UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pokonać

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

płn. psł. *pokonati 'zakończyć, skończyć'

Forma prasłowiańska od czasownika *konati z przedrostkiem *po-; zob.  konać 

1. rywala

Definicja

odnieść nad kimś zwycięstwo w walce, grze lub rywalizacji

Noty o użyciu

Imb używany również samodzielnie w funkcji rzeczownika, np.:  Dla pokonanych nigdy nie było litości .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zwyciężyć
antonimy:  ulec

Połączenia

  • mistrz, zawodnik, zespół pokonał; drużyna pokonała kogoś
  • pokonać faworyta, gospodarzy, konkurencję, konkurentów, lidera, najlepszych, rywala, silniejszych, zespół; Barcelonę, Legię; Anglików, Hiszpanów; aliantów, jakąś armię, Hitlera; bramkarza; agresora, wroga; dyktaturę, faszyzm, komunizm; śmierć
  • pokonać mieczem, siłą, podstępem; walkowerem
  • pokonać bez problemu, bez trudu, bez wysiłku
  • pokonać na punkty; na ringu, na własnym stadionie, na wyjeździe
  • pokonać w eliminacjach, w finale, w meczu; w barażach, w rzutach karnych; w pięknym stylu
  • pokonać za pierwszym (drugim, trzecim…) razem
  • pokonać łatwo, niespodziewanie, pewnie, zdecydowanie, znakomicie; dwukrotnie; militarnie
  • móc, potrafić, zdołać pokonać
  • pokonać i podbić, pokonać i wygrać, pokonać i zniszczyć

Cytaty

W drugim spotkaniu Real pokonał w Madrycie Inter Mediolan 2:0.

źródło: KWSJP: (jl): Emocje w europejskich pucharach, Ekspress Wieczorny, 1981, nr 70

Nabuchodonozor, pokonawszy faraona Necho, zapewnił Babilonowi panowanie nad światem.

źródło: KWSJP: Witold Tyloch: Dzieje ksiąg Starego Testamentu: szkice z krytyki biblijnej, 1981

Ostateczne pokonanie zakonu, zapoczątkowane pod Grunwaldem, udaje się dopiero Kazimierzowi.

źródło: KWSJP: Paweł Hostowiec: Idea jagiellońska, 1956

Cel, jakim było pokonanie komunizmu, uświęcał według niego wszelkie środki.

źródło: KWSJP: Tadeusz Drewnowski: Próba scalenia: obiegi, wzorce, style. Lliteratura polska 1944-1989, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonam
 pokonamy
2 os. pokonasz
 pokonacie
3 os. pokona
 pokonają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałem
+(e)m pokonał
 pokonałam
+(e)m pokonała
 pokonałom
+(e)m pokonało
 pokonaliśmy
+(e)śmy pokonali
 pokonałyśmy
+(e)śmy pokonały
2 os. pokonałeś
+(e)ś pokonał
 pokonałaś
+(e)ś pokonała
 pokonałoś
+(e)ś pokonało
 pokonaliście
+(e)ście pokonali
 pokonałyście
+(e)ście pokonały
3 os. pokonał
 pokonała
 pokonało
 pokonali
 pokonały

bezosobnik: pokonano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonajmy
2 os. pokonaj
 pokonajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałbym
bym pokonał
 pokonałabym
bym pokonała
 pokonałobym
bym pokonało
 pokonalibyśmy
byśmy pokonali
 pokonałybyśmy
byśmy pokonały
2 os. pokonałbyś
byś pokonał
 pokonałabyś
byś pokonała
 pokonałobyś
byś pokonało
 pokonalibyście
byście pokonali
 pokonałybyście
byście pokonały
3 os. pokonałby
by pokonał
 pokonałaby
by pokonała
 pokonałoby
by pokonało
 pokonaliby
by pokonali
 pokonałyby
by pokonały

bezosobnik: pokonano by

bezokolicznik: pokonać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pokonawszy

gerundium: pokonanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: pokonany

odpowiednik aspektowy: pokonywać

Składnia

bez ograniczeń + pokonać +
KOGO/CO

2. przeszkody

Definicja

usunąć przeszkodę uniemożliwiającą osiągnięcie zamierzonego celu lub znaleźć na nią sposób

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przezwyciężyć

Połączenia

  • pokonać barierę, kłopoty, opór, problemy, przeszkody, trudności; kryzys; wymogi; drzwi, poprzeczkę, zabezpieczenia
  • pokonać coś doświadczeniem, inteligencją, techniką

Cytaty

Problemy techniczne przy instalacji dostępu do Internetu są zbyt duże, by mógł je pokonać przeciętny Polak.

