UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

profesor

Chronologizacja

1560, SPXVI
W postaci:  professor 

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. profesor
 profesorowie
rzadziej profesorzy
 ndepr
profesory
 depr
D. profesora
 profesorów
C. profesorowi
 profesorom
B. profesora
 profesorów
N. profesorem
 profesorami
Ms. profesorze
 profesorach
W. profesorze
 profesorowie
rzadziej profesorzy
 ndepr
profesory
 depr

Pochodzenie

łac. professor

1. naukowiec z tytułem

Definicja

osoba z najwyższym tytułem naukowym uzyskanym po osiągnięciu stopnia doktora habilitowanego za dalsze osiągnięcia w swojej dziedzinie naukowej

Noty o użyciu

Jeżeli wyrazu  profesor  używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np.  profesor przyszła ,  spotkanie z wybitną profesor, Zofią Kowalską . Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.:  spotkanie z wybitnym profesorem, Zofią Kowalską .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa

Połączenia

  • emerytowany, późniejszy, przedwojenny; sędziwy, stary; nobliwy, skromny, zacny; mądry, uczony; sławny, szanowany, wybitny, znany; kochany, ukochany; mój, nasz; nieżyjący; amerykański, warszawski... profesor; krakowscy, lwowscy profesorowie; profesor tytularny
  • profesor Geremek, Tischner, Zoll...; profesor doktor (habilitowany, nauk medycznych...)
  • profesor ekonomii, medycyny, nauk humanistycznych...
  • profesor i doktor, profesor i wychowawca; profesorowie i asystenci, profesorowie i docenci, profesorowie i doktorzy (habilitowani), profesorowie i naukowcy, profesorowie i pedagodzy, profesorowie i pracownicy naukowi, profesorowie i studenci, profesorowie i wykładowcy; lekarze i profesorowie, nauczyciele i profesorowie (akademiccy)
  • ksiądz, pan, pani profesor
  • asystent, student, uczennica, uczeń; książka, odczyt, seminarium, wykład; tytuł (naukowy); gabinet, pracownia; wspomnienia; pożegnanie profesora; grono profesorów
  • profesor prowadzi badania, zajęcia..., tłumaczy coś, wykłada; napisał coś, uczył
  • aresztowanie profesorów
  • mianować kogoś profesorem
  • wspomnienia o profesorze

Cytaty

Ostatnie spotkanie było poświęcone nadciśnieniu tętniczemu. O tym problemie mówił jeden z największych autorytetów, profesor Andrzej Więcek, kierownik katedry Kliniki Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach.

źródło: NKJP: (AJ): Leczenie nie zawsze prawidłowe, Dziennik Polski, 2001-03-20

Jedną z cech pisarstwa profesora Swieżawskiego było umiejętne łączenie głębokiej filozoficznej refleksji z jasnością prowadzonego wywodu.

źródło: Internet

Modne jest dziś straszenie globalizacją. Czy mógłby Pan Profesor, jako historyk filozofii, opisać nam tego współczesnego diabła...

źródło: NKJP: Człowiek bez tożsamości, Dziennik Polski, 2000-09-30

Widziałem program telewizyjny, w którym profesorowie UJ zachwalali studia w prywatnej uczelni, twierdząc, że będą one miały teraz poziom prawdziwie europejski.

źródło: NKJP: Lojalność bez etatu, Dziennik Polski, 2003-07-18

Profesor przez niektórych był postrzegany jako zbyt surowy i złośliwy. Naprawdę był niezwykłej łagodności i delikatności serca człowiekiem, który dzięki przenikliwości i mądrości traktował studentów, uczniów w sposób „niedający im nadziei”, [...] ale dzięki temu jego uczniowie, aktorzy, wchodzący w ten zawód mocno stali na ziemi, byli przygotowani do walki i niepowodzeń [...].

źródło: NKJP: Krystyna Janda: Małpa, 2004

Składnia

bez ograniczeń + profesor +
(CZEGO)

Skróty

prof.

2. stanowisko

Definicja

osoba zatrudniona na uczelni na najwyższym stanowisku naukowym i mająca stopień właściwy dla danego systemu prawnego, w Polsce najczęściej stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa

Połączenia

  • profesor akademicki, uniwersytecki
  • profesor akademii, konserwatorium, politechniki, uniwersytetu; Akademii Ekonomicznej, Akademii Sztuk Pięknych..., Konserwatorium Warszawskiego..., Politechniki Warszawskiej, Wrocławskiej..., Seminarium Duchownego..., Uniwersytetu Harvarda, Jagiellońskiego..., Wyższej Szkoły Muzycznej, Pedagogicznej..., Wydziału Prawa, Teologicznego...
  • profesor i dziekan, profesor i minister, profesor i prorektor, profesor i rektor; dyrektor i profesor, rektor i profesor
  • etat, stanowisko profesora
  • być, zostać profesorem
  • działać, pracować, wykładać jako profesor

Cytaty

Jacek Kurczewski, lat 48, jest doktorem habilitowanym nauk społecznych, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, socjologiem prawa.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.11.1991

On się zajmuje sprawą ukraińską jako profesor Akademii. To nadużycie. Sprawa ukraińska nie jest obiektem zainteresowania naszej uczelni, poza tym on nie jest profesorem tytularnym. Poprzednia pani rektor zatrudniła go tylko na stanowisku profesorskim.

źródło: NKJP: Jacek Hugo-Bader: Tytan, apostoł prawdy, duch dziejów, legenda - to o sobie, a o innych: esesman, komunistyczny ..., Gazeta Wyborcza, 1996-12-20

Zaledwie 35-letni doc. dr hab. matematyki, objął w tym roku stanowisko profesora Uniwersytetu Szczecińskiego. Cieszy się opinią jednego z najwybitniejszych w kraju specjalistów od geometrii różniczkowej [...].

źródło: NKJP: Ludwik Lewin: Aleksiej Tralle, Gazeta Wyborcza – Magazyn, 1993-09-10

W latach 70. poezja Heaneya zaczyna uzyskiwać renomę w całej Europie i Stanach Zjednoczonych. Dzięki temu na początku lat 80. poeta uzyskuje stałą posadę profesora na Uniwersytecie Harvarda w USA.

źródło: NKJP: Marcin Piasecki, Piotr Cegielski: Jury noblowskie nie mogło wybrać lepiej - powiedział Stanisław Barańczak po ogłoszeniu werdyktu, Gazeta Wyborcza, 1995-10-06

W latach 1945-1960 był profesorem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (zwolniony w okresie 1950-1956 za nie odpowiadające władzom poglądy).

źródło: NKJP: Helena Zaworska: Miłość filozofa, Gazety Wyborczej - Magazyn, 1995-06-02

Składnia

bez ograniczeń + profesor +
(CZEGO)
bez ograniczeń + profesor +
(JAKI)

Skróty

prof.

3. w szkole średniej

Definicja

nauczyciel szkoły średniej

Noty o użyciu

Jeżeli wyrazu  profesor  używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np.  profesor Zofia Kowalska przyszła ,  lekcja z nową profesor, Zofią Kowalską . Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.:  lekcja z nowym profesorem, Zofią Kowalską .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  nauczyciel

Połączenia

  • szkolni profesorowie; profesor gimnazjalny
  • profesor Pimko
  • profesor gimnazjum, liceum, szkoły średniej, technikum; historii, matematyki
  • profesor od biologii, od polskiego...
  • profesorowie i absolwenci, profesorowie i uczniowie, profesorowie i wychowankowie, profesorowie i wychowawcy; absolwenci i profesorowie, dyrekcja i profesorowie, uczniowie i profesorowie
  • pan, pani profesor

Cytaty

Więcej o historii 90-letniej już szkoły można dowiedzieć się ze specjalnie na tę okazję opracowanej monografii. Jest to księga formatu A-4 zawierająca wiele fotografii oraz kompletny spis profesorów i absolwentów począwszy od pierwszej matury do roku 2000.

źródło: NKJP: Dostojna jubilatka, Dziennik Polski, 2001-09-26

Gdyby tak było w pokoju nauczycielskim! [...] Czy z panią profesor od polskiego, blond matroną Henryką Kostrzewą, albo Jadwigą Strąk, wiewiórą od biologii, i jeszcze z piętnastoma innymi, siedzącymi przy stolikach na trzydziestu metrach kwadratowych [...] mogłem znaleźć nić porozumienia?

źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Nic, 2005

Wtedy nie było samorządu klasowego. Wychowawca klasy (od X klasy była to profesor Aurelia Smolińska, polonistka) wyznaczał gospodarza klasy i jego zastępcę.

źródło: NKJP: Pierwszy na liście prymusów, Tygodnik Ciechanowski, 2005-07-13

Mamy więc strzępy dialogów, „...ci młodzi, nie mogą tak sami z siebie, samotrzeć... inspiracje rozbijactwa wychodzą z grona nauczycielskiego..., nawet pan profesor pisuje do tej ich gazety...”

źródło: NKJP: Tadeusz Zimecki: Ja, Franek..., 2001

Składnia

bez ograniczeń + profesor +
(CZEGO)
bez ograniczeń + profesor +
(JAKI)

Skróty

prof.

Frazeologizmy

profesor belwederski
profesor nadzwyczajny
profesor oświaty
profesor uczelniany
profesor podwórkowy
profesor wizytujący
profesor zwyczajny
Data ostatniej modyfikacji: 31.01.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN