Chronologizacja
Pochodzenie
Postać z samogłoską -a- wskazuje na wzór czeski; postać ta wyparła pierwotną rodzimą włodza , nawiązującą bezpośrednio do psł. *volďa (paradygmat *-ja) 'panowanie, władanie'; por. władać .
1. rodzicielska
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | władztwo |
Połączenia
- cała, nieograniczona, niepodzielna, ogromna, wielka władza; władza absolutna; administracyjna; królewska, książęca; sądownicza, ustawodawcza, wykonawcza; opiekuńcza, rodzicielska
- władza w państwie, w partii, w powiecie; w Polsce, w Rosji, w Rzeczpospolitej, w Stanach Zjednoczonych; w PRL, w RPA, w USA, w ZSRR; w SLD; w spółce, w spółdzielni; w rodzinie
- trójpodział, mechanizmy; pełnia, żądza władzy
- walka o władzę
- uczestnictwo, udział we władzy
- żądny władzy
- nadużyć władzy; pragnienie władzy
- mieć, sprawować, trzymać; objąć, przejąć, uzyskać, zdobyć; rozciągnąć, rozszerzyć; umocnić/umacniać, wzmocnić; oddać, przekazać, tracić władzę
- dzielić się, podzielić się władzą
- dojść do władzy; odsunąć od władzy
- sięgnąć po władzę
- być, pozostać/pozostawać, znaleźć się/znajdować się, utrzymać się przy władzy/u władzy
Cytaty
|
[...] władza w przemyśle i rolnictwie wciąż jeszcze pozostaje w rękach ludzi myślących kategoriami z epoki Żiwkowa. źródło: NKJP: Boriana Semerdżijewa: CZTERDZIEŚCI I CZTERY, Gazeta Wyborcza, 1992-01-10 |
|
|
Relacje w rodzinie opierały się na bezwzględnym posłuszeństwie wobec rodziców. Ich władza nad dziećmi była często egzekwowana rózgą, zgodnie z powszechnym przekonaniem o dobroczynnym wpływie bicia. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce : od średniowiecza do czasów współczesnych : praca zbiorowa, 2005 |
|
|
Dynastia Wazów doszła do władzy w Szwecji między innymi dlatego, że wielki założyciel rodu – Gustaw Waza [...] zawsze skłonny był stanąć po stronie pospólstwa w sporze z arystokracją. źródło: NKJP: Eric Flint, David Weber:1633, Esensja, 2007-03 |
|
|
[...] Centrum Polityczne przetrwało w Irkucku zaledwie do 21 stycznia 1920 roku, kiedy władzę objęła bolszewicka Rada Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | władza |
władze |
|
| D. | władzy |
władz |
|
| C. | władzy |
władzom |
|
| B. | władzę |
władze |
|
| N. | władzą |
władzami |
|
| Ms. | władzy |
władzach |
|
| W. | władzo |
władze |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | władza | + |
(nad KIM)
|
2. państwowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół miejsca i instytucje związane z religią i kościołem
Połączenia
- nowa, obecna władza; władza centralna, lokalna; kościelna, państwowa, publiczna, samorządowa, zwierzchnia; władze gminne, miejskie, powiatowe, wojewódzkie; regionalne; oświatowe, szkolne, uczelniane; komunistyczne; chińskie, rosyjskie
- władze gminy, miasta, powiatu, starostwa, województwa; regionu; partii, związku; szkoły, teatru, uczelni; klubu, spółdzielni, spółki; Bielska-Białej, Katowic, Legionowa, Warszawy...; Polski, Ukrainy, Węgier...; PRL, USA; PO, SLD; PZPN, UEFA; TVP
- elity, szczyty; autorytet, majestat władzy
- lęk, strach przed władzą
- lojalny wobec władzy
- reprezentować władzę
- buntować się, występować przeciwko władzy
Cytaty
|
Zamiast siedmiu godzin pod ziemią - pracowali czternaście, a władza oszczędzała na koszcie dowozu ludzi do pracy. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005 |
|
|
4 czerwca minęło 18 lat od pierwszych wyborów, które dały Polsce wolność i demokrację. Były one uwieńczeniem porozumienia zawartego przy Okrągłym Stole między PRL-owską władzą a demokratyczną opozycją [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Sporadyczne utarczki między kolonialną władzą brytyjską a chcącymi się od niej wyzwolić mieszkańcami znacznej części kontynentu północnoamerykańskiego zaczęły się przeradzać w otwartą wojnę. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994 |
|
|
VII Symfonia zyskała miano symbolu Wielkiej Wojny Narodowej. W tamtym okresie władze ZSRR potrzebowały podniosłych dzieł sztuki, a VII Symfonia zawierała mnóstwo patosu. źródło: NKJP: Paweł Franczak: Musica alternativa: Tango ze Stalinem, Esensja, 2008-03 |
|
|
Wobec spodziewanych tłumów władze miasta radzą, aby warszawiacy pozostali w domach i za pośrednictwem telewizji brali udział we mszy. źródło: NKJP: Paweł Zuchniewicz: Jan Paweł II: „Będę szedł naprzód”. Powieść biograficzna, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | władza |
władze |
|
| D. | władzy |
władz |
|
| C. | władzy |
władzom |
|
| B. | władzę |
władze |
|
| N. | władzą |
władzami |
|
| Ms. | władzy |
władzach |
|
| W. | władzo |
władze |
3. w nogach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
Połączenia
- władza w kończynach, w mięśniach; w dłoniach, w nogach, w palcach, w rękach
