Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *věkъ (< *voi̯ku-), D lp dop. *věk-u 'przejawianie, okazywanie siły' > 'siła, moc; życie; czas życia, okres życia', 'długi okres czasu'
1. człowieka
Definicja
Noty o użyciu
Używane także w odniesieniu do okresu życia roślin, a nawet czasu istnienia przedmiotów.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- wiek biologiczny, metrykalny; dorosły, dziecięcy, emerytalny, gimnazjalny, młodzieńczy, niemowlęcy, przedemerytalny, przedszkolny, starczy, szkolny; młody, starszy, średni; poborowy; rozrodczy, rozwojowy
- wiek dojrzewania, dorastania, inicjacji; aktywności zawodowej; dziecka, dzieci, kobiet, młodzieży, osób, pacjentów, uczestników; budynków, drzewa
- wiek i adres, wiek i miejsce urodzenia, wiek i płeć, wiek i doświadczenie, wiek i umiejętności, wiek i pozycja, wiek i stan zdrowia, wiek i zdrowie, wiek i staż, wiek i temperament, wiek i wykształcenie
- różnica wieku
- osoba, chłopcy, dzieci, dziewczynki; kobiety, mężczyźni, ludzie; pacjentki, zawodnicy, uczniowie młodzież w wieku iluś lat
- dojrzały, młodszy, najstarszy, starszy; sterany wiekiem
- wiek uprawnia do czegoś
- dożyć jakiegoś wieku
- obniżyć/obniżać, podnieść, podwyższyć, skrócić, wydłużyć, zrównać wiek emerytalny; przekroczyć, skończyć, ukończyć; osiągnąć jakiś wiek; ocenić czyjś wiek
- dostosowany do wieku; zależeć od wieku
- wchodzić w jakiś wiek
- przechodzić, przychodzić; związany z wiekiem
- być w jakimś wieku
- w wieku do iluś lat, od iluś lat; z racji wieku, w przedziale wieku; ze względu na wiek, w zależności od wieku
Cytaty
|
Prace powinny być podpisane godłem. Dane autora (imię i nazwisko, adres, wiek, nazwę szkoły) należy dołączyć do wierszy w zaklejonej kopercie podpisanej tym samym godłem. źródło: NKJP: Konkurs poetycki im Stefana Gołebiowskiego, Tygodnik Ciechanowski, 2002-09-19 |
|
|
– Bywają przecież udane małżeństwa mimo różnicy wieku i... statusu majątkowego. źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005 |
|
|
– Inaczej patrzy się na wnuki niż na własne dzieci. Wszystko jest kwestią większej cierpliwości i doświadczenia, które przychodzi z wiekiem – przyznaje pani Urszula. źródło: NKJP: Aleksandra Dik: Małe dzieci duży problem, Nowiny Raciborskie, 2007-05-08 |
|
|
Średni wiek pszczelarzy to 60 lat, co drugi to emeryt lub rencista, młody (do 40 lat) jest zaledwie dziesiąty. źródło: NKJP: M.Barwicka: Na ratunek pasiekom, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-28 |
|
|
– To nieprawda, że jeden z dębów miał 100 lat. Skontaktowaliśmy się z leśnikiem, który określił wiek drzewa na 40 lat. źródło: NKJP: Lucyna Zdanowska: Złożyli zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, Tygodnik Tucholski, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiek |
wieki |
|
| D. | wieku |
wieków |
|
| C. | wiekowi |
wiekom |
|
| B. | wiek |
wieki |
|
| N. | wiekiem |
wiekami |
|
| Ms. | wieku |
wiekach |
|
| W. | wieku |
wieki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | wiek | + |
KOGO/CZEGO
|
2. stulecie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- nadchodzący, ubiegły wiek
- pierwszy, drugi,... wiek przed Chrystusem
- pierwszy, drugi,... wiek po Chrystusie
- wieki i pokolenia, wieki i lata, wieki i tysiąclecia
- minął/mija, nastał któryś wiek
- mamy XXI wiek; trwać wieki
- pół wieku temu, w ciągu wieków, na początku któregoś; pod koniec któregoś wieku; na miarę, u progu XXI wieku; w którymś wieku
Cytaty
|
Panuje powszechne przekonanie, że wieki minione, czasy naszych dziadów i dalszych przodków, pełne były wierzeń, przesądów i zabobonów, od których my, ludzie cywilizowani - jesteśmy wolni – wszak mamy wiek XXI, postęp nauki, technologii, błyskawicznej i wszechstronnej informacji. źródło: NKJP: G.Czerwińska: Kalendarz polski: Odpukać w niemalowane drewno, Tygodnik Ciechanowski, 2003-03-30 |
|
|
Dziewiętnasty wiek zostanie zapamiętany jako okres upadku naszej kultury. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003 |
|
|
Pod koniec wieku osiemnastego zmniejszono kary dla zdesperowanych matek, z czego skorzystały również Polki. Na ziemiach zaboru pruskiego skutkiem amnestii w 1797 roku ułaskawiono dwieście trzydzieści dzieciobójczyń. źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Kultura obrażonych, 2003 |
|
|
Irak (ale pod innymi nazwami) to najstarsze państwo świata! Założyli je, ponad 5000 lat temu, Sumerowie. Potem były tam Babilon i Niniwa, potem przewijało się wiele ludów, a od VII wieku dominują tam Arabowie. źródło: NKJP: W. Giełżyński: Co zrobić z tym Irakiem?, Tygodnik Ciechanowski, 2003-04-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiek |
wieki |
|
| D. | wieku |
wieków |
|
| C. | wiekowi |
wiekom |
|
| B. | wiek |
wieki |
|
| N. | wiekiem |
wiekami |
|
| Ms. | wieku |
wiekach |
|
| W. | wieku |
wieki |
Składnia
|
|
+ | wiek | + |
KTÓRY
|
Skróty
3. okres
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | stulecie |
Połączenia
- całe wieki
- dwa, trzy... wieki; ćwierć, pół wieku; kilka, parę wieków
- ćwierć, pół wieku minęło
- trwający od wieków
- trwać przez wieki
Cytaty
|
Od XV stulecia, przez ponad trzy wieki (z małą przerwą) Radziejowice były własnością starego rodu Junoszów [...]. źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane : rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001 |
|
|
Podporą życiową doktora i jego wielką miłością była Pani Wanda, doktor filozofii, młodsza od niego o ćwierć wieku. źródło: NKJP: Bożena M. Dołęgowska-Wysocka: Judym z „Górki”, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2003-09-02 |
|
|
Minął prawie wiek od chwili, w której wykonano tę fotografię [...]. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: O bogatym młodzieńcu, który nie odszedł zasmucony, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiek |
wieki |
|
| D. | wieku |
wieków |
|
| C. | wiekowi |
wiekom |
|
| B. | wiek |
wieki |
|
| N. | wiekiem |
wiekami |
|
| Ms. | wieku |
wiekach |
|
| W. | wieku |
wieki |
4. szczególny okres
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- wiek oświecenia, rozumu; rewolucji; wieki niewoli
Cytaty
|
Pozostając pod silnym wpływem ideałów wieku oświecenia i filozofii klasycznej, nauka ta opierała się na konsensualnej czy solidarystycznej wizji prawa karnego jako produktu zbiorowej woli społeczeństwa. źródło: NKJP: Lech Falandysz: W kręgu kryminologii radykalnej, 2008 |
|
|
Wiek XIX był wiekiem pary. Para spowodowała powstanie przemysłu, natomiast przemysł to, że odkrycia naukowe i wynalazki stały się bardzo potrzebne. Wobec tego wiek XIX był wiekiem rewolucji naukowo-technicznej, przemysłowej. Wiek XX to niewątpliwie wiek fizyki. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 28.09.1995 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiek |
wieki |
|
| D. | wieku |
wieków |
|
| C. | wiekowi |
wiekom |
|
| B. | wiek |
wieki |
|
| N. | wiekiem |
wiekami |
|
| Ms. | wieku |
wiekach |
|
| W. | wieku |
wieki |
Składnia
|
|
+ | wiek | + |
CZEGO
|
5. długi okres
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu
Połączenia
- wieki całe
- od wieków, przed wiekami, przez wieki
Cytaty
|
W końcu wybrali jeden z klubów studenckich. A więc jednak dyskotekę. Wszyscy troje nie byli przez wieki całe w dyskotece. źródło: NKJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997 |
|
|
Maryla wyszła do toalety i nie było jej wieki całe. Przeraziłam się, że uciekła, zostawiając mnie samą z dwoma drapieżnikami. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
Minęły wieki, zanim Marzena wreszcie się na coś zdecydowała. źródło: NKJP: Karolina Macios: Pieskie życie mojego kota, 2009 |
|
|
Biblia pokazuje aktualny od wieków schemat: winna jest kobieta, choć to mężczyzna postąpił niewłaściwie. źródło: NKJP: Jarosław Makowski: Kobiety uczą Kościół, 2007 |
|
|
To, co teraz opowiem, w żaden sposób nie podważa hipotezy, że przed wiekami na mnisiej górze żył jakiś zakonnik, który z niewiadomych nam względów odpokutowywał tam swoje winy. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiek |
wieki |
|
| D. | wieku |
wieków |
|
| C. | wiekowi |
wiekom |
|
| B. | wiek |
wieki |
|
| N. | wiekiem |
wiekami |
|
| Ms. | wieku |
wiekach |
|
| W. | wieku |
wieki |