UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

południowy

Chronologizacja

XV w., Bańk

Pochodzenie

Zob. południe

1. upał

Definicja

mający miejsce, odbywający się w środku dnia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia

Połączenia

południowy skwar, upał; spacer; posiłek; południowa odwilż; drzemka; pora; południowe słońce

Cytaty

Ptasie głosy miały w sobie słodycz i łagodność. Uspokajały i kołysały małego Stasia do południowej drzemki.

źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007

Wypytuje mnie dokładnie o temperaturę, o stan nawierzchni, o moje zdanie co do prognozy meteorologicznej. Czy trotuary należycie posypane są piaskiem? Czy po południowej odwilży mróz znowu chwyci na pewno?

źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 2004

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa
D.	południowego	południowego	południowego	południowego	południowej
C.	południowemu	południowemu	południowemu	południowemu	południowej
B.	południowego	południowego	południowy	południowe	południową
N.	południowym	południowym	południowym	południowym	południową
Ms.	południowym	południowym	południowym	południowym	południowej
W.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	południowi	południowi	południowe	południowe
D.	południowych	południowych	południowych	południowych
C.	południowym	południowym	południowym	południowym
B.	południowych	południowych	południowych	południowe
N.	południowymi	południowymi	południowymi	południowymi
Ms.	południowych	południowych	południowych	południowych
W.	południowi	południowi	południowe	południowe

2. wiatr

Definicja

związany z południem - stroną świata, kierunkiem przeciwległy do północy, wskazywanym przez Słońce w chwili, gdy znajduje się ono w najwyższym punkcie nad horyzontem

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

Połączenia

wiatr; stok; południowa brama, fasada, ściana, wieżą; strona; południowe niebo; okno

Cytaty

Wiał południowy wiatr, powoli robił się wieczór i w ukośnych promieniach słońca te powiewające kreacje wyglądały jak kościelne chorągwie.

źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Taksim, 2009

Instalację, prąd, łazienkę, to ci zrobimy. Natomiast trzeba skompletować ekipę z miejscowych do zrobienia dachu i tej południowej ściany.

źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009

Czwarty pokój stanowił końcowe ogniwo kolistej amfilady: mijając go - dwa łóżka ustawione zagłówkami na wschód, toaletkę z marmurowym blatem, szafę podzieloną na dwie sprawiedliwe części dla rzeczy letnich i zimowych - powracało się do kuchni. Wielka, zbierająca dla siebie najlepsze światło z południowych okien kuchnia strzegła swoich odgłosów: tykania zegara, postękiwania fajerek, buzowania ognia w kuchennym palenisku.

źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa
D.	południowego	południowego	południowego	południowego	południowej
C.	południowemu	południowemu	południowemu	południowemu	południowej
B.	południowego	południowego	południowy	południowe	południową
N.	południowym	południowym	południowym	południowym	południową
Ms.	południowym	południowym	południowym	południowym	południowej
W.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	południowi	południowi	południowe	południowe
D.	południowych	południowych	południowych	południowych
C.	południowym	południowym	południowym	południowym
B.	południowych	południowych	południowych	południowe
N.	południowymi	południowymi	południowymi	południowymi
Ms.	południowych	południowych	południowych	południowych
W.	południowi	południowi	południowe	południowe

Skróty

	pd.
	płd.

3. wybrzeże

Definicja

związany z południem - częścią danego terenu, kraju itp. wysuniętą w kierunku przeciwległym do północy, wskazywanym przez Słońce w chwili, gdy znajduje się ono w najwyższym punkcie nad horyzontem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny typy terytoriów, podział administracyjny

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

Połączenia

południowy kraniec; południowa Europa, Francja, Polska...; część kontynentu, kraju, miasta...; południowe wybrzeże; południowe tereny, ziemie Polski, Niemiec...

Cytaty

Na południowym krańcu doliny drzewa karlały, trawa żółkła, wypalona sąsiedztwem gorących źródeł tryskających wysoko.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996

Na bezludnej wyspie u południowych wybrzeży Chile dochodzi do niewiarygodnego odkrycia. Znaleziony zostaje gigantyczny meteoryt, największy, na jaki kiedykolwiek natrafiono, spoczywający w ziemi od milionów lat.

źródło: NKJP: Książki nadesłane: Esensja, 2008-06

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa
D.	południowego	południowego	południowego	południowego	południowej
C.	południowemu	południowemu	południowemu	południowemu	południowej
B.	południowego	południowego	południowy	południowe	południową
N.	południowym	południowym	południowym	południowym	południową
Ms.	południowym	południowym	południowym	południowym	południowej
W.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	południowi	południowi	południowe	południowe
D.	południowych	południowych	południowych	południowych
C.	południowym	południowym	południowym	południowym
B.	południowych	południowych	południowych	południowe
N.	południowymi	południowymi	południowymi	południowymi
Ms.	południowych	południowych	południowych	południowych
W.	południowi	południowi	południowe	południowe

Skróty

	pd.
	płd.

4. temperament

Definicja

charakterystyczny dla ludzi zamieszkujących południe jakiegoś kontynentu, np. Europy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Połączenia

południowy charakter, temperament; południowa uroda

Cytaty

[...] w czasie występu panie z Włoch pokazały prawdziwie południowy temperament. Koncert zakończył się skocznym swingowaniem i wspólnym śpiewaniem obu zaprzyjaźnionych chórów, których członkowie stanęli obok siebie, trzymając się za ręce.

źródło: NKJP: Śpiewanie i świętowanie: Dziennik Polski, 2002-05-06

Gruba blondynka i chłopak o południowej urodzie rozmawiali po hiszpańsku, popijając na przemian wino i mleko.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Tarot paryski, 1999

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa
D.	południowego	południowego	południowego	południowego	południowej
C.	południowemu	południowemu	południowemu	południowemu	południowej
B.	południowego	południowego	południowy	południowe	południową
N.	południowym	południowym	południowym	południowym	południową
Ms.	południowym	południowym	południowym	południowym	południowej
W.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	południowi	południowi	południowe	południowe
D.	południowych	południowych	południowych	południowych
C.	południowym	południowym	południowym	południowym
B.	południowych	południowych	południowych	południowe
N.	południowymi	południowymi	południowymi	południowymi
Ms.	południowych	południowych	południowych	południowych
W.	południowi	południowi	południowe	południowe

5. owoce

Definicja

charakterystyczny dla krajów znajdujących się na południu jakiegoś kontynentu, np. Europy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda klimat

Połączenia

południowy klimat; południowa roślinność; południowe słońce; południowe owoce

Cytaty

Podinspektor niemal upajał się włoskimi nazwami, przywołującymi na myśl południowe słońce, oliwne gaje i wioski przytulone do górskich zboczy, pełne tajemniczych mężczyzn oraz starych kobiet ubranych na czarno...

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006

Pycnoscelus surinamensis - karaczan surynamski, najbardziej przypomina prusaka. Ma 17-23 milimetry długości i jest brązowy. Do Europy trafia z owocami południowymi, ale utrzymuje się jedynie w szklarniach i mieszkaniach. Jaja składa bez kokonów.

źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa
D.	południowego	południowego	południowego	południowego	południowej
C.	południowemu	południowemu	południowemu	południowemu	południowej
B.	południowego	południowego	południowy	południowe	południową
N.	południowym	południowym	południowym	południowym	południową
Ms.	południowym	południowym	południowym	południowym	południowej
W.	południowy	południowy	południowy	południowe	południowa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	południowi	południowi	południowe	południowe
D.	południowych	południowych	południowych	południowych
C.	południowym	południowym	południowym	południowym
B.	południowych	południowych	południowych	południowe
N.	południowymi	południowymi	południowymi	południowymi
Ms.	południowych	południowych	południowych	południowych
W.	południowi	południowi	południowe	południowe

Skróty

	pd.
	płd.

Frazeologizmy

południowy wschód
południowy zachód
szerokość geograficzna południowa
szerokość południowa

Data ostatniej modyfikacji: 10.06.2014