- czuć, odzyskać, przywrócić, wrócić; stracić, tracić, utracić władzę w czymś; coś odebrało/odbiera, odjęło komuś władzę w czymś
Cytaty
|
Minęło sporo czasu, zanim Suleyowi zaczęła wracać władza w kończynach. [...] Spokojnie i stanowczo zmobilizował kolejne grupy mięśni. Potem powoli zaczął się poruszać. źródło: NKJP: Jaga Rydzewska: Atalaya. Wojownicy, 2005 |
|
|
Richard Stallman pracujący przez całe lata po kilkanaście godzin dziennie przy klawiaturze stracił na pewien czas władzę w dłoniach. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002 |
|
|
Na szczęście Paco odzyskał władzę w jednej nodze już po paru dniach. źródło: NKJP: Kazimierz Kaz Ostaszewicz: Południowy wiatr Arizony, 2006 |
|
|
Mięśnie paliły go niemiłosiernie i czuł się potwornie osłabiony, ale liczyło się tylko to, że wciąż czuł władzę w kończynach, wciąż mógł nimi poruszać. źródło: NKJP: Głęboki Grób – część 2, Esensja, 2006-12 |
|
|
Zrobiło mi się żal kobieciny, pomyślałem, że może chora, że nie ma władzy w rękach i że się trzęsą. źródło: NKJP: Wiesław Kępiński: Sześćdziesiąty pierwszy, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | władza |
władze |
|
| D. | władzy |
władz |
|
| C. | władzy |
władzom |
|
| B. | władzę |
władze |
|
| N. | władzą |
władzami |
|
| Ms. | władzy |
władzach |
|
| W. | władzo |
władze |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | władza | + |
w CZYM
|
4. poznawcza
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka
Połączenia
- władza poznawcza; władze psychiczne, umysłowe
- w pełni władz (umysłowych)
Cytaty
|
Poświęcił się odkrywaniu ludziom znaczenia słów i w Starym i w Nowym Testamencie [...]. Zarazem to poszukiwanie znaczeń rozszerzyło się u niego na ludzki język w ogóle, bo w nim to wyraża się naczelna władza człowieka, wyobraźnia. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Ulro, 1977 |
|
|
W ujęciu La Rochefoucauld serce przypomina bardziej intelekt, wchodzi w konflikt z rozsądkiem, rozumem, inteligencją, władzą sądzenia. źródło: NKJP: Jan Tomkowski: Ciemne skrzydła Ikara. Eseje o rozpaczy, 2009 |
|
|
Rozróżniam wyraźnie muzykę od huku. Dysponuję bowiem odpowiednią władzą poznawczą, słuchem, który nie jest ani huczącym samochodem, ani grającym instrumentem; władzą, dzięki której mogę rozróżniać muzykę od huku. źródło: NKJP: Józef Tischner: Świat ludzkiej nadziei : wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, 1992 |
|
|
W społecznościach pierwotnych starzejący się ludzie stopniowo tracą na znaczeniu wraz z ubytkiem zdrowia, sił, władz umysłowych, a tym samym przydatności dla innych. źródło: NKJP: Roman Godlewski: Natura i kultura, Akant, 2010-01 |
|
|
Czy zdaniem pana w dniach 15 i 22 lipca Lew Rywin był w pełni władz psychicznych, kiedy przebywał u was? źródło: NKJP: Stenogram z 14. posiedzenia Komisji Śledczej w dniu 1 marca 2003 r. |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | władza |
władze |
|
| D. | władzy |
władz |
|
| C. | władzy |
władzom |
|
| B. | władzę |
władze |
|
| N. | władzą |
władzami |
|
| Ms. | władzy |
władzach |
|
| W. | władzo |
władze |
5. wpływ
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | władztwo |
Cytaty
|
Cel tego tekstu jest daleko istotniejszy: Uprzytomnić Wam bezmiar apokaliptycznej podłości i głupstwa, które tymczasem uzyskały władzę nad naszym indywidualnym i zbiorowym życiem, i których niepodobna już nawet spersonalizować [...]. źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
|
|
Spełnienie przyjemności doznań jest silniejsze od świadomości, że szkodzę swojemu zdrowiu [...], władzę nad moim mózgiem mają nałogi. źródło: NKJP: Marzena Borowska: Program profilaktyczny dla szkół ponadgimnazjalnych. Narkotykom STOP!, Wychowawca, 2009-06 |
|
|
Las ateński Szekspira zmienia się we współczesny klub nocny, gdzie w miarę wypijanego alkoholu i wciąganych narkotyków władzę nad ludźmi przejmują nagie instynkty i hormony. źródło: NKJP: Aneta Kyzioł: Jeszcze na scenie, Polityka, 2006-09-09 |
|
|
[...] często władzę nad nami przejmuje lęk, obawa, brak ufności, niedowierzanie słowom Zbawiciela czy wręcz wielki sprzeciw przeciwko Jego woli. źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Odpowiedzi na 101 pytań o rzeczy ostateczne, 2004 |
|
|
W ciszy wydawało mu się, że ta, do której podchodzi, słyszy bicie jego serca. Od razu był pewien, że to ona, Soledad z jego snów. Zatrzymał się przy czarnym porsche'u i stał, niezdolny do najmniejszego ruchu, cały we władzy niewiarygodnie silnej emocji. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jeżeli ze mną pojedziesz, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | władza |
władze |
|
| D. | władzy |
władz |
|
| C. | władzy |
władzom |
|
| B. | władzę |
władze |
|
| N. | władzą |
władzami |
|
| Ms. | władzy |
władzach |
|
| W. | władzo |
władze |
Składnia
|
|
+ | władza | + |
nad KIM
|