UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wybielić

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  biały 

1. zęby

Definicja

sprawić, że coś stało się białe lub bielsze niż wcześniej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała czynności związane z pielęgnacją ciała i ich efekty

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

  • księżyc wybielił; słońce wybieliło
  • wybielić paznokcie, piegi, skórę, włosy, zęby; bluzkę, firanki, obrus, prześcieradło; plamy, przebarwienia
  • wybielić cytryną, kwaskiem cytrynowym, słońcem, światłem

Cytaty

Jak wybielić firanki tak, żeby były białe? Próbowałam już Vanishem do firanek, ale to nie pomaga.

źródło: Internet

Podeszła do drzwi, otworzyła je, wyszła; z korytarza odwróciła się jeszcze, światło latarni zza okna na klatce schodowej wybieliło jej twarz jak maskę.

źródło: KWSJP: Anka Kowalska, Pestka, 1964

Za pożyczone nie wiadomo od kogo pieniądze kupił obwoźny kramik i teraz rozjeżdżał się zgodnie z kalendarzem targów, wyprawiając się aż pod Zakopane i oferując cuda na kiju: bielidło do zębów, pompadurowe maści na piegi, kremy cytrynowe na wybielenie cery, własnego wyrobu pomady zapobiegające siwiźnie [...].

źródło: KWSJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006

[...] po odpowiednim pookrywaniu odrapanych i wyszczerbionych blatów całe wnętrze, wybielone obrusami, wyglądało jak śnieżna równina, na której tu i ówdzie stały kwiaty.

źródło: NKJP: KWSJP: Maria Klimas-Błachutowa: Skandal w niebie,

[...] jeśli producent np. środku wybielającego zapowiada, że wybieli on każdą plamę, a po jego zastosowaniu plama i tak pozostaje, obecnie konsument może zareklamować taki środek [...].

źródło: NKJP: (ANA): Buty i pralka, Dziennik Polski, 2003-02-12

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielę
 wybielimy
2 os. wybielisz
 wybielicie
3 os. wybieli
 wybielą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłem
+(e)m wybielił
 wybieliłam
+(e)m wybieliła
 wybieliłom
+(e)m wybieliło
 wybieliliśmy
+(e)śmy wybielili
 wybieliłyśmy
+(e)śmy wybieliły
2 os. wybieliłeś
+(e)ś wybielił
 wybieliłaś
+(e)ś wybieliła
 wybieliłoś
+(e)ś wybieliło
 wybieliliście
+(e)ście wybielili
 wybieliłyście
+(e)ście wybieliły
3 os. wybielił
 wybieliła
 wybieliło
 wybielili
 wybieliły

bezosobnik: wybielono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielmy
2 os. wybiel
 wybielcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłbym
bym wybielił
 wybieliłabym
bym wybieliła
 wybieliłobym
bym wybieliło
 wybielilibyśmy
byśmy wybielili
 wybieliłybyśmy
byśmy wybieliły
2 os. wybieliłbyś
byś wybielił
 wybieliłabyś
byś wybieliła
 wybieliłobyś
byś wybieliło
 wybielilibyście
byście wybielili
 wybieliłybyście
byście wybieliły
3 os. wybieliłby
by wybielił
 wybieliłaby
by wybieliła
 wybieliłoby
by wybieliło
 wybieliliby
by wybielili
 wybieliłyby
by wybieliły

bezosobnik: wybielono by

bezokolicznik: wybielić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybieliwszy

gerundium: wybielenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybielony

odpowiednik aspektowy: wybielać

Składnia

bez ograniczeń + wybielić +
CO

2. ściany

Definicja

pomalować na biało, zwykle wapnem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo czynności związane z budową

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

synonimy:  pobielić
hiperonimy:  pomalować

Połączenia

  • wybielić izbę, mieszkanie, pokój, ściany, sufit
  • wybielić wapnem
  • czysto, dobrze, świeżo wybielić

Cytaty

[...] zaraz dach naprawię, płot pomaluję i ściany wybielę.

źródło: KWSJP: Joanna Wilińska: Dobranoc dla dorosłych, 1977

Parszywe to, leniwe. Nawet własnego łajna spod siebie nie usunie i tylko czeka na cud i zmiłowanie boskie, zamiast płoty ponaprawiać i chałupy wybielić.

źródło: KWSJP: Wiesław Dymny: Opowiadania zwykłe, 1997

Wszyscy powędrowali teraz do niewielkiego domku, gdzie w jakimś czysto wybielonym pokoju, zastawionym pierzyniastymi łóżkami, zaczęło się pod komendą mamy układanie mnóstwa falbaniastych sukien w ogromnych kufrach.

źródło: KWSJP: Maria Krüger: Godzina pąsowej róży, 1960

Kaźmierz już od kilku tygodni szykował się na ten dzień. Obejście wyporządził, oborę wybielił, bramę żelazną kazał Pawłowi na zielono pomalować.

źródło: KWSJP: Andrzej Mularczyk: Sami swoi, 1967

Sklepikarz tu we wiosce oszukiwał na wadze, sołtys nie załatwił niczego bez gąski, komisarz policji sypał kary, jeśli kto posiał sobie gdzie na boku trochę tytoniu albo nie wybielił wychodka.

źródło: KWSJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielę
 wybielimy
2 os. wybielisz
 wybielicie
3 os. wybieli
 wybielą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłem
+(e)m wybielił
 wybieliłam
+(e)m wybieliła
 wybieliłom
+(e)m wybieliło
 wybieliliśmy
+(e)śmy wybielili
 wybieliłyśmy
+(e)śmy wybieliły
2 os. wybieliłeś
+(e)ś wybielił
 wybieliłaś
+(e)ś wybieliła
 wybieliłoś
+(e)ś wybieliło
 wybieliliście
+(e)ście wybielili
 wybieliłyście
+(e)ście wybieliły
3 os. wybielił
 wybieliła
 wybieliło
 wybielili
 wybieliły

bezosobnik: wybielono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielmy
2 os. wybiel
 wybielcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłbym
bym wybielił
 wybieliłabym
bym wybieliła
 wybieliłobym
bym wybieliło
 wybielilibyśmy
byśmy wybielili
 wybieliłybyśmy
byśmy wybieliły
2 os. wybieliłbyś
byś wybielił
 wybieliłabyś
byś wybieliła
 wybieliłobyś
byś wybieliło
 wybielilibyście
byście wybielili
 wybieliłybyście
byście wybieliły
3 os. wybieliłby
by wybielił
 wybieliłaby
by wybieliła
 wybieliłoby
by wybieliło
 wybieliliby
by wybielili
 wybieliłyby
by wybieliły

bezosobnik: wybielono by

bezokolicznik: wybielić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybieliwszy

gerundium: wybielenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybielony

Składnia

Rz osobowy + wybielić +
CO

3. oskarżonego

Definicja

uwolnić od złej opinii lub ciążących na kimś zarzutów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

  • wybielić bohatera, oskarżonego, sprawców, winnego; przeszłość, wizerunek

Cytaty

Monika: Mam wrażenie, że chciałabyś wybielić alkoholików. Anka: Jestem jak najdalsza od tego, żeby usprawiedliwiać czy godzić się na bezkarność tych, którzy po alkoholu postępują w sposób niemoralny lub sprzeczny z prawem.

źródło: KWSJP: Anna Dodziuk, Włodzimierz Kamecki: Wyjść z matni: proste rozmowy o zgubnym nałogu, 1994

Próbujesz częściowo wybielić sprawców Katynia i UPA, tłumacząc ich działania odwetem. Gdyby jednak w ten sposób rozumować, to byłby to odwet za odwet [...].

źródło: NKJP: Internet

Kusiło mnie, aby skłamać. Zmienić wersję wydarzeń. Wybielić własną, beznadziejną pozycję.

źródło: KWSJP: Barbara Kosmowska: Prownicja, 2002

[...] prawda egzystencji ludzkiej, której nie wybielisz, nie wyłagodzisz, i prawda modlitwy, prawda zaświata. Obydwie prawdy żyją w liryce Pana.

źródło: KWSJP: Kazimierz Wyka: Rzecz wyobraźni, 1959

Świadectwo o stanie wojennym i jego skutkach jest ważne, bo wiele osób chce wybielić ten okres i zasypać przepaść, jaka dzieliła władze od ludu.

źródło: NKJP: Świadkowie nocy, Dziennik Polski, 2002-12-13

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielę
 wybielimy
2 os. wybielisz
 wybielicie
3 os. wybieli
 wybielą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłem
+(e)m wybielił
 wybieliłam
+(e)m wybieliła
 wybieliłom
+(e)m wybieliło
 wybieliliśmy
+(e)śmy wybielili
 wybieliłyśmy
+(e)śmy wybieliły
2 os. wybieliłeś
+(e)ś wybielił
 wybieliłaś
+(e)ś wybieliła
 wybieliłoś
+(e)ś wybieliło
 wybieliliście
+(e)ście wybielili
 wybieliłyście
+(e)ście wybieliły
3 os. wybielił
 wybieliła
 wybieliło
 wybielili
 wybieliły

bezosobnik: wybielono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wybielmy
2 os. wybiel
 wybielcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wybieliłbym
bym wybielił
 wybieliłabym
bym wybieliła
 wybieliłobym
bym wybieliło
 wybielilibyśmy
byśmy wybielili
 wybieliłybyśmy
byśmy wybieliły
2 os. wybieliłbyś
byś wybielił
 wybieliłabyś
byