UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

przyjaciel

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *prijateljь 'ten, kto komuś sprzyja, jest komuś przychylny, życzliwy, jest z kimś zaprzyjaźniony'

1. z dzieciństwa

Definicja

osoba, z którą pozostajemy we więzi opartej na życzliwości, szczerości, sympatii, zaufaniu i wzajemnej pomocy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

druh, kum I, kumoter

Połączenia

bliski, dobry, drogi, niezwykły, prawdziwy, serdeczny, szczery, wielki, wierny, wspaniały, wypróbowany, zaufany; jedyny; wspólny; fałszywy; dawny, były; nowy; stary, wieloletni; młody; nieżyjący, zmarły; mój, nasz, twój... przyjaciel
przyjaciel matki, ojca, rodziców; rodziny; artystów, księdza, ministra, poety; pana Czesia, hrabiego, mecenasa...; ludzi; Polaków; zabitego, zmarłego; dzieciństwa
przyjaciel z dzieciństwa, z klasy, z ławy szkolnej; z podstawówki, z gimnazjum, z liceum; z boiska, z podwórka; z pracy; z klubu, z obozu, z reprezentacji, z zespołu; z konspiracji, z opozycji; z policji, z wojska; z prowincji; z kraju, z zagranicy; z Ameryki; z zachodu; z Anglii, z Francji, z Polski... ; z Jaworzna, z Krakowa, z Warszawy...; z przeszłości; z czasów młodości, szkolnych...; z dawnych lat, z lat młodości, szkolnych..., z okresu studiów, wojny...; z okupacji; z SLD, z Solidarności; ze studiów; ze szkolnej ławy; ze szkoły; ze środowiska artystycznego, pisarzy...; ze świata biznesu, sztuki...; ze wschodu
przyjaciel i brat, przyjaciel i doradca, przyjaciel i kochanek, przyjaciel i kolega, przyjaciel i krewny, przyjaciel i obrońca, przyjaciel i opiekun, przyjaciel i partner, przyjaciel i pomocnik, przyjaciel i powiernik, przyjaciel i towarzysz, przyjaciel i uczeń, przyjaciel i wielbiciel, przyjaciel i wspólnik, przyjaciel i współpracownik; przyjaciele i bliscy, przyjaciele i przyjaciółki, przyjaciele i rodzina, przyjaciele i sąsiedzi, przyjaciele i wrogowie, przyjaciele i znajomi; kuzyn i przyjaciel, kumpel i przyjaciel
córka, żona; dłoń, oczy, ramię, ręka, twarz; głos, słowa; pomoc, rada; dom; śmierć; po stracie przyjaciela; grono, grupa, grupka; para, trójka...; obecność przyjaciół
prezent dla przyjaciela; impreza, przyjęcie dla przyjaciół; kartka, list, telefon; stosunek; niechęć, zaufanie do przyjaciela; e-maile do przyjaciół; list, telefon, wiadomość; prezent, pomoc od przyjaciela; gratulacje, informacje od przyjaciół; przyjęcie, wizyta u przyjaciela
troska o przyjaciela
kontakt, spotkanie; rozmowa; rozstanie z przyjacielem; relacje; dyskusja, pogawędka; kłótnie, konflikty, nieporozumienia; korespondencja; czas; kolacja, wieczór, wyjazd, wypad; pożegnanie z przyjaciółmi
wspomnienia o przyjacielu
potrzebować; zdradzać przyjaciela
pomóc przyjacielowi
lubić, mieć, szanować; zyskać; odwiedzić/odwiedzać, uściskać, zaprosić/zapraszać; ratować, uratować; opuścić/opuszczać, stracić, utracić; szukać, znajdować w kimś przyjaciela
być, pozostać/pozostawać, zostać; nazywać kogoś przyjacielem
być, pogodzić się, pokłócić się, rozstać się z przyjacielem

