UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

tężeć

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. tężeję
 tężejemy
2 os. tężejesz
 tężejecie
3 os. tężeje
 tężeją

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. tężałem
+(e)m tężał
 tężałam
+(e)m tężała
 tężałom
+(e)m tężało
 tężeliśmy
+(e)śmy tężeli
 tężałyśmy
+(e)śmy tężały
2 os. tężałeś
+(e)ś tężał
 tężałaś
+(e)ś tężała
 tężałoś
+(e)ś tężało
 tężeliście
+(e)ście tężeli
 tężałyście
+(e)ście tężały
3 os. tężał
 tężała
 tężało
 tężeli
 tężały

bezosobnik: tężano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę tężał
będę tężeć
 będę tężała
będę tężeć
 będę tężało
będę tężeć
 będziemy tężeli
będziemy tężeć
 będziemy tężały
będziemy tężeć
2 os. będziesz tężał
będziesz tężeć
 będziesz tężała
będziesz tężeć
 będziesz tężało
będziesz tężeć
 będziecie tężeli
będziecie tężeć
 będziecie tężały
będziecie tężeć
3 os. będzie tężał
będzie tężeć
 będzie tężała
będzie tężeć
 będzie tężało
będzie tężeć
 będą tężeli
będą tężeć
 będą tężały
będą tężeć

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. tężejmy
2 os. tężej
 tężejcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. tężałbym
bym tężał
 tężałabym
bym tężała
 tężałobym
bym tężało
 tężelibyśmy
byśmy tężeli
 tężałybyśmy
byśmy tężały
2 os. tężałbyś
byś tężał
 tężałabyś
byś tężała
 tężałobyś
byś tężało
 tężelibyście
byście tężeli
 tężałybyście
byście tężały
3 os. tężałby
by tężał
 tężałaby
by tężała
 tężałoby
by tężało
 tężeliby
by tężeli
 tężałyby
by tężały

bezosobnik: tężano by

bezokolicznik: tężeć

imiesłów przysłówkowy współczesny: tężejąc

gerundium: tężenie

imiesłów przymiotnikowy czynny: tężejący

odpowiednik aspektowy: stężeć

Pochodzenie

Zob. tęgi

1. galaretka

Definicja

gęstnieć i stawać się twardym, przechodząc ze stanu płynnego lub półpłynnego w stały

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ścinać się, zestygać

Cytaty

Każdy miód ulega krystalizacji. Najszybciej tężeje miód rzepakowy, wolniej - spadziowy.

źródło: NKJP: (ksaf): Akacjowy, lipowy, a może płynny spadziowy?, Express Ilustrowany, 2002-09-24

Gdy marmoladka zacznie tężeć, jeszcze gorącą przełożyć do słoiczków i szczelnie je zamknąć.

źródło: NKJP: (MJ): Pigwa, Trybuna Śląska, 2002-01-11

Mróz brał, zaprawa tężała w szafliku i murarze popędzali chłopców podręcznych zacierając ręce z chłodu.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Czereśnie umyć, wydrylować, ułożyć w tortownicy, zalać tężejącą masą i schłodzić.

źródło: NKJP: Aleksandra Cichocka: Dla zdrowia i urody, Kuchnia, nr 7, 1998

2. mróz

Definicja

książk. 
o jakimś zjawisku lub sytuacji: stawać się intensywniejszym, mocniejszym, bardziej dokuczliwym

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  wzmagać się

Połączenia

  • mróz, wiatr tężeje

Cytaty

Pogoda była znakomita. Bez wiatru, bez padającego śniegu. Za to mróz tężał z każdym kwadransem, ale oni tego nie czuli.

źródło: NKJP: Piotr Wąsikowski: Sylwestry w skale i na lodzie, Dziennik Zachodni, 2004-12-31

Upał tężał. Wiatr leciał górą, pędząc przed sobą wielkie, szarobiałe obłoki.

źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jeżeli ze mną pojedziesz, 1993

Konflikt tężeje. Co teraz zrobi gmina, skoro po raz kolejny mieszkańcy zdemontowali betonowy właz? Znów go zamuruje?

źródło: NKJP: Eliza Jarguz: Wara od Ikara, Dziennik Polski, 2005-04-22

Atmosfera tężeje i w końcu kompletnie pogniewani wsiadają do auta.

źródło: NKJP: Internet

3. młodzieniec

Definicja

książk. 
stawać się silniejszym i bardziej dojrzałym fizycznie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia dorastanie i dojrzałość

Relacje znaczeniowe

synonimy:  mężnieć

Cytaty

W teatrze zaczynał od delikatnego amancika - pamiętam go jako chłopaczka w białym kostiumiku. W czym to było? Nie pamiętam. A potem coraz bardziej tężał, tężał i zrobił się z niego taki solidny facet.

źródło: NKJP: Jolanta Ciosek: Pan od piosenki, 2008-12-13

4. twarz

Definicja

książk. 
nieruchomieć pod wpływem silnych doznań

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  nieruchomieć, ścinać się, zastygać

Połączenia

  • mięsień, twarz tężeje

Cytaty

Nie pytam o nic, czuję, że moja twarz tężeje, zamienia się w znak zapytania.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Fausta, 2010

Nagle poczuł, jak jego mięśnie tężeją, a dłoń bieleje, zaciskając się na telefonie.

źródło: NKJP: Marek Krajewski; Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009

W miarę jak zbliżamy się, miny Surena i Awerika tężeją: wszystko jest otoczone wojskiem. Jest pełno milicji. W Górnym Karabachu panuje stan wojenny, a okręgiem zarządza komisarz wojskowy.

źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Pułapka, Gazeta Wyborcza, 1992-02-29

- Stryj otwierał zapuchnięte oczy, z rozpaczą spoglądał na wiszący na ścianie poniemiecki zegar i tężał z przerażenia: było już dobrze po siódmej.

źródło: NKJP: Jerzy Pilch: Moje pierwsze samobójstwo i dziewięć innych opowieści, 2006

Data ostatniej modyfikacji: 07.11.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN