UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wybrać

Chronologizacja

SStp, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *vy-bьrati, *vy-berǫ

Zob.  brać I 

1. studia

Definicja

uznać, że to, o czym będzie mowa, jest lepsze niż coś innego i zacząć chcieć robić właśnie to lub chcieć, aby się działo właśnie to, a nie co innego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

  • człowiek, facet, ojciec wybrał coś; dziewczyna, kobieta, matka wybrała coś; rodzice wybrali coś
  • wybrać drogę kariery, studiów...; faceta, kobietę, męża; restaurację, miejsce; imię, kolor; język, medycynę, muzykę, studia, uczelnię; datę, dzień, godzinę, numer; rozwiązanie, strategię; emigrację, ucieczkę
  • wybrać między dobrem i złem, między dzieckiem a ukochanym
  • wybrać kogoś/coś spośród czterech propozycji, siedmiu dziewczynek
  • wybrać z listy, z menu

Cytaty

Aby dogodzić zainteresowanym, a zarazem uniknąć katastrofy organizacyjnej i finansowej zdecydowano, że w 2002 r. młodzież sama wybierze między starą a nową maturą, a operację totalnej zmiany przesunięto na 2005 r.

źródło: NKJP: Ewa Nowakowska: Do szkoły znowu pod górkę, Polityka, 2002-08-31

Wiem, gdzie straciłam kilka: na zadaniu z matematyki i w pytaniu, gdzie można było wybrać odpowiedź spośród czterech propozycji.

źródło: NKJP: Monika Krężel: Uwaga, zbliża się sprawdzian!, Dziennik Zachodni, 2006-03-14

Panna kochała zapewne, a przynajmniej myślała, że kocha płomiennego i rozwichrzonego dramaturga, jednak rodzice wybrali dla niej być może nudnego, ale dającego pewność i oparcie pana K.

źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006

Z szerokiego spektrum ryzyk wybrano by te, które rzeczywiście realizują zdefiniowane wcześniej zadania: zgon ubezpieczonego, powstanie trwałego uszczerbku na zdrowiu, poważne zachorowanie [...].

źródło: NKJP: Jakość ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków osób zawodowo uprawiających sport, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2007-09-11

Wybór rzecz jasna nietrafny, choć nie znaczy to, iż gdybym nie wybrawszy medycyny wybrał literaturę, byłoby lepiej. W literaturze - bez wątpienia - również niczego bym nie osiągnął.

źródło: NKJP: Jerzy Pilch: Monolog z lisiej jamy, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybiorę
 wybierzemy
2 os. wybierzesz
 wybierzecie
3 os. wybierze
 wybiorą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałem
+(e)m wybrał
 wybrałam
+(e)m wybrała
 wybrałom
+(e)m wybrało
 wybraliśmy
+(e)śmy wybrali
 wybrałyśmy
+(e)śmy wybrały
2 os. wybrałeś
+(e)ś wybrał
 wybrałaś
+(e)ś wybrała
 wybrałoś
+(e)ś wybrało
 wybraliście
+(e)ście wybrali
 wybrałyście
+(e)ście wybrały
3 os. wybrał
 wybrała
 wybrało
 wybrali
 wybrały

bezosobnik: wybrano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybierzmy
2 os. wybierz
 wybierzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałbym
bym wybrał
 wybrałabym
bym wybrała
 wybrałobym
bym wybrało
 wybralibyśmy
byśmy wybrali
 wybrałybyśmy
byśmy wybrały
2 os. wybrałbyś
byś wybrał
 wybrałabyś
byś wybrała
 wybrałobyś
byś wybrało
 wybralibyście
byście wybrali
 wybrałybyście
byście wybrały
3 os. wybrałby
by wybrał
 wybrałaby
by wybrała
 wybrałoby
by wybrało
 wybraliby
by wybrali
 wybrałyby
by wybrały

bezosobnik: wybrano by

bezokolicznik: wybrać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybrawszy

gerundium: wybranie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybrany

odpowiednik aspektowy: wybierać

Składnia

Rz osobowy + wybrać +
CO + (spośród CZEGO)
Rz osobowy + wybrać +
(między CZYM a CZYM)

2. prezydenta

Definicja

zdecydować (w sposób określony przepisami), że ktoś ma zajmować jakiś urząd lub pełnić jakąś funkcję

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  obrać

Połączenia

  • delegaci, Polacy wybrali kogoś; ludzie wybiorą kogoś
  • wybrać parlament, prezydenta; papieża
  • wybrać do Sejmu, do Senatu, do zarządu
  • wybrać na posła, na prezesa; na papieża; na króla, na władcę
  • wybrany !?burmistrzem, !?marszałkiem, !?prezydentem, !?przewodniczącym, !?sołtysem, !?szefem, !?wójtem; !?biskupem, !?papieżem
  • wybrany na członka, na delegata, na prezydenta
  • wybrany w wyborach

Cytaty

W minioną niedzielę Polacy wybrali prezydenta RP.

