Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *vьsь
1.a teren
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny typy terytoriów, podział administracyjny
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | wiocha, wioska | |
| antonimy: | miasto | |
| hiperonimy: | miejscowość |
Połączenia
- duża, długa, ludna, maleńka, mała, niewielka, rozległa, średnia, wielka; dawna, nowa, stara; dalsza, najbliższa, pobliska, podmiejska, przygraniczna, sąsiednia, sąsiedzka; czeska, góralska, górska, małopolska, mazurska, podhalańska, polska, sądecka, skandynawska, słowacka, szwedzka, ukraińska; rodzinna; chłopska, gminna, kościelna, królewska, odrębna, popegeerowska, rolnicza, samodzielna, turystyczna; cicha, drewniana, nietuzinkowa, prawdziwa, sielska, spokojna, tradycyjna, zapadła wieś; opustoszała, płonąca, spalona, wyludniona wieś; okoliczne wsie; wieś folwarczna, czynszowa, pańszczyźniana, służebna, szlachecka
- wieś Dębniki, Waksmund...
- wieś powiatu bocheńskiego (tucholskiego...), regionu rzeszowskiego (łódzkiego...), województwa śląskiego (kujawsko-pomorskiego...); okresu międzywojennego, okresu transformacji; ludzi solidnych, światłych, zaradnych...
- wieś bez cmentarza, bez kościoła, bez prądu, bez szkoły, bez wody; u podnóża Gorców..., u podnóża góry (wzgórz), u stóp Babiej Góry, Beskidów..., u źródeł Prądnika, rzeki Kaczawy...; wśród gór, wśród Beskidu Wyspowego, Gorców..., wśród lasów, wśród łąk; z gminy Miechów, Nowy Targ..., z okolic Ełku, Rzeszowa..., z powiatu brzeskiego, oświęcimskiego..., z terenu gminy (powiatu, województwa); z końca XVIII wieku..., z lat dwudziestych, pięćdziesiątych..., z przełomu XIX i XX wieku...
- wieś między Kielcami, Bielskiem... a Buskiem Zdrojem, Czechowicami...; nad Bugiem, nad Dunajcem..., nad jeziorem (Gardno, Śniardwy...), nad rzeką (Ełk, Gołdapią...); pod Augustowem..., pod Gorlicami...; wieś z charakterem, z chatami krytymi strzechą, z folwarkiem
- wieś na południu, na północy, na wchodzie, za zachodzie; na Mazurach, na Podhalu..., na terenie gminy, powiatu...; o nazwie Świebodzin...; o charakterze letniskowym, rolniczym...; przy drodze powiatowej, przy drodze z Raciborza..., przy trasie zakopiańskiej, przy trasie z Ustrzyk Dolnych...; w Beskidzie Niskim, w Beskidzie Sądeckim..., w gminie Lutocin, Rudnik..., w okolicach Płońska, Tucholi..., w pobliżu Miechowa, Olkusza..., w Polsce, w powiecie gorlickim, krakowskim...; w latach 1944-1989...
- wieś i gmina, wieś i miasteczko, wieś i miasto, wieś i osada, wieś i osiedle; wieś i rolnictwo, wieś i rolnik; miasteczko i wieś, miasto i wieś, osiedle i wieś; rolnictwo i wieś, rolnik i wieś
- centrum, granice, grunty, infrastruktura, obrzeża, środek, teren, ulice, zabudowa; na skraju; administracja, budżet, nazwa, status; gospodarz, samorząd, sołtys, władze, właściciel, włodarz; ludność, ludzie, mieszkaniec, mieszkanka, społeczeństwo, społeczność; dzieje, historia, muzeum; obraz, wizerunek; elektryfikacja, gazyfikacja, kanalizacja, kolektywizacja, odnowa, przebudowa, promocja, restrukturyzacja, rozbudowa, rozwój, telefonizacja wsi
- fascynacja wsią