Cytaty

	Emil Wętura, wybitny pianista, był szkolnym kolegą i przyjacielem ojca. źródło: NKJP: Stanisław Dygat, Podróż, 1958
	Nie mogłem zapomnieć [...] o moim przyjacielu, który tak bardzo liczył na moje wsparcie. źródło: NKJP: Piotr Kozłowski: Randka z Bogiem i z człowiekiem czyli Kochaj i rób co chcesz... i z kim chcesz!, 2009
	Tomek poczuł wiele mówiący uścisk dłoni przyjaciela. - Będę ostrożny, przyrzekam... - szepnął. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963
	Przez mieszkanie mojej siostry Jadzi przewinęło się przez parę dni kilkanaście bliskich nam przyjaciół z AK. źródło: NKJP: Aniela Kowalska: Niczego nie żałuję, 2009
	[...]przyjęła oświadczyny Edwarda i przez trzydzieści cztery lata była wierną żoną, przyjacielem i towarzyszką wszystkich jego trudów. źródło: NKJP: Danuta Koral: Wydziedziczeni, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Składnia

	+	przyjaciel	+	(KOGO)
	+	przyjaciel	+	(CZYJ)

2. zwierzę

Definicja

zwierzę, z którym jakaś osoba pozostaje w relacji opartej na przywiązaniu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Połączenia

najlepszy; wierny; czworonożny przyjaciel
przyjaciel człowieka

Cytaty

	Jeżeli na czas wakacji nie chcemy rozstawać się z naszym czworonożnym przyjacielem, możemy zabrać go ze sobą. Jednak wyjazd psa albo kota na wakacje jest obwarowany szeregiem przepisów. źródło: NKJP: BCZ: Problem za granicą, Trybuna Śląska, 2002-07-09
	[...] nadchodzi wierny, niezawodny przyjaciel mój, jamnik Oskar. Zalegamy zgodnie na wersalce. Sięgam do barku po herbatnika, a pies, zwabiony szelestem opakowania, wyciąga paszczę w stronę przysmaku. źródło: NKJP: Andrzej Górny: Tęsknota do ogórków, Gazeta Wrocławska, 2002-07-12
	Konie, które w Polsce uważamy za bliskich przyjaciół człowieka, jadą na rzeź do Belgii czy Italii [...] źródło: NKJP: Krzysztof Zanussi: Biedna bazylia, Polityka, 2001-11-17
	Najsłynniejszym [...]delfinem - przyjacielem ludzi był Pelorus Jack, który przez ponad 40 lat w niebezpiecznej Cieśninie Francuskiej towarzyszył statkom aż do Zatoki Tasmana. [...] Prowadził statki, nurkował pod nimi i wyraźnie cieszył się na widok marynarzy źródło: NKJP: Roman Antonowicz: Delfin, nasz przyjaciel, Gazeta Wyborcza, 1995-09-15

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Składnia

	+	przyjaciel	+	(KOGO)
	+	przyjaciel	+	(CZYJ)

3. sztuki

Definicja

osoba, państwo lub organizacja mająca pozytywne uczucia względem kogoś lub czegoś i działająca na jego korzyść

Noty o użyciu

Używane w nazwach własnych, np. Koło Przyjaciół Biblioteki , Towarzystwo Przyjaciół Dzieci , Towarzystwo Przyjaciół Nauk , Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych , Towarzystwo Przyjaciół Zwierząt .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

antonimy:

nieprzyjaciel, wróg

Połączenia

bliski, dobry, niezawodny, oddany, prawdziwy, serdeczny, wielki, wierny; wieloletni; przyjaciel
przyjaciel dzieci, młodzieży; sportu, sztuki; zwierząt; Polski
przyjaciel i protektor, przyjaciel i sojusznik, przyjaciel i sprzymierzeniec, przyjaciel i sympatyk; przyjaciele i zwolennicy
być przyjacielem

Cytaty

	Arkady Fiedler, entuzjasta natury, przyjaciel zwierząt i zamiłowany podróżnik oprowadza czytelnika w pierwszej książce po błotnistych, zwodniczych, pełnych niebezpieczeństw dżunglach Ameryki Południowej [...] źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Wiatr i pył, 2008
	O tym, że kardynał Stanisław Dziwisz jest wielkim przyjacielem sportu i sportowców świadczą wizyty w pałacu Arcybiskupim różnych drużyn. źródło: NKJP: (Ż): Mistrzowie gośćmi kardynała, Gazeta Krakowska, 2007-04-28
	Papież był przyjacielem młodzieży, największym autorytetem. Pokazał nam, jak żyć i umierać. źródło: NKJP: (bk): Dzieci i młodzież żegnają Papieża, Mazowieckie To i Owo, 2005-02-04
	Polska jest przyjacielem Ukrainy. źródło: NKJP: Internet
	Nadmiernie rozbudowane państwo nie jest przyjacielem rozwoju gospodarczego. źródło: NKJP: Andrzej Krzysztof Wróblewski: Z czego się bierze dobrobyt, Polityka, 2001-02-10
	W przygotowaniu wieczerzy pomogli jak zwykle wypróbowani przyjaciele Ośrodka - sponsorzy z Radomska i okolic. źródło: NKJP: (m): Wśród dzieci, Gazeta Radomszczańska, 2009-12-30

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Składnia

przyjaciel

KOGO/CZEGO

4. kochanek

Definicja

mężczyzna, z którym jakaś osoba utrzymuje stały związek erotyczny

Noty o użyciu

Używane jako eufemizm.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

fagas, frajer, gach, kochanek, kochaś, ogoniarz, partner

Połączenia

być czyimś przyjacielem

Cytaty

	Przychodzi mąż do domu, a żona do niego - może zszedłbyś po schodach na dół, bo ktoś tam hałasuje. Mąż wychodzi, tymczasem przyjaciel żony wyskakuje oknem. źródło: NKJP: Rozmawiał: K. Juszczak: Żarty primaaprilisowe, Czas Ostrzeszowski, 2005
	Oskarżona i jej przyjaciel Henryk G. żyli z zasiłków opieki społecznej, co nie przeszkadzało im często sięgać po kieliszek. źródło: NKJP: (st): W alkoholowym amoku, Express Ilustrowany, 2001-12-03
	Ariel, który wychował się w Buenos Aires, piękny jak jasnowłosy esesman z filmu nowożytnej grozy, rozstał się niedawno z przyjacielem, który przez dwa lata praktycznie nie wypuszczał go z domu i, jak się zdaje, chłostał. źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006
	[...] tylko ja słyszę, jak poznany pół godziny temu chłopak zwierza się Ance, że jego przyjaciel go nie kocha, zdradza, wykorzystuje, naciąga na prezenty... [...] źródło: NKJP: Ewa Szawarska: Pod prąd, Warszawa 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Składnia

	+	przyjaciel	+	(CZYJ)
	+	przyjaciel	+	(KOGO)

Informacja normatywna

5. przedmiot

Definicja

przedmiot, z którego często korzystamy i lubimy z niego korzystać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

przyjaciel człowieka
być przyjacielem

Cytaty

	Książki są najlepszym przyjacielem człowieka: ponieważ czytamy je tylko wtedy, kiedy mamy na to ochotę, a one milczą, kiedy myślimy o czymś innym. Zawsze dają i nigdy o nic nie proszą. źródło: NKJP: Piotr Kozłowski: Randka z Bogiem i z człowiekiem czyli Kochaj i rób co chcesz... i z kim chcesz!, 2009
	Wiem, że czeka tam na mnie stary kufer, przyjaciel dzieciństwa, teraz odmieniony, kryjący niespodziankę, przedmiot mojej pożądliwości. źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000
	Komputer jest najlepszym przyjacielem człowieka. źródło: NKJP: Anna Sawicka: Praca, Cosmopolitan nr 08, 2000
	Nasz czterokołowy przyjaciel ulega czasem usterkom, i to zazwyczaj nie na przydomowym parkingu, ale w trasie. źródło: NKJP: Motoplotki, Warszawa 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Frazeologizmy

fałszywy przyjaciel
fałszywy przyjaciel tłumacza
przyjaciel od serca

Przysłowia

Chcesz stracić przyjaciela, pożycz mu pieniądze
Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie
Przyjaciele naszych przyjaciół są naszymi przyjaciółmi

Data ostatniej modyfikacji: 17.03.2013