źródło: NKJP: (MB): Po drugiej turze wyborów, Nakielski Czas, 2005-10-26

W czasie aktu koronacji nowo wybranego papieża kardynał pełniący funkcję dziekana Świętego Kolegium wygłaszał sakramentalną formułę [...].

źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997

- Jeżeli zgodziłem się być wybrany !?sołtysem, to miałem i mam pewną wizję swojej wsi.

źródło: NKJP: Leonard Dymowski: Mam wizję wsi, Dziennik Słˆupski, 1999-05-07

Szlachta zebrana pod Warszawą wybrała na króla Polski Habsburga - cesarza Maksymiliana II.

źródło: NKJP: Jarosław Marek Rymkiewicz: Rozmowy polskie w latach 1995-2008, 2009

- Jeśli nie wybierzemy Haidera na premiera, będzie to poważny błąd [...].

źródło: NKJP: Anna Rubinowicz: Haider raczej nie zostanie premierem Karyntii, Gazeta Wyborcza, 1999-03-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybiorę
 wybierzemy
2 os. wybierzesz
 wybierzecie
3 os. wybierze
 wybiorą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałem
+(e)m wybrał
 wybrałam
+(e)m wybrała
 wybrałom
+(e)m wybrało
 wybraliśmy
+(e)śmy wybrali
 wybrałyśmy
+(e)śmy wybrały
2 os. wybrałeś
+(e)ś wybrał
 wybrałaś
+(e)ś wybrała
 wybrałoś
+(e)ś wybrało
 wybraliście
+(e)ście wybrali
 wybrałyście
+(e)ście wybrały
3 os. wybrał
 wybrała
 wybrało
 wybrali
 wybrały

bezosobnik: wybrano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybierzmy
2 os. wybierz
 wybierzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałbym
bym wybrał
 wybrałabym
bym wybrała
 wybrałobym
bym wybrało
 wybralibyśmy
byśmy wybrali
 wybrałybyśmy
byśmy wybrały
2 os. wybrałbyś
byś wybrał
 wybrałabyś
byś wybrała
 wybrałobyś
byś wybrało
 wybralibyście
byście wybrali
 wybrałybyście
byście wybrały
3 os. wybrałby
by wybrał
 wybrałaby
by wybrała
 wybrałoby
by wybrało
 wybraliby
by wybrali
 wybrałyby
by wybrały

bezosobnik: wybrano by

bezokolicznik: wybrać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybrawszy

gerundium: wybranie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybrany

odpowiednik aspektowy: wybierać

Składnia

Rz osobowy + wybrać +
KOGO + na KOGO
Rz osobowy + wybrać +
!?KOGO + !?(KIM)
bez ograniczeń + wybrać +
KOGO

Informacja normatywna

Składnia:  wybrać  KOGO KIM uznawana za niepoprawną

3. ziemię

Definicja

usunąć część lub całość czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo czynności związane z budową

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  usunąć

Połączenia

  • wybrać grunt, piasek, warstwy podłoża, torf, ziemię

Cytaty

- Trzeba było dodatkowo wybrać ziemię na głębokości dwóch metrów, by wylać fundamenty.

źródło: NKJP: Leszek Kalinowski: Falubaz w marcu i kwietniu nie wyjedzie na tor, Gazeta Pomorska, 2010-03-14

Zerwano stare szyny i podkłady, wybrano warstwy podłoża , wykonano nową podbudowę z piasku tłucznia i betonu, położono nowe szyny (5874 m pojedynczego toru).

źródło: NKJP: Tramwajem do Bieżanowa, Dziennik Polski, 1998-08-11

Pan Andrzej odwiedził mężczyznę, który pomyłkowo wyciął drzewa z jego posesji. Zapytał, jakim prawem wybrał torf z jego działki.

źródło: NKJP: Jerzy Stobiecki: Przepraszam, to... pomyłka, Echo Dnia, 2005-04-29

Wodę czerpało się wiadrem przypiętym na łańcuchu do kołowrotu, którego korba chodziła nierówno, a i przydałoby się wybrać całą wodę żeby naszła nowa, bo ta była jakaś zastała, nie najlepsza.