- fundusze, pieniądze dla wsi; pakt, program, szanse dla wsi; dojazd, droga, wjazd do wsi; na południe, na północ, na wschód, na zachód od wsi; polityka (państwa), strategia wobec wsi; migracja, przyjazd, wyjazd ze wsi; baba, chłop, chłopak, chłopcy, dzieci, dziewczyny, kobiety, ludność, ludzie, młodzież, przedsiębiorca, rodzina, rolnik, sołtys, uczniowie ze wsi
- atak, najazd; powrót, przeprowadzka, przyjazd, ucieczka, wycieczka, wyjazd, wypad, wyprawa, wyprowadzka; wydatki na wieś; bitwa, walka o wieś; droga, przejazd, przemarsz przez wieś
- różnice między wsią a miastem; droga, granica między wsią Wiadrowo... a Żurominem...; droga, granica między wsiami; władza; wzgórze, zbocze nad wsią; walka pod wsią; chałupa, chata, las, łąka, młyn, pole; tęsknota za wsią
- cmentarz, dom, działka, gospodarstwo, infrastruktura, mieszkanie, szkoła, wodociąg, ziemia; odpoczynek, pobyt, wakacje, weekend, wizyta; wesele, Wielkanoc, Wigilia, tradycja, zwyczaje, życie; lato, zima; bezrobocie, bieda, edukacja, kultura, nędza, oświata, praca, przedsiębiorczość, przemiany, spółdzielczość; chłop, dzieci, kobiety, ludzie, rodzina, rolnicy na wsi; budynek, chałupa, cmentarz, dom, droga, działka, gospodarstwo, przedszkole, szkoła, świątynia, wodociąg; bitwa; inwestycje, kanalizacja; dzieci, gospodarz, kobiety, ludzie, sołtys we wsi
- charakterystyczny, ważny dla wsi; oddalony od wsi; przybyły ze wsi
- zamieszkały; popularny, potrzebny, zbędny na wsi; drugi, jedyny, najbiedniejszy, najbogatszy, najgorszy, najlepszy, najokazalszy, najpierwszy, najstarszy, najważniejszy, największy, nowy, pierwszy we wsi
- wieś leży gdzieś, graniczy z Bochnią, z Januszkowicami...; liczy iluś mieszkańców (ileś dusz, ludności), liczy ileś hektarów (łanów), należała do kogoś, należała do państwa węgierskiego, do parafii...; poszła z dymem, powstała kiedyś, rozrosła się
- bronić wsi
- budować, dzielić, kolektywizować, kupić, modernizować, odbudować, promować, przekształcać, założyć/zakładać, zbudować, zamieszkujący; (lasy, łąki, wzgórza...) otaczające, (droga) przecinająca; mijać, odwiedzić, omijać, opuścić/opuszczać, porzucać; kochać, lubić, znać; bombardować, niszczyć, opanować, ostrzeliwać, otoczyć, podpalić, spalić wieś; palić, (droga, most) łączący wsie
- być, nazwać; pachnieć, zapachnieć, zalatywać; rządzić, władać wsią
- należeć; dojechać, dojść/dochodzić, doprowadzić (rurociąg, wodociąg...), dotrzeć, jechać, podążać, pójść/iść, przyjechać/przyjeżdżać, przyjść/przychodzić, przywieźć kogoś/coś, ruszyć, schodzić (się), sprowadzić kogoś/coś, wejść/wchodzić, wjechać, wkroczyć, wrócić/wracać, zjechać do wsi;
- chodzić, jeździć, łazić, wędrować od wsi do wsi;
- być, pochodzić, wywodzić się; jechać, odejść/odchodzić, przepędzić kogoś, przybyć, przyjechać, przyjść, przynieść coś, przywieźć kogoś/coś, sprowadzić kogoś/coś, uciekać, wychodzić, wygnać kogoś, wyjechać/wyjeżdżać, wypędzić kogoś, wyrzucić kogoś ze wsi;
- (droga) prowadząca do wsi; wysiedlony ze wsi
- iść, ruszyć ku wsi;
- (droga) wiodąca ku wsi
- jechać, jeździć, pojechać, powrócić, przenieść się, przeprowadzić się, przybyć, przyjechać/przyjeżdżać, ruszyć/ruszać, uciekać, wrócić/wracać, wybrać się, wyjechać/wyjeżdżać, wynieść się, wyprowadzić się na wieś;
- gnać, iść, jechać, maszerować, pobiec, przejechać/przejeżdżać, przejść, wędrować przez wieś;
- wejść w wieś;
- (droga, szosa, rurociąg...) biegnący, (potok, rzeka...) płynący, (droga, szosa) prowadząca, (droga, szosa, rurociąg...) przebiegający, (potok, rzeka...) przepływająca przez wieś
