UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wyostrzyć

Chronologizacja

1470, SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyostrzę
 wyostrzymy
2 os. wyostrzysz
 wyostrzycie
3 os. wyostrzy
 wyostrzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyostrzyłem
+(e)m wyostrzył
 wyostrzyłam
+(e)m wyostrzyła
 wyostrzyłom
+(e)m wyostrzyło
 wyostrzyliśmy
+(e)śmy wyostrzyli
 wyostrzyłyśmy
+(e)śmy wyostrzyły
2 os. wyostrzyłeś
+(e)ś wyostrzył
 wyostrzyłaś
+(e)ś wyostrzyła
 wyostrzyłoś
+(e)ś wyostrzyło
 wyostrzyliście
+(e)ście wyostrzyli
 wyostrzyłyście
+(e)ście wyostrzyły
3 os. wyostrzył
 wyostrzyła
 wyostrzyło
 wyostrzyli
 wyostrzyły

bezosobnik: wyostrzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyostrzmy
wyostrzyjmy
2 os. wyostrz
wyostrzyj
 wyostrzcie
wyostrzyjcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyostrzyłbym
bym wyostrzył
 wyostrzyłabym
bym wyostrzyła
 wyostrzyłobym
bym wyostrzyło
 wyostrzylibyśmy
byśmy wyostrzyli
 wyostrzyłybyśmy
byśmy wyostrzyły
2 os. wyostrzyłbyś
byś wyostrzył
 wyostrzyłabyś
byś wyostrzyła
 wyostrzyłobyś
byś wyostrzyło
 wyostrzylibyście
byście wyostrzyli
 wyostrzyłybyście
byście wyostrzyły
3 os. wyostrzyłby
by wyostrzył
 wyostrzyłaby
by wyostrzyła
 wyostrzyłoby
by wyostrzyło
 wyostrzyliby
by wyostrzyli
 wyostrzyłyby
by wyostrzyły

bezosobnik: wyostrzono by

bezokolicznik: wyostrzyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni:

wyostrzywszy

gerundium: wyostrzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wyostrzony

odpowiednik aspektowy: wyostrzać

Pochodzenie

Zob.  ostry 

1. nóż

Definicja

spowodować, że jakieś narzędzie jest bardzo ostre

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Cytaty

W przytułkowej kuchni znalazły się noże, wystarczyło je dobrze na kamieniu wyostrzyć [...].

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997

Bardzo, bardzo dawno temu pierwotny człowiek, który dopiero uczył się polować na dzikie zwierzęta, znalazłszy kamień, wyostrzył go i używał do krojenia mięs i strugania drewna...

źródło: NKJP: s.w.: Wielka kłótnia, ABC Techniki nr 2, 1980

[...] spadła na niego taka straszna myśl, jakby jakieś opętanie, aby wyostrzyć nóż i pozarzynać nim najmłodsze dzieci, aby nie cierpiały nędzy i głodu.

źródło: NKJP: Jerzy Kosiba: Klątwa Sanguszków?, Gazeta Krakowska, 2005-03-26

Jak to dziecko wyleciało na podwórze, to miałem siekierę w ręku. Dobrze wyostrzoną.

źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Brzezina i inne opowiadania Kościół w Skaryszewie, 2006

Składnia

bez ograniczeń + wyostrzyć +
CO

2. rysy twarzy

Definicja

spowodować, że kształty lub kontury czegoś wyraźniej się zarysowały

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zaostrzyć

Połączenia

  • wyostrzyć kontury, krawędzie, rysy

Cytaty

Upływ czasu wyostrzył rysy i pokrył twarz Czesława Stopki zmarszczkami, tą bezcenną, bo naturalną, charakteryzacją.

źródło: NKJP: Henryka Wach-Malicka: Co wieczór inne życie, Dziennik Zachodni, 2006-05-27

Dziewczyna, która leżała na szpitalnym łóżku, żyła, jej wychudzone ciało było niewątpliwie ludzkim ciałem, lecz zapadnięta twarz z wyostrzonym nosem była niemal trupia [...].

źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jeżeli ze mną pojedziesz, 1993

Niebo jaśniało w zastraszającym tempie, czarna ściana lasu wyostrzyła kontury, wyłoniła z bezkształtnego mroku wyraźną, zębatą linię wierzchołków drzew.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992

U mężczyzn większość objawów starzenia się, jak na przykład siwizna czy wyostrzenie rysów twarzy, odbierana jest raczej jako oznaka silnego charakteru lub życiowej mądrości.