źródło: KWSJP: Michał Bonarowski: Telewizor w sieci, prasa, 1998

Otrzymałam informację, że pokonał Pan dwa pierwsze etapy loterii [...].

źródło: KWSJP: Przemysław Kubiak: Martwy finalista, Super Express, 1998, nr 11

Mówił, jak wiele przeciwności trzeba pokonać, aby zrealizować swoje marzenia o lataniu.

źródło: NKJP: (syp): Patron i sztandar: Dziennik Polski, 2000-10-17

Impas finansów publicznych i budżetu pragniemy pokonać wyeliminowaniem wydatków na spłatę i obsługę długów zagranicznych.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.10.1992

Pierwszy samolot pokonał barierę dźwięku [...] w końcu lat 40.

źródło: NKJP: Paweł Rożyński: Concorde i jego dzieci, Gazeta Wyborcza, 1995-05-12

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonam
 pokonamy
2 os. pokonasz
 pokonacie
3 os. pokona
 pokonają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałem
+(e)m pokonał
 pokonałam
+(e)m pokonała
 pokonałom
+(e)m pokonało
 pokonaliśmy
+(e)śmy pokonali
 pokonałyśmy
+(e)śmy pokonały
2 os. pokonałeś
+(e)ś pokonał
 pokonałaś
+(e)ś pokonała
 pokonałoś
+(e)ś pokonało
 pokonaliście
+(e)ście pokonali
 pokonałyście
+(e)ście pokonały
3 os. pokonał
 pokonała
 pokonało
 pokonali
 pokonały

bezosobnik: pokonano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonajmy
2 os. pokonaj
 pokonajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałbym
bym pokonał
 pokonałabym
bym pokonała
 pokonałobym
bym pokonało
 pokonalibyśmy
byśmy pokonali
 pokonałybyśmy
byśmy pokonały
2 os. pokonałbyś
byś pokonał
 pokonałabyś
byś pokonała
 pokonałobyś
byś pokonało
 pokonalibyście
byście pokonali
 pokonałybyście
byście pokonały
3 os. pokonałby
by pokonał
 pokonałaby
by pokonała
 pokonałoby
by pokonało
 pokonaliby
by pokonali
 pokonałyby
by pokonały

bezosobnik: pokonano by

bezokolicznik: pokonać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pokonawszy

gerundium: pokonanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: pokonany

odpowiednik aspektowy: pokonywać

Składnia

bez ograniczeń + pokonać +
CO + (CZYM)

3. tremę

Definicja

zapanować nad jakimś uczuciem lub stanem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przezwyciężyć

Połączenia

  • pokonać chęć, furię, gniew, lęk, słabości, smutek, stres, nieśmiałość, obsesję, tremę, wewnętrzny opór, zmęczenie; ból, chorobę; bestię, lenia, zwierzę (w sobie)
  • spróbować, usiłować pokonać

Cytaty

Jan Woliński z Radomia od tygodnia nie może dostać się do specjalisty, który pomoże mu pokonać ból.

źródło: KWSJP: Lekarze, dajcie żyć!, prasa, 2006

W pracy akurat powinno iść nieźle, pod warunkiem, że pokonasz w sobie lenia. Do sukcesów jednak na razie daleko.

źródło: NKJP: Astrologus, Dziennik Polski, 2000-01-18

To, co teraz odczuwam, przypomina lęk wysokości na górskiej ścieżce. Trzeba go pokonać, żeby móc iść dalej.

źródło: NKJP: Tadeusz Sobolewski: Upośledzony znaczy ludzki, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-05-30

Pokonawszy strach przed stróżami prawa (od Ronda do Kuźnic zakaz ruchu), zaparkowałem auto i wszedłem w czeluść tunelu prowadzącego do restauracji.

źródło: KWSJP: Wasz Sybaryta: Klub srebrnego widelca, Tygodnik Podhalański, 1999, nr 26

Z powodu nadwrażliwości i nieumiejętności pokonania tremy Iza nie była w stanie występować przed większym gronem słuchaczy.