- przejść ponad wsią;
- górujący, wznoszący się nad wsią; graniczący z wsią
- mieszkać, osiedlić się/osiedlać się, pracować, siedzieć, urodzić się, wychować się/wychowywać się, zamieszkać, zostać/zostawać, żyć, zatrudniony na wsi; (klub, organizacja, placówka...) działający, funkcjonujący na wsi;
- biegać, chodzić, ganiać, łazić, spacerować, włóczyć się po wsi; jeździć, pracować po wsiach;
- gospodarować, osiedlić się/osiedlać się, urodzić się we wsi;
- (klub, organizacja, placówka...) działający, funkcjonujący na wsi; położony we wsi
- wieś latem, nocą; wieś położona gdzieś
Cytaty
|
W Kielcach składowano rzeczy z terenu miasta oraz przywiezione z pobliskich wsi i miasteczek. źródło: Korpus IPI PAN: Krzysztof Urbański: Leksykon dziejów ludności żydowskiej Kielc 1789-2000, 2000 |
|
|
Goście ser zjedzą, a kiełbasę zabiorą i dadzą psu na podwórku. [...] Czasem mamy żal, że jadą na wieś niby poznać, jak żyjemy, ale patrzą na wszystko dalej po miastowemu. źródło: NKJP: Martyna Bunda: Na własne oczy, prasa, 2004 |
|
|
Niektórym pozostał jako wzorcowy obraz wsi z lat dwudziestych. Mój klub pragnie wsi nowoczesnej, dlatego chcieliśmy poznać szczegóły programu. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 20.02.1993 |
|
|
Zdaniem samorządowców decyzja mieszczuchów o przeprowadzce na wieś wpływa na podniesienie kultury i stylu życia. Tubylcy [...] widząc zadbane, odnowione domostwo albo całkiem nowy dom, zaczynają większą wagę przykładać do estetyki otoczenia. Wieś pięknieje z dnia na dzień. źródło: NKJP: (kis): Gdzie wybudować dom? Dziennik Polski, 2002-10-02 |
|
|
Wieś liczy już 292 ha, z czego gruntów ornych 243 ha, łąk i pastwisk 23 ha, nieużytków 5 ha i wód 20 ha. źródło: NKJP: Henryk Jabłoński: Od Kiełpina do Lubierzyna, Tygodnik Tucholski, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| D. | wsi |
wsi |
|
| C. | wsi |
wsiom |
|
| B. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| N. | wsią |
wsiami |
|
| Ms. | wsi |
wsiach |
|
| W. | wsi |
wsie rzadziej wsi |
Skróty
1.b centrum
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | miasto |
Połączenia
- iść, pobiec, polecieć, pójść do wsi
Cytaty
|
Zachorował i leży gdzieś w krzakach. Albo poszedł do wsi, żeby napić się piwa, przechodził przez jezdnię i został potrącony przez samochód. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1979 |
|
|
W ogrodzie leżały zwłoki jednego z bandytów. [...] Miał około 30 lat i mieszkał w Łętowni. Wystraszona gospodyni poszła do wsi o wszystkim poinformować policję. źródło: Internet |
|
|
Marzę o tym, by rano pójść do wsi, kupić gazetę, po powrocie przeczytać ją przy drugim śniadaniu i stwierdzić, że to już prawie południe. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| D. | wsi |
wsi |
|
| C. | wsi |
wsiom |
|
| B. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| N. | wsią |
wsiami |
|
| Ms. | wsi |
wsiach |
|
| W. | wsi |
wsie rzadziej wsi |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.c władze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
Połączenia
- wieś dała ileś złotych, sfinalizowała kupno czegoś, ufundowała coś, utrzymuje coś, zamierza nabyć coś, zgodziła się na coś, zgodziła się, żeby...