źródło: NKJP: Andrzej Sankowski, Sławomir Łoń: Sztuka czy medycyna: przewodnik po chirurgii estetycznej, 1995

Składnia

bez ograniczeń + wyostrzyć +
CO

3. obraz

Definicja

używając odpowiednich narzędzi lub technik, spowodować, że kontury na zdjęciu są wyraźne i dobrze odcinają się od tła

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka fotografia

Połączenia

  • wyostrzyć obraz, zdjęcie

Cytaty

Zamazanego zdjęcia nie da się wyostrzyć.

źródło: NKJP: Internet

Po kilku manipulacjach wyostrzył obraz, powiększył twarze osób siedzących w samochodach.

źródło: NKJP: Eugeniusz Dębski: Aksamitny Anschluss, 2001

Można, na przykład, zrobić zdjęcia ze slajdów, ze starych negatywów albo odświeżyć kolekcję dawnych fotografii, poprawiając jednocześnie jakość nowych obrazków: wyostrzyć, usunąć rysy, plamki itp. [...].

źródło: NKJP: B.T.: Foto-Oskar, EKO-U Nas nr 35, 2005

Składnia

bez ograniczeń + wyostrzyć +
CO

4. wzrok

Definicja

spowodować, że ktoś silnie reaguje na bodźce zmysłowe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wyczulić

Połączenia

  • wyostrzyć słuch, wzrok, zmysły; czujność, intuicję, świadomość, uwagę, wrażliwość; apetyt
  • bardzo, niezwykle, szczególnie wyostrzyć

Cytaty

Zmrużył oczy, próbując w ten sposób wyostrzyć wzrok.

źródło: NKJP: Max Gallo: Konstantyn Wielki Imperium Chrystusa, 2009

Wyostrzył zmysły, by rozpoznawać emocje, łowić zapachy.

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005

[...] rozrastająca się kość żuchwy przesunęła trzy kości szczęki w górę, które tam zmalały i przekształciły się w kostki słuchowe w uchu wewnętrznym, co zdecydowanie wyostrzyło słuch.

źródło: NKJP: Internet

Wszedłem na płyciznę rozlewiska i starałem się pochwycić którąś ze znajdujących się w nim ryb. Lecz były one zwinne i śliskie. Wymykały mi się nieustannie. Zezłościło mnie to i jednocześnie jeszcze bardziej wyostrzyło apetyt.

źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006

Składnia

bez ograniczeń + wyostrzyć +
CO

5. różnice

Definicja

spowodować, że jakieś zjawisko lub problem jest bardziej wyraziste

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

  • wyostrzyć spojrzenie na coś

Cytaty

Rozpad doprowadził do wyostrzenia różnic, które wspólne państwo by raczej wyrównywało. Słowacji bardzo brakuje społeczeństwa obywatelskiego. W Czechach wytworzyło się ono w XIX w.

źródło: NKJP: Tomasz Maćkowiak: Wywiad z przewodniczącym czeskiego Senatu Petrem Pithartem, który dziś zaczyna wizytę w Polsce, Gazeta Wyborcza, 1997-04-08

Niestety, niespełna półgodzinny program tylko zasygnalizował i wyostrzył problemy, jakie wiążą się z przebudową spornej „zakopianki”.

źródło: NKJP: (GAB): Nie chcą ekranów za oknem, Dziennik Polski, 2006-03-17

Skupiła się [...] na zmianach organizacyjnych, likwidując jedne szkoły (ok. 2 tys. podstawówek, głównie na wsi), a wprowadzając nowe (gimnazja), co zaowocowało wyostrzeniem nierówności szans edukacyjnych zwłaszcza między miastem a wsią.

źródło: NKJP: Ewa Nowakowska: Zawodowcy, Polityka, 2001-11-24

Przekaz całości wystawy ma przede wszystkim trafić do młodych ludzi i w wyostrzony sposób pokazać przejmujący obraz minionej epoki, który jest już zapomniany i często odrzucany nawet przez starsze pokolenia.

źródło: NKJP: RAN: Koniec PRL na starej fotografii - Warszawa, Polska The Times, 2009-05-28

Składnia

bez ograniczeń + wyostrzyć +
CO
Data ostatniej modyfikacji: 19.10.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN