odetchnęła pełną piersią, jakby wielki kamień spadł jej z serca. źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Nie zabijać pająków, 2007
	Nie dawało nam odetchnąć wspomnienie opowiadań porucznika [...] o naszych kolegach, ginących tuż obok, w obozach stalingradzkich. źródło: KWSJP: Józef Czapski: Na nieludzkiej ziemi, 1947

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	odetchnę	odetchniemy
2 os.	odetchniesz	odetchniecie
3 os.	odetchnie	odetchną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłem +(e)m odetchnął	odetchnęłam +(e)m odetchnęła	odetchnęłom +(e)m odetchnęło	odetchnęliśmy +(e)śmy odetchnęli	odetchnęłyśmy +(e)śmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłeś +(e)ś odetchnął	odetchnęłaś +(e)ś odetchnęła	odetchnęłoś +(e)ś odetchnęło	odetchnęliście +(e)ście odetchnęli	odetchnęłyście +(e)ście odetchnęły
3 os.	odetchnął	odetchnęła	odetchnęło	odetchnęli	odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		odetchnijmy
2 os.	odetchnij	odetchnijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłbym bym odetchnął	odetchnęłabym bym odetchnęła	odetchnęłobym bym odetchnęło	odetchnęlibyśmy byśmy odetchnęli	odetchnęłybyśmy byśmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłbyś byś odetchnął	odetchnęłabyś byś odetchnęła	odetchnęłobyś byś odetchnęło	odetchnęlibyście byście odetchnęli	odetchnęłybyście byście odetchnęły
3 os.	odetchnąłby by odetchnął	odetchnęłaby by odetchnęła	odetchnęłoby by odetchnęło	odetchnęliby by odetchnęli	odetchnęłyby by odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto by

bezokolicznik: odetchnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: odetchnąwszy

gerundium: odetchnięcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	odetchnięcie	odetchnięcia
D.	odetchnięcia	odetchnięć
C.	odetchnięciu	odetchnięciom
B.	odetchnięcie	odetchnięcia
N.	odetchnięciem	odetchnięciami
Ms.	odetchnięciu	odetchnięciach
W.	odetchnięcie	odetchnięcia

odpowiednik aspektowy: oddychać

4. atmosferą

Definicja

nasycić się czymś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

odetchnąć atmosferą jakiegoś miejsca

Cytaty

	Przybysze chcieli poznać to miejsce, odetchnąć jego atmosferą, wejść do środka. źródło: Kira Gałczyńska: Nie wrócę tu nigdy czyli Pożegnanie z Mazurami, 1998
	Jak dobrze, że i tu, w Krakowie, są miejsca, gdzie można jeszcze w ciepłym kręgu lampy odetchnąć życzliwością, cichym porozumieniem rzucając parę słów naprawdę potrzebnych. źródło: KWSJP: Lew Kaltenbergh: Ogień sterzeżony. Opowieść o Stanisławie Wyspiańskim, 1964
	W latach 80. atrakcyjność kultury paralelnej była tak duża, że ten, kto odetchnął zapachem wolności i wzajemnej solidarności, nie chciał się już ich wyrzec nawet wobec groźby uwięzienia. źródło: NKJP: Martin M. Szimeczka: Demon niezgody, Gazeta Wyborcza, 1996-05-04
	Do dzisiaj przynajmniej raz w roku wygospodarowuję trochę czasu, by pojechać tam, przejść się po dawnych, odmiennie już wyglądających uliczkach, odetchnąć czarem przebrzmiałych chwil. źródło: KWSJP: Stanisław Haduch: W służbie Eskulapa, 1986

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	odetchnę	odetchniemy
2 os.	odetchniesz	odetchniecie
3 os.	odetchnie	odetchną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłem +(e)m odetchnął	odetchnęłam +(e)m odetchnęła	odetchnęłom +(e)m odetchnęło	odetchnęliśmy +(e)śmy odetchnęli	odetchnęłyśmy +(e)śmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłeś +(e)ś odetchnął	odetchnęłaś +(e)ś odetchnęła	odetchnęłoś +(e)ś odetchnęło	odetchnęliście +(e)ście odetchnęli	odetchnęłyście +(e)ście odetchnęły
3 os.	odetchnął	odetchnęła	odetchnęło	odetchnęli	odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		odetchnijmy
2 os.	odetchnij	odetchnijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	odetchnąłbym bym odetchnął	odetchnęłabym bym odetchnęła	odetchnęłobym bym odetchnęło	odetchnęlibyśmy byśmy odetchnęli	odetchnęłybyśmy byśmy odetchnęły
2 os.	odetchnąłbyś byś odetchnął	odetchnęłabyś byś odetchnęła	odetchnęłobyś byś odetchnęło	odetchnęlibyście byście odetchnęli	odetchnęłybyście byście odetchnęły
3 os.	odetchnąłby by odetchnął	odetchnęłaby by odetchnęła	odetchnęłoby by odetchnęło	odetchnęliby by odetchnęli	odetchnęłyby by odetchnęły

bezosobnik: odetchnięto by

bezokolicznik: odetchnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: odetchnąwszy

gerundium: odetchnięcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	odetchnięcie	odetchnięcia
D.	odetchnięcia	odetchnięć
C.	odetchnięciu	odetchnięciom
B.	odetchnięcie	odetchnięcia
N.	odetchnięciem	odetchnięciami
Ms.	odetchnięciu	odetchnięciach
W.	odetchnięcie	odetchnięcia

odpowiednik aspektowy: oddychać

Składnia

Rz_osobowy

odetchnąć

CZYM

Frazeologizmy

ktoś odetchnął innym powietrzem
ktoś odetchnął pełną piersią
ktoś odetchnął z ulgą

Data ostatniej modyfikacji: 30.04.2013