Cytaty
|
Sołectwo z myślą o strażakach niedawno zakupiło dwie działki [...], docelowo wieś zamierza nabyć ponad 2 hektary ziemi z zamiarem wybudowania tam obiektu sportowego oraz remizy. Już teraz wieś zwróciła się o przekwalifikowanie tych gruntów. źródło: Korpus IPI PAN: Ma nowy wóz i plany..., Dziennik Polski, 2002-10-26 |
|
|
Przed trzema laty wieś zgodziła się nawet, żeby uporządkować groby z własnych pieniędzy, ale weto postawiła rada sołecka, domagając się finansowania z gminy. źródło: Korpus IPI PAN: Krzysztof Strauchmann: Pamięć i groby, Dziennik Polski, 2002-03-25 |
|
|
Zebranie wiejskie w Sromowcach Niżnych zgodziło się podjąć negocjacje z Pienińskim Parkiem Narodowym [...]. Wieś chce pomocy w sfinansowaniu budowy oczyszczalni ścieków, a wtedy może zgodzi się na sprzedaż gruntów. źródło: Korpus IPI PAN: Piargi za motyle, Dziennik Polski, 2001-10-31 |
|
|
Wieś sfinalizowała kupno w ciągu miesiąca - wspomina Edward Parzygnat, sołtys Skawy. źródło: Korpus IPI PAN: (BES): O swoje się dba, Dziennik Polski, 2000-08-26 |
|
|
OSP jest utrzymywana przez wieś, wtedy też zaczyna się budowa remizy, z braku środków przerwana na wysokości fundamentów. źródło: NKJP: Pierwsi do wszystkiego, Dziennik Polski, 2002-09-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| D. | wsi |
wsi |
|
| C. | wsi |
wsiom |
|
| B. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| N. | wsią |
wsiami |
|
| Ms. | wsi |
wsiach |
|
| W. | wsi |
wsie rzadziej wsi |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.d ludzie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny nazwy osób ze względu na ich pochodzenie i przynależność terytorialną
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | miasto |
Połączenia
- cała; bogata, katolicka, martwa, spokojna, wymarła wieś
- wieś bez perspektyw, bez pracy
- wieś i miasto; miasto i wieś
- czytelnictwo, edukacja, gwara, kultura, życie; dramat, potrzeby, zaopatrzenie w coś, zapotrzebowanie na coś wsi
- pomoc wsiom
- pomoc, woda dla wsi; represje wobec wsi
- antagonizmy, konflikt, relacje, stosunki między wsią a miastem; stosunki między wsią a dworem
- charakterystyczny; korzystny, ważny; zasłużony dla wsi
- (cała) wieś huczała (od plotek), mówiła o czymś, słyszała, wie o czymś, wiedziała, że+ZDANIE; bała się czegoś, bawiła się, chorowała, doczekała się czegoś, głosowała na kogoś, pracowała gdzieś, spała, śmieje się, ubożeje, żyje czymś, żyje z czegoś; poszła dokądś, przyszła dokądś, zbiegła się, zgromadziła się, zebrała się, zeszła się
- grabić, mobilizować, pacyfikować, reprezentować wieś
- zrobić coś dla wsi;
- przeznaczony dla wsi
- napadać na wieś
- mówią, mówi się na wsi;
- mówią, mówi się we wsi
Cytaty
|
Cała wieś wiedziała, że Chmielarczuk ma w garażu parę litrów spirytusu. źródło: NKJP: Jacek Brzuszkiewicz: Pół na pół z kompotem, Gazeta Wyborcza, 1997-05-16 |
|
|
Pani Leonarda pogoniła towarzystwo, bo - jej zdaniem - katolicka wieś gołych bab oglądać nie chciała. źródło: NKJP: Klaudia Bochenek: W piątek wszystkie baby lepią pierogi, prasa |
|
|
Kolejne ekipy deklarowały pomoc dla wsi, widziały potrzebę pomagania w kształceniu, niwelowania różnic. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 15.03.2000 |
|
|
Natomiast nowicjusze oraz scholastycy w moich czasach byli raczej odizolowani od życia wsi. [...] Żyliśmy obok siebie, przyglądając się sobie życzliwie i pozdrawiając się w czasie spacerów. źródło: NKJP: Jan Paulas, Cezary Sękalski: Oni nas stworzyli, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| D. | wsi |
wsi |
|
| C. | wsi |
wsiom |
|
| B. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| N. | wsią |
wsiami |
|
| Ms. | wsi |
wsiach |
|
| W. | wsi |
wsie rzadziej wsi |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. coś żenującego
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- straszna, totalna wieś
- narobić wsi
- robić, zrobić wieś
- Ale wieś! wieś na maksa
Cytaty
|
Ja za nią też nie przepadam... Niedawno zrobiła wieś w TVP 2 w programie „Pytanie na śniadanie”. źródło: NKJP: Gosia Andrzejewicz, Internet, 2006-05-02 |
|
|
Myślałem, że rozgromią ich 10:0, no cóż... myliłem się. Jednak polska piłka jest na żenującym poziomie!!! Robią tylko wiochę!!!! Polonia robi wieś na całą PL!!! źródło: Internet |
|
|
Mój brachol kiedyś narobił wsi w kościele i ksiądz podczas kazania kazał „zabrać to dziecko”. źródło: Internet |
|
|
Kaziu, czy cię powaliło? Ta twoja dziewczyna to totalna wieś i do tego prymityw straszny... źródło: Internet |
|
|
Ale wieś!!! Co za kretyński teledysk. Jak można zrobić coś tak głupiego? źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| D. | wsi |
wsi |
|
| C. | wsi |
wsiom |
|
| B. | wieś |
wsie rzadziej wsi |
|
| N. | wsią |
wsiami |
|
| Ms. | wsi |
wsiach |
|
| W. | wsi |
wsie rzadziej wsi |
Inne uwagi
Zwykle lp