źródło: NKJP: Maria Rostworowska: Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonam
 pokonamy
2 os. pokonasz
 pokonacie
3 os. pokona
 pokonają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałem
+(e)m pokonał
 pokonałam
+(e)m pokonała
 pokonałom
+(e)m pokonało
 pokonaliśmy
+(e)śmy pokonali
 pokonałyśmy
+(e)śmy pokonały
2 os. pokonałeś
+(e)ś pokonał
 pokonałaś
+(e)ś pokonała
 pokonałoś
+(e)ś pokonało
 pokonaliście
+(e)ście pokonali
 pokonałyście
+(e)ście pokonały
3 os. pokonał
 pokonała
 pokonało
 pokonali
 pokonały

bezosobnik: pokonano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonajmy
2 os. pokonaj
 pokonajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałbym
bym pokonał
 pokonałabym
bym pokonała
 pokonałobym
bym pokonało
 pokonalibyśmy
byśmy pokonali
 pokonałybyśmy
byśmy pokonały
2 os. pokonałbyś
byś pokonał
 pokonałabyś
byś pokonała
 pokonałobyś
byś pokonało
 pokonalibyście
byście pokonali
 pokonałybyście
byście pokonały
3 os. pokonałby
by pokonał
 pokonałaby
by pokonała
 pokonałoby
by pokonało
 pokonaliby
by pokonali
 pokonałyby
by pokonały

bezosobnik: pokonano by

bezokolicznik: pokonać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pokonawszy

gerundium: pokonanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: pokonany

odpowiednik aspektowy: pokonywać

Składnia

Rzosobowy + pokonać +
CO

4. trasę

Definicja

przebyć jakąś odległość

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przebyć, przemierzyć

Połączenia

  • kierowca, podróżnik, rajdowiec, turysta, wspinacz pokonał coś
  • pokonać dystans, kilometry, odcinek, przestrzeń, skrzyżowanie, trasę, zakręt; rzekę, schody, wzniesienie
  • pokonać autobusem, kajakiem, łodzią, pociągiem, rowerem, samochodem, samolotem; biegiem, marszem
  • pokonać na czworakach, na piechotę, na rowerze
  • pokonać bezpiecznie, sprawnie, szczęśliwie, szybko; konno, pieszo
  • zdołać pokonać

Cytaty

Nie dzieli nas nic, prócz kilometrów, które szybko pokonam.

źródło: KWSJP: Maria Ginter: Wspomnienia, 1984

Drogę z Pagoudy do Lomé pokonali samochodem.

źródło: KWSJP: Anna Zadziorko, Z Pagoudy do Zakopanego, Tygodnik Podhalański, 1997, nr 34

Odstrasza […] odległość, jaką trzeba pokonać, aby dojść na plażę.

źródło: NKJP: Bądź sobą - wybierz Bałtyk!, Gazeta Wyborcza, 1994-07-11

Po pokonaniu piaszczystej i skalistej części kotliny wjechaliśmy na stepowy płaskowyż.

źródło: KWSJP: Krzysztof Pohorski: Droga do Lhasy, Poznaj Świat, 1987, nr 4

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonam
 pokonamy
2 os. pokonasz
 pokonacie
3 os. pokona
 pokonają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałem
+(e)m pokonał
 pokonałam
+(e)m pokonała
 pokonałom
+(e)m pokonało
 pokonaliśmy
+(e)śmy pokonali
 pokonałyśmy
+(e)śmy pokonały
2 os. pokonałeś
+(e)ś pokonał
 pokonałaś
+(e)ś pokonała
 pokonałoś
+(e)ś pokonało
 pokonaliście
+(e)ście pokonali
 pokonałyście
+(e)ście pokonały
3 os. pokonał
 pokonała
 pokonało
 pokonali
 pokonały

bezosobnik: pokonano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pokonajmy
2 os. pokonaj
 pokonajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pokonałbym
bym pokonał
 pokonałabym
bym pokonała
 pokonałobym
bym pokonało
 pokonalibyśmy
byśmy pokonali
 pokonałybyśmy
byśmy pokonały
2 os. pokonałbyś
byś pokonał
 pokonałabyś
byś pokonała
 pokonałobyś
byś pokonało
 pokonalibyście
byście pokonali
 pokonałybyście
byście pokonały
3 os. pokonałby
by pokonał
 pokonałaby
by pokonała
 pokonałoby
by pokonało
 pokonaliby
by pokonali
 pokonałyby
by pokonały

bezosobnik: pokonano by

bezokolicznik: pokonać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pokonawszy

gerundium: pokonanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: pokonany

odpowiednik aspektowy: pokonywać

Składnia

bez ograniczeń + pokonać +
CO + (CZYM)
Data ostatniej modyfikacji: 20.03.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN