Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *o(b)poka 'rodzaj gruntu, skały zawierającej wapień i krzemionkę, glinę zmieszaną z wapnem, skała wapienna'
Forma prasłowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym od przedrostkowego *o(b)pokati 'popękać (dookoła, ze wszystkich stron, na całej powierzchni), rozpadać się na kawałki'; pierwotne znaczenie 'to, co (łatwo) pęka, rozpada się na kawałki' (Bor); zob. pękać
1. skała
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia gleba
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | skała |
Cytaty
|
Co roku gałęzie rozsypują żołędzie, zasiewają opokę skalną, ale ani jedno ziarno nie wzrosło. Wszystkie marnieją. źródło: NKJP: Lechosław Herz: Wardęga Opowieści z pobocza drogi, 2010 |
|
|
[...] odchodzę z przekonaniem, że nie zmarnowałem daru, że nie byłem ziarnem, co padło na opokę, nie wydając plonu! źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Podróż, 2005 |
|
|
Przed rozpoczęciem eksploatacji złóż nie pomyślano o sile i roli wody, wnikającej w najdrobniejsze nawet szczeliny skał. A przecież krzepnąc powiększa ona objętość i potrafi rozsadzić najtwardsze nawet opoki. źródło: NKJP: Jacek Jania: Zrozumieć lodowce, 1988 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | opoka |
opoki |
|
| D. | opoki |
opok |
|
| C. | opoce |
opokom |
|
| B. | opokę |
opoki |
|
| N. | opoką |
opokami |
|
| Ms. | opoce |
opokach |
|
| W. | opoko |
opoki |
2. oparcie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ostoja |
Połączenia
- opoka konserwatyzmu, polskości, rodu
Cytaty
|
Bądź uczciwa, Siostro. To jest opoka, na której możesz się oprzeć. To jest skała. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996 |
|
|
Nawet stateczny i powściągliwy do tej pory dziadek, coraz trudniej radzi sobie z zaistniałą sytuacją i w coraz mniejszym stopniu staje się opoką rodu. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: Ten okrutny XX wiek: Anschluss jako „zemsta” Hitlera, Esensja, 2009-04-08 |
|
|
[...] ojciec nie jest od tego, żeby spędzać czas z dzieckiem, tylko żeby sprawować pieczę, być podporą i opoką dla swej kobiety, dla matki swego dziecka, która to z racji swojej słabej płci często traci głowę i załamuje ręce, [...] źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Biało-czerwony, 2007 |
|
|
Na kresach zachodnich opokę polskości stanowił chłopski ród ewangelickich pastorów ze Śląska Cieszyńskiego, [...] źródło: NKJP: Teresa Bogucka: Wystawy, Gazeta Wyborcza, 1995-10-20 |
|
|
Carat przestał być w sferach generalsko-dworskich Wiednia uważany za opokę konserwatyzmu, lecz stał się ogniskiem knowań rewolucyjnych, gdyż tak określano akcję panslawistyczną. źródło: NKJP: Henryk Wereszycki: Koniec sojuszu trzech cesarzy, 1977 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | opoka |
opoki |
|
| D. | opoki |
opok |
|
| C. | opoce |
opokom |
|
| B. | opokę |
opoki |
|
| N. | opoką |
opokami |
|
| Ms. | opoce |
opokach |
|
| W. | opoko |
opoki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | opoka | + |
KOGO/CZEGO
|
3. w geologii
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia minerały i pierwiastki
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Cytaty
|
Morskie osady węglanowe górnej kredy i neogenu: kreda pisząca, margle, wapienie organiczne oraz opoki i gezy z konkrecjami krzemionkowymi, od paleolitu poprzez średniowiecze po dzień dzisiejszy, stanowiły zaplecze bogactwa kulturowego i gospodarczego Lubelszczyzny. źródło: NKJP: journals.bg.agh.edu.pl/GORNICTWO/2008-01, Joanna Pinińska: Właściwości geomechaniczne opok |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | opoka |
opoki |
|
| D. | opoki |
opok |
|
| C. | opoce |
opokom |
|
| B. | opokę |
opoki |
|
| N. | opoką |
opokami |
|
| Ms. | opoce |
opokach |
|
| W. | opoko |
opoki |
Inne uwagi
Zwykle lp