UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zagon

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zagon
 zagony
D. zagonu
 zagonów
C. zagonowi
 zagonom
B. zagon
 zagony
N. zagonem
 zagonami
Ms. zagonie
 zagonach
W. zagonie
 zagony

Pochodzenie

Od: przedrostkowego czasownika za-goniti 'zagnać, zapędzić'; zob. gnać.

1. pas ziemi

Definicja

pas ziemi przeznaczony pod uprawę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin ogrodnictwo i dbałość o rośliny

Połączenia

  • długi, mały, niewielki, wąski; chłopski, ojczysty, własny zagon; zagon uprawny
  • zagon buraków, kapusty, kartofli, kukurydzy, marchwi, ogórków, ziemniaków; warzyw
  • przygotowywać zagony

Cytaty

Zagon przeznaczony na uprawę ziemniaków powinien mieć około 1,5 metra szerokości.

źródło: NKJP: Internet

[...] na razie w bezpośrednim sąsiedztwie firmy rosną zagony warzyw, rozpościerają się pola uprawne i łąki.

źródło: NKJP: Kapusta spod „Sarii”, Dziennik Polski, 2001-09-08

Gdyby nie wojny [...] zginałby kark nad marnymi zagonami warzyw i poletkami pszenicy, modlił się i drżał, by dały plony i pozwoliły mu wykarmić rodzinę.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002

Pobłogosławiwszy rolę, trzeba było rzucać własną dłonią dorodne ziarna na świeżo zaorane zagony.

źródło: NKJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996

Składnia

bez ograniczeń + zagon +
(CZEGO)

2. miara gruntu

Definicja

w dawnych wiekach: miara długości gruntu rolnego, odpowiadająca w przybliżeniu 134 metrom

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miary przestrzeni

Cytaty

Szewc Wawrzyniec w 1564 roku w nagrodę za wkład pracy otrzymał od opata Andrzeja Dzierżanowskiego siedem zagonów ziemi na własność.

źródło: NKJP: WAK: Sześć wieków fary, Gazeta Poznańska, 2001-12-24

Robota ujęta jest nie tylko miarą czasu, ale i wydajnością, i tak oranie ma objąć w dni robocze dwanaście zagonów o trzech skibach, czyli po dwanaście lasek, a każda laska ma być na trzy łokcie wzdłuż.

źródło: NKJP: Internet

3.a wypad wojska

Definicja

wojsk. 
wejście oddziału wojska na terytorium wroga w celu zdobycia tam ziem, łupów, niewolników lub sprawienia, że nieprzyjaciel nie będzie miał czasu śledzić działań właściwej części armii

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Połączenia

  • przeprowadzić zagon
  • brać udział w zagonie

Cytaty

To prawda, ja sam, tak jak większość z mojego pokolenia, myślałem o wojnie jak o kolorowej przygodzie, marzyłem, że wezmę udział w zagonie na Prusy Wschodnie.

źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000

W dniach 10–14 października brygada przeprowadziła zagon na Krzywicze na północny wschód od Mińska i zakończyła działania wojenne.

źródło: NKJP: Internet

Przebieg letniej kampanii 1520 r. nie wypadł pomyślnie dla wojsk polskich [...]. Inicjatywę przejął natomiast wielki mistrz, dokonując zagonu na Mazowsze i odzyskując Pisz.

źródło: NKJP: Marian Biskup, Roman Czaja, Wiesław Długokęcki, Marian Dygo, Sławomir Jóźwiak: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, 2008

Wszystkie trzy szlaki spotykały się na Rusi Czerwonej, która zazwyczaj wyznaczała najdalszy zasięg tatarskich zagonów, chociaż zdarzały się też napady sięgające po Lublin, Sandomierz i Nowogródek.

źródło: NKJP: Zdzisław Skrok: Podolska legenda: powstanie i pogrzeb polskiego Podola, 2007

Po połączeniu swych sił z oddziałami Filona Kmity i Michała Haraburdy [...] przeprowadził zagon wojsk polsko-litewskich, który skutecznie sparaliżował koncentrację wojsk rosyjskich w dorzeczu górnej Wołgi.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + zagon +
(KOGO) + (na CO)
bez ograniczeń + zagon +
(CZYJ) + (na CO)

3.b ludzie

Definicja

wojsk. 
oddział wojska udający się na terytorium wroga, aby tam coś zdobyć lub sprawić, że nieprzyjaciel nie będzie miał czasu śledzić działań właściwej części armii

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna osoby związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  oddział

Połączenia

  • niemieckie, polskie, tatarskie...; pancerne zagony; zagon kawaleryjski
  • zagon jazdy, wojska
  • zagony dotarły gdzieś

Cytaty

Pancerne zagony Rommla mogły niebawem dotrzeć pod Kanał Sueski, wedrzeć się do Arabii, zagarnąć naftę.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978

12 IX objął dowództwo obrony Lwowa, walczył z zagonami niemieckimi.

źródło: NKJP: Internet

W 1331 pod Zaniemyślem zniszczony został zagon wojsk krzyżackich [...].

źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989

[...] pod murami miasta stanęły tatarskie zagony i kozackie watahy [...].

źródło: NKJP: Profesor Emin, Dziennik Polski, 2002-12-14

Składnia

bez ograniczeń + zagon +
(KOGO)
bez ograniczeń + zagon +
(CZYJ)
Data ostatniej modyfikacji: 08.04.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN