UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

moralny

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	moralny	moralny	moralny	moralne	moralna
D.	moralnego	moralnego	moralnego	moralnego	moralnej
C.	moralnemu	moralnemu	moralnemu	moralnemu	moralnej
B.	moralnego	moralnego	moralny	moralne	moralną
N.	moralnym	moralnym	moralnym	moralnym	moralną
Ms.	moralnym	moralnym	moralnym	moralnym	moralnej
W.	moralny	moralny	moralny	moralne	moralna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	moralni	moralni	moralne	moralne
D.	moralnych	moralnych	moralnych	moralnych
C.	moralnym	moralnym	moralnym	moralnym
B.	moralnych	moralnych	moralnych	moralne
N.	moralnymi	moralnymi	moralnymi	moralnymi
Ms.	moralnych	moralnych	moralnych	moralnych
W.	moralni	moralni	moralne	moralne

Pochodzenie

fr. moral

z łac. mōrālis 'związany z etyką, moralny, etyczny'

1. kodeks

Definicja

taki, który odnosi się do wartości i zasad powszechnie uznawanych za właściwe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

moralny obowiązek, sprzeciw; moralna odpowiedzialność, dwuznaczność; moralne potępienie, pouczenie; prawo, ryzyko, wyzwanie; zadośćuczynienie; moralne konsekwencje, pryncypia; kodeks, ład, system; aspekt, imperatyw, relatywizm, wymóg; osąd, rozwój; nakaz, rygoryzm; dług, kręgosłup, szantaż moralny; sfera; odnowa, rewolucja; postawa, świadomość, wrażliwość; ocena; odwaga, przesłanka, wymowa moralna; prawo, znaczenie moralne; normy, standardy, wartości, zasady; kwestie, racje; powinności, zobowiązania; granice, hamulce moralne

Cytaty

	Zrazu czuła się tylko zobowiązana do zaprowadzenia porządku w chaotycznym dorobku naukowym doktora, traktowała to jako moralną powinność wobec pamięci o nim. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1986
	Sposób jego sprawowania powoduje, że zamiast kształtować w ludziach osobistą moralną odpowiedzialność nierzadko - odwrotnie - dochodzi do przejęcia przez spowiednika całej odpowiedzialności za ich moralne wybory. źródło: NKJP: Tadeusz Bartoś: Wolność, równość, katolicyzm, 2007
	W oficjalnym przemówieniu podkreślał znaczenie zasad moralnych w polityce. źródło: NKJP: Paweł Zuchniewicz: Jan Paweł II: „Będę szedł naprzód”. Powieść biograficzna, 2009
	Winni zbrodniom przeciw ludzkości zasługują na śmierć cywilną, na pełną izolację społeczną, będącą wyrazem oceny moralnej czynów i ich sprawców. źródło: NKJP: Anna Pawełczyńska: Wartości a przemoc: zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, 1973
	Natomiast można byłoby wprowadzić zasadę pozytywnego motywowania praktykowania wzorowych postaw moralnych przez wyróżnienia, dyplomy, a może nawet odznaczenia. źródło: NKJP: Janusz Strojny: Nasze wartości nasze prawo, Czuwaj, 2006-11

2. upadek

Definicja

wynikający z nieprzestrzegania wartości i zasad powszechnie uznawanych za właściwe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

nihilizm, upadek moralny; degrengolada, zgnilizna moralna; zepsucie, zło moralne

Cytaty

Przez lata wywyższali się, pouczali innych, pluli na ciemnotę i zacofanie, przestrzegali przed moralnym upadkiem i wynarodowieniem, wrzeszczeli o swych zasługach, wartościach moralnych, o zasadach i prawach, których nie wolno łamać...

źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997

W miarę upływu czasu dręczą go jednak coraz większe wyrzuty sumienia, a walka o prestiż w świecie pełnym korupcji i zepsucia moralnego staje się nie do wytrzymania.

źródło: NKJP: Powrót na drogę cnoty, Metropol, nr 30/03, 2001

Ale badania dowodzą, że prezydent zawdzięcza je nie tyle „wojnie z terroryzmem”, ile mobilizacji tradycjonalistów religijnych, zaniepokojonych zgnilizną moralną Ameryki.

źródło: NKJP: Marek Ostrowski: Ameryka psuje się od brzegów, Polityka, nr 2478, 2004-11-13

3.a człowiek

Definicja

postępujący zgodnie z zasadami powszechnie uznanymi za właściwe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	etyczny
	antonimy:	amoralny, niemoralny

Połączenia

autorytet, człowiek, zwycięzca moralny

Cytaty

W 1956 roku Słonimski został prezesem Związku Literatów Polskich i choć w 1959 musiał odejść z tego stanowiska, nadal pozostał najwyższym moralnym autorytetem wśród polskich pisarzy.

źródło: NKJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003

W nauce różnie bywa. Dobry uczony wcale nie musi być człowiekiem moralnym i nie zawsze nim jest.

źródło: NKJP: Krystyna Jagiełło: Dziedzice bezprawnej wolności, 2007

To on może bowiem rozstrzygnąć, kto będzie rządził w stołecznej gminie Centrum i kto stanie się swego rodzaju moralnym zwycięzcą konfliktu miedzy rządem a samorządem, między dawnymi koalicjantami, między całą skłóconą warszawską sferą polityczną.

źródło: NKJP: Janina Stępień: Szukaj wyborców!, Polityka, nr 39/00, 2000

3.b czyn

Definicja

zgodny z zasadami powszechnie uznanymi za właściwe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	etyczny
	antonimy:	amoralny, niemoralny

Połączenia

czyn moralny

Cytaty

Stajemy się więc osobami zdolnymi do czynów moralnych, nie tylko próbując robić to, co właściwe, lecz także poprzez trud odkrywania tego, co jest autentycznie dobre.

źródło: NKJP: Józef Augustyn, Stanisław Cyran (red.): Sztuka spowiadania: poradnik dla księży, 2005

Owszem, szczególnie wśród młodszego pokolenia zręby moralności zachwiały się, ludzie przestali już rozumieć, co to jest postępek moralny, postępek piękny.

źródło: NKJP: Aleksander Sołżenicyn: Krąg Pierwszy. Tom 2, 1996

4. niepokój

Definicja

odnoszący się do wyrzutów sumienia z powodu złego postępowania lub przeżyć i uczuć wynikających z konieczności rozstrzygania o tym, czy coś jest dobre, czy złe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

etyczny

Połączenia

moralny niepokój; dylemat moralny; udręka moralna; opory, rozterki, wątpliwości, wybory moralne

Cytaty

Odwiedzających cmentarz Witomiński w Święto Zmarłych zbulwersowały opasujące niektóre nagrobki biało-czerwone taśmy i zawieszone na nich tabliczki z napisem „Grób do likwidacji”. Dylematy moralne nie mają tu jednak racji bytu. Niestety, takie jest prawo.

źródło: NKJP: Monika Kosińska: Prawo równe dla wszystkich, Dziennik Bałtycki, 2000-11-03

Inni przeżywają głębokie rozterki moralne, patrząc, jak ich środowisko przyzwyczaja się do cynizmu i traktuje kolejne dawki absurdu jako odmianę nowej konieczności historycznej.

źródło: NKJP: Józef Życiński: Ziarno samotności, 1997

Prawdziwy dramat zaczął się w 1968 r. Wtedy - jak się dziś wydaje - przekroczona została granica, za którą utrzymywanie się w iluzji, że normalne, przyzwoite życie w PRL jest możliwe, stało się ogromnym luksusem. Płaciło się za ów luksus drogo; coraz większymi wątpliwościami moralnymi, coraz większą przewagą koniunkturalizmu nad dobrą wiarą, gdy szło się na pochód i wrzucało kartkę do urny.

źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Rachunek dla rodziców, Gazeta Wyborcza, 1993-06-26

Frazeologizmy

kac moralny
kino moralnego niepokoju
strata moralna

Data ostatniej modyfikacji: 19.02.2016