Chronologizacja
Na podstawie indeksu haseł
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
stwardnieję |
stwardniejemy |
|||
| 2 os. |
stwardniejesz |
stwardniejecie |
|||
| 3 os. |
stwardnieje |
stwardnieją |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
stwardniałem +(e)m stwardniał |
stwardniałam +(e)m stwardniała |
stwardniałom +(e)m stwardniało |
stwardnieliśmy +(e)śmy stwardnieli |
stwardniałyśmy +(e)śmy stwardniały |
| 2 os. |
stwardniałeś +(e)ś stwardniał |
stwardniałaś +(e)ś stwardniała |
stwardniałoś +(e)ś stwardniało |
stwardnieliście +(e)ście stwardnieli |
stwardniałyście +(e)ście stwardniały |
| 3 os. |
stwardniał |
stwardniała |
stwardniało |
stwardnieli |
stwardniały |
bezosobnik: stwardniano
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
stwardniejmy |
|
| 2 os. |
stwardniej |
stwardniejcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
stwardniałbym bym stwardniał |
stwardniałabym bym stwardniała |
stwardniałobym bym stwardniało |
stwardnielibyśmy byśmy stwardnieli |
stwardniałybyśmy byśmy stwardniały |
| 2 os. |
stwardniałbyś byś stwardniał |
stwardniałabyś byś stwardniała |
stwardniałobyś byś stwardniało |
stwardnielibyście byście stwardnieli |
stwardniałybyście byście stwardniały |
| 3 os. |
stwardniałby by stwardniał |
stwardniałaby by stwardniała |
stwardniałoby by stwardniało |
stwardnieliby by stwardnieli |
stwardniałyby by stwardniały |
bezosobnik: stwardniano by
bezokolicznik: stwardnieć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
stwardniawszy
gerundium: stwardnienie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | stwardnienie |
stwardnienia |
| D. | stwardnienia |
stwardnień |
| C. | stwardnieniu |
stwardnieniom |
| B. | stwardnienie |
stwardnienia |
| N. | stwardnieniem |
stwardnieniami |
| Ms. | stwardnieniu |
stwardnieniach |
| W. | stwardnienie |
stwardnienia |
odpowiednik aspektowy: twardnieć
Pochodzenie
Zob. twardy
1. zaprawa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii cechy dotykowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zasklepić się | |
| antonimy: | zmięknąć |
Cytaty
|
Śnieg, przymrożony chłodem, stwardniał na beton. źródło: NKJP: Stanisław Zieliński: W stronę Pysznej, 2008 |
|
|
Kończą się nam, ojcze, zapasy życiodajne ziarna, wkrótce nasze żarna nie będą miały co mleć, a na nowe kłosy daremnie nam czekać, ziemia tak wyschła i stwardniała, że nawet mój topór z nefrytu wchodzi w nią nie głębiej niż na palec. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Teraz na ciebie zagłada, 1976 |
|
|
Bezpośrednio po ułożeniu wykładziny nie powinno się po niej chodzić ani też ustawiać na niej mebli. Warstwa kleju, która jeszcze niezupełnie stwardniała, może ulec deformacji i spowodować odklejenie się wykładziny od podłoża na całej powierzchni. źródło: NKJP: Dywan z płytek, Dziennik Polski, 2000-06-24 |
2. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | zmięknąć |
Cytaty
|
Rzeczywiście ostatnio stwardniałam i dojrzałam jako człowiek. Działo się również w moim życiu dużo przykrych rzeczy, które bardzo mnie wzmocniły. źródło: NKJP: Maciej Kołodziejczyk: Mój idol? Tata!, Trybuna Śląska, 2003-11-14 |
|
|
Nie życzę tego nikomu, ale myślę, że każdy młody człowiek po szkole, który zazna takich chwil, że nie ma pracy, a pieniądze tylko na rachunki i bilet na pociąg, bardziej doceni, co daje los. W tej restauracji stwardniałem, zrozumiałem, co znaczy cierpliwość i wola walki. źródło: NKJP: Anna Fluder, Jacek Antczak, Tomasz Hołod (fot.): Tancerz ze smyczą, Słowo Polskie. Gazeta Wrocławska, 2007-03-10 |
|
|
A przecież większość z nas znacznie stwardniała, a czasem i zwulgarniała - na pewno w wyniku samoobrony. Tak bardzo chcieliśmy czuć się pewnie w tym nowym otoczeniu. źródło: NKJP: Aniela Kowalska: Niczego nie żałuję, 2009 |
3. spojrzenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | zmięknąć |
Połączenia
- spojrzenie (komuś) stwardniało
Cytaty
|
Manauri miał raczej łagodny, dobroduszny wyraz twarzy, jednak w tej chwili rysy jego stwardniały, jak gdyby ciosane z kamienia. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Wyspa Robinsona, 1954 |
|
|
- Nie uchodzi - wzrok inkwizytora stwardniał, w głosie zabrzmiała niebezpieczna nuta. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
Twarze mężczyzn stwardniały. Wargi zacięły się, w oczach rozgorzała nienawiść. Zacisnęli pięści, a ze zdławionych gardzieli wyrwał się ochrypły okrzyk: - Śmierć Rzymowi! Niech żyje wolność! źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951 |
4. spółgłoska miękka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zdyspalatalizować się |
Cytaty
|
A teraz coś bardzo ważnego o spółgłoskach c, dz, cz, dż, sz, ż, rz. Otóż były one kiedyś w polszczyźnie miękkie, więc w obiegu znajdowały się postacie prziszedł, przigotował się, grziby, czisty, krziczisz, szija, żito. Ostatecznie jednak wszystkie te spółgłoski stwardniały, a wtedy występująca po nich samogłoska „i” zamieniła się w „y” [...]. źródło: NKJP: Jan Miodek: Chłopcy zagrali - chłopaki zagrały, Dziennik Zachodni, 2003-12-19 |