źródło: NKJP: Andrzej Anonimus: Nie nadaje się, przecież to jeszcze szczeniak, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybiorę
 wybierzemy
2 os. wybierzesz
 wybierzecie
3 os. wybierze
 wybiorą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałem
+(e)m wybrał
 wybrałam
+(e)m wybrała
 wybrałom
+(e)m wybrało
 wybraliśmy
+(e)śmy wybrali
 wybrałyśmy
+(e)śmy wybrały
2 os. wybrałeś
+(e)ś wybrał
 wybrałaś
+(e)ś wybrała
 wybrałoś
+(e)ś wybrało
 wybraliście
+(e)ście wybrali
 wybrałyście
+(e)ście wybrały
3 os. wybrał
 wybrała
 wybrało
 wybrali
 wybrały

bezosobnik: wybrano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybierzmy
2 os. wybierz
 wybierzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałbym
bym wybrał
 wybrałabym
bym wybrała
 wybrałobym
bym wybrało
 wybralibyśmy
byśmy wybrali
 wybrałybyśmy
byśmy wybrały
2 os. wybrałbyś
byś wybrał
 wybrałabyś
byś wybrała
 wybrałobyś
byś wybrało
 wybralibyście
byście wybrali
 wybrałybyście
byście wybrały
3 os. wybrałby
by wybrał
 wybrałaby
by wybrała
 wybrałoby
by wybrało
 wybraliby
by wybrali
 wybrałyby
by wybrały

bezosobnik: wybrano by

bezokolicznik: wybrać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybrawszy

gerundium: wybranie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybrany

odpowiednik aspektowy: wybierać

Składnia

bez ograniczeń + wybrać +
CO

4. jaja

Definicja

wyjąć jakąś rzecz z miejsca, w którym znajduje się więcej przedmiotów tego samego rodzaju

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  wyjąć

Połączenia

  • wybrać jaja, kamienie, wszystkie szyszki; pieniądze
  • wybrać z gniazda, z piasku, z wody; z bankomatu, z konta

Cytaty

Niestety plażowicze wrzucają odpadki do wody w takich ilościach, że najwyraźniej nasi pracownicy nie byli w stanie wybrać wszystkiego z wody.

źródło: NKJP: (Ad): Brud pływa w Siczkach, Echo Dnia, 2007-08-09

Oszustka powiedziała, że potrzebuje na zakup samochodu 10 tys. zł. Pokrzywdzona wybrała pieniądze z banku.

źródło: NKJP: (Adk): Fałszywa wnuczka, Nowiny Raciborskie, 2005-03-22

Liczy się bociany, bo człowiek ma do niego wielką sympatię. [...] Ludzie wierzyli, że przynoszą szczęście, a wybranie jaj lub zabicie ptaka może wywołać uderzenie pioruna.

źródło: NKJP: Maciej Kwaśniewski: Magiczne bociany, Gazeta Krakowska, 2004-07-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybiorę
 wybierzemy
2 os. wybierzesz
 wybierzecie
3 os. wybierze
 wybiorą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałem
+(e)m wybrał
 wybrałam
+(e)m wybrała
 wybrałom
+(e)m wybrało
 wybraliśmy
+(e)śmy wybrali
 wybrałyśmy
+(e)śmy wybrały
2 os. wybrałeś
+(e)ś wybrał
 wybrałaś
+(e)ś wybrała
 wybrałoś
+(e)ś wybrało
 wybraliście
+(e)ście wybrali
 wybrałyście
+(e)ście wybrały
3 os. wybrał
 wybrała
 wybrało
 wybrali
 wybrały

bezosobnik: wybrano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybierzmy
2 os. wybierz
 wybierzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybrałbym
bym wybrał
 wybrałabym
bym wybrała
 wybrałobym
bym wybrało
 wybralibyśmy
byśmy wybrali
 wybrałybyśmy
byśmy wybrały
2 os. wybrałbyś
byś wybrał
 wybrałabyś
byś wybrała
 wybrałobyś
byś wybrało
 wybralibyście
byście wybrali
 wybrałybyście
byście wybrały
3 os. wybrałby
by wybrał
 wybrałaby
by wybrała
 wybrałoby
by wybrało
 wybraliby
by wybrali
 wybrałyby
by wybrały

bezosobnik: wybrano by

bezokolicznik: wybrać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybrawszy

gerundium: wybranie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybrany

odpowiednik aspektowy: wybierać

Składnia

bez ograniczeń + wybrać +
CO + (z CZEGO)

Frazeologizmy

ktoś obrał lepszą cząstkę
ktoś wybrał lepszą cząstkę
ktoś wybrał numer
ktoś wybrał wolność
naród wybrany
Data ostatniej modyfikacji: 24.04.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN