UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

scena

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. scaena 'scena; teatr; komedia'

z gr. skēnḗ 'buda; namiot; scena'

1. część budowli

Definicja

część budowli, w której ogląda się różne widowiska, przeznaczona dla występujących artystów, usytuowana wyżej w stosunku do części przeznaczonej dla widzów i dzięki temu dobrze widoczna

Noty o użyciu

Używane w nazwach własnych scen teatralnych, np. Scena im. Stanisława Wyspiańskiego , Scena Kameralna .

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

Połączenia

prowizoryczna scena; scena operowa, teatralna; obrotowa; ustawiona gdzieś
scena jakiegoś teatru
scena w teatrze
scena i dekoracje, scena i galeria, scena i kulisy, scena i publiczność, scena i widownia; sceny i estrady
środek; dekoracja, oświetlenie sceny
aktor, muzycy, postaci, wykonawcy; dialog, koncert, pokaz, premiera, przedstawienie, spektakl; obecność na scenie
scena przedstawia coś
oświetlać scenę
wbiec/wbiegać, wejść/wchodzić, wjeżdżać, wkroczyć/wkraczać, wskoczyć, wtargnąć, wybiec, wyjść/wychodzić; wprowadzić/wprowadzać, wpuścić, zaprosić kogoś; wywołać/wywoływać kogoś na scenę
pokazać/pokazywać, wykonać/wykonywać, wystawić/wystawiać coś; pojawić/pojawiać się, stać/stanąć; debiutować, zadebiutować; grać, prezentować się, śpiewać, tańczyć, wystąpić/występować, zaprezentować się, zaśpiewać; królować, szaleć; oglądać, zobaczyć coś na scenie
w głębi sceny

Cytaty

	W teatrze jest scena, dekoracja, przychodzi żywa publiczność, która reaguje momentalnie na wszystko. źródło: NKJP: K.Zalewski: Jestem aktorem prowincjonalnym, Tygodnik Ciechanowski, 2005-04-25
	[...] zadudniły bębny i na scenie pojawił się siwy pan w zielonym garniturze. Zaraz po nim wybiegli klauni, za nimi żonglerzy, a potem psy, gołębie, małpy. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005
	Po Poli miałem próbować ja, [...] ledwie wyszedłem na scenę, rozległo się trzaśnięcie drzwi i zapaliły się światła na sali. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Korytarz, 2006
	Z najwyższych rzędów kamiennych ław, ustawionych półkolem wokół niewielkiej sceny, podziwiamy najstarszy teatr europejski. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Polka, 2001
	[...] my na dwóch scenach - operetkowej i operowej - gramy zaledwie kilka spektakli miesięcznie [...] źródło: NKJP: Agnieszka Malatyńska- Stankiewicz: Żądanie dymisji, Dziennik Polski, 2001-02-14

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

2. konkretny teatr

Definicja

teatr - instytucja

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

Relacje znaczeniowe

synonimy:

teatr

Połączenia

londyńska, paryska, zakopiańska scena...; sceny studenckie
dyrektor; repertuar sceny; aktorzy, artyści, gwiazdy jakichś scen

Cytaty

	Podczas tegorocznego tarnowskiego festiwalu komedii teatralnej będzie można obejrzeć osiem przedstawień komediowych w wykonaniu m.in. aktorów scen warszawskich i krakowskich. źródło: NKJP: Talia w teatrze, Dziennik Polski, 2000-10-07
	Przy ul. Dąbrowskiego 5a secesyjny dom ozdobiony wieżyczką. Mieści się w nim Teatr Nowy – jedna z dwóch poznańskich scen dramatycznych. źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989
	Tego samego dnia dyrektor rozwiązanej sceny złożył w sądzie wniosek o rejestrację nowego teatru. źródło: NKJP: Marek Mikos: Cyrk Samuela Becketta, Gazeta Wyborcza, 1992-10-29
	Trzy sztuki z repertuaru scen studenckich zostały w całości zatrzymane, z wielu programów usuwaliśmy teksty napastliwych wierszy, piosenek i monologów. źródło: NKJP: Aleksander Pawlicki: Kompletna szarość: cenzura w latach 1956-1972: instytucja i ludzie, 2001

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Składnia

scena

(JAKA)

3. działalność artystyczna

Definicja

działalność artystyczna, której istotę stanowi występowanie na żywo przed publicznością

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Połączenia

rodzima scena; scena kabaretowa, muzyczna; hiphopowa, jazzowa, metalowa, pop, punkrockowa, rockowa; alternatywna, klubowa
scena hip-hopu, rapu, reggae
gwiazda jakiejś sceny
powrót na scenę
powrócić/powracać, wrócić na scenę

Cytaty

	- Czego można Pani życzyć z okazji jubileuszu? - Aby moi uczniowie kochali śpiew i scenę. źródło: NKJP: Jestem żywą historią opery, Dziennik Polski, 2001-01-29
	- Kiedy rozpoczęła się Twoja przygoda ze sceną? - Siedem lat temu zapisałem się do zespołu teatralnego działającego w Miejskim Domu Kultury w Olkuszu. źródło: NKJP: Uczeń - aktor, Dziennik Polski, 2001-03-05
	Michał Bajor już od ponad 30 lat związany jest ze sceną muzyczną. źródło: NKJP: A.B: Michał Bajor wystąpi w Kielcach, Echo Dnia, 2007-11-30
	Demoniczne występy sprawiły, że Reznora okrzyknięto najbardziej charyzmatyczną i nieobliczalną postacią sceny alternatywnej. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronika czasów popkultury, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

	+	scena	+	(CZEGO)
	+	scena	+	(JAKA)

4. część aktu

Definicja

część aktu w utworze dramatycznym bądź przedstawieniu teatralnym rozgrywająca się w jednym miejscu i z udziałem tych samych bohaterów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

Połączenia

scena pierwsza, druga, trzecia...
scena dramatu
sceny i akty, sceny i epizody
podział na sceny

Cytaty

	Wszystkie sceny I aktu rozgrywają się w jednym pomieszczeniu - w salonie pałacu Hrabiny. źródło: NKJP: Alina Kowalczykowa: Dramat i teatr romantyczny, 1997
	Aby dobrze zrozumieć sztukę, warto [...] przyjrzeć się początkowym scenom drugiego aktu, które umiejscawiają zdarzenia w określonej sytuacji towarzyskiej i może nawet społecznej. źródło: NKJP: Jan Błoński: Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, 1995
	Oklaski, tak w trakcie godzinnego spektaklu, jak i po jego zakończeniu świadczą, że podobała się ta romantyczno-miłosna historia w 12 scenach o zalotach trzech mężczyzn do Amelii. źródło: NKJP: (WAK): Niebezpieczeństwa Mazepy, Dziennik Polski, 2001-07-16
	Inny przykład autorskiej pomyłki, przytaczany przez Górskiego, stanowi padające w „Mazepie” ( akt II, scena 1) określenie „assasynium”, powstałe z francuskiego assassiner (zabijać). źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Długi romans z muzą Klio, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Składnia

scena

(KTÓRA)

5. powieściowa

Definicja

fragment utworu fabularnego stanowiący zamkniętą całość

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Połączenia

finałowa, końcowa, kulminacyjna; dynamiczna; rozbierana; słynna; przejmująca, wstrząsająca scena; powieściowe; zabawne; brutalne, krwawe, naturalistyczne, okrutne, śmiałe; wycięte sceny; sceny batalistyczne, bitewne, erotyczne, łóżkowe, miłosne, pornograficzne
scena balu, bitwy, egzekucji, gwałtu, polowania, pożegnania, spotkania, wesela, zabójstwa; sceny grozy, przemocy; pocałunków, walk
scena z komedii, z książki, z powieści
scena z czyimś udziałem
scena w filmie; w domu, w samolocie, w sądzie, w szpitalu, w więzieniu
sceny i dialogi, sceny i ujęcia, sceny i wątki
kręcić, nakręcić scenę

Cytaty

	Bitwa pod Grunwaldem jest najlepiej nakręconą sceną batalistyczną w historii polskiej kinematografii. źródło: NKJP: Internet
	[...] wiadomo skądinąd, że w tej ostatniej powieści odważną scenę miłosną ocenzurowała kuzynka pisarza [...] źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: W większym formacie - dziś: „NaGłos”, Gazeta Wyborcza, 1994-09-09
	W filmie pasowałaby [...] w tej scenie homoseksualna Jodie Foster. Julianne Moore gra przerażenie zamiast wyrafinowanego dystansu. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Polka, 2001
	Czasem ciszej lub głośniej śpiewałem, przypominały mi się sceny z książek, filmów. źródło: NKJP: Wojciech Wanat: Rok w Monarze, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Składnia

	+	scena	+	(CZEGO)
	+	scena	+	(JAKA)

6. malarska

Definicja

malarskie bądź rzeźbiarskie przedstawienie jakichś wydarzeń

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

przedstawienie

Połączenia

sceny malarskie; figuralne, rodzajowe; biblijne, mitologiczne, myśliwskie, obyczajowe
scena ukrzyżowania
scena przedstawia coś
malować scenę

Cytaty

	Artysta chętnie rzeźbi sceny rodzajowe przedstawiające zwyczaje, obrzędy i życie codzienne wsi. źródło: NKJP: Lucyna Zdanowska: Drewno i szkło, Tygodnik Tucholski, 2004
	[...] wiele scen malarstwa egipskiego nosi cechy sztuki rodzajowej. źródło: NKJP: Andrzej Warzecha: Malarstwo rodzajowe, Dziennik Polski, 2001-06-06
	Pierwotnie ołtarz zwieńczony był sceną przedstawiającą Matkę Bożą i św. Jana, stojących pod krzyżem. źródło: NKJP: (WT): Korona Matki Bożej, Dziennik Polski, 2001-05-25
	Tryptyki, czyli gotyckie szafy ołtarzowe, najczęściej polichromowane i złocone, z malowanymi scenami pasyjnymi, należą w zbiorach muzealnych do rzadkości. źródło: NKJP: (w): Zabytek odnowiony, Nowiny Raciborskie, 2003-11-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Składnia

	+	scena	+	(CZEGO)
	+	scena	+	(JAKA)

7. zaobserwowana sytuacja

Definicja

zaobserwowana przez kogoś sytuacja

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

obraz, obrazek

Połączenia

przykra, romantyczna scena; dramatyczne, drastyczne, gorszące sceny
świadek sceny

Cytaty

	Baliniacy przemaszerowali przez wieś, przeszli koło kościoła, gdzie miała miejsce wyjątkowa scena. Oto z kościoła wyszedł ksiądz i pobłogosławił polskich żołnierzy. źródło: NKJP: Legendy legionów: Siódemka ułanów Beliny, Tygodnik Ciechanowski, 2006-10-06
	On też się chyba zmienił. Z dzieciństwa pamiętam jednak różne okropne sceny. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Obciach, 1999
	Ojciec mówił o jedzeniu, powoli zbliżając się do matki. Henryk widział tę scenę z oddali, chyba z holu. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008
	Sama byłam świadkiem gorszących scen wyrzucania kombatantów. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 27.05.1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

8. awantura

Definicja

pot.

awantura, podczas której ujawniają się silne emocje

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

awantura

Połączenia

histeryczna scena; scena małżeńska; gwałtowne sceny
scena zazdrości
robić, urządzać, zrobić komuś scenę

Cytaty

	Światek muzyczny aż huczał od plotek: najbardziej prawdopodobną wersją była ta, która mówiła o burzliwej scenie zazdrości między Magdą a jej życiowym partnerem [...] źródło: NKJP: Lepiej solo niż we troje, Dziennik Polski, 2001-09-29
	Zabierasz sweter, odmawiasz zapłaty za wadliwą usługę i ruszasz w swoją drogę, nie robiąc scen. źródło: NKJP: Cosmotest, 1999
	Wiktor westchnął, przewidując histeryczną scenę, jaką zapewne urządzi pan psycholog, kiedy dowie się tego, co miał im do przekazania. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005
	Wchodzi Józefina i zaczyna się po prostu trochę ordynarna scena małżeńska [...]. Jedno drugiemu wypomina wszystko, co tylko może [...] źródło: NKJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem (Francja 1940-1944), 1957

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Składnia

	+	scena	+	(CZEGO)
	+	scena	+	(JAKA)

9. polityczna

Definicja

miejsce bądź sfera, w których rozgrywają się jakieś wydarzenia

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

teatr, widownia

Połączenia

scena polityczna, publiczna
scena wydarzeń, zdarzeń; historii
strona; obserwator sceny
powrót na scenę
wkroczyć/wkraczać; powrócić/powracać, wrócić na scenę

Cytaty

	[...] władze państwowe wsłuchają się w głos parlamentarzystów z różnych stron sejmowej sceny politycznej i aspiracje tych środowisk zostaną uszanowane. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.12.1999
	Belfast ponownie stał się sceną gwałtownych starć protestancko-katolickich, wywołanych sporem o lokalizację żeńskiej szkoły podstawowej Holy Cross. źródło: NKJP: Świat, Dziennik Polski, 2002-01-12
	Ten górzysty rejon odległy jest od centrów światowych i dlatego mało kogo interesuje. Ale stał się sceną wydarzeń ściśle związanych z Afganistanem. źródło: NKJP: Zapomniana wojna, Trybuna, 2006
	Potem był niełatwy okres powrotu na oficjalną scenę życia publicznego w 1956 roku, a potem wszystkie zakręty naszej historii. źródło: NKJP: Próbuję rozumieć świat i łagodzić konflikty, Gazeta Wyborcza, 1992-12-05

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	scena	sceny
D.	sceny	scen

C.	scenie	scenom
B.	scenę	sceny
N.	sceną	scenami
Ms.	scenie	scenach
W.	sceno	sceny

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

	+	scena	+	(CZEGO)
	+	scena	+	(JAKA)

Frazeologizmy

brygadier sceny
coś schodzi z afisza
coś schodzi ze sceny
coś zeszło z afisza
coś zeszło ze sceny
dantejskie sceny
ktoś schodzi ze sceny
ktoś zdejmuje z afisza coś
ktoś zdejmuje ze sceny coś
ktoś zdjął z afisza coś
ktoś zdjął ze sceny coś
ktoś zszedł ze sceny

Data ostatniej modyfikacji: 30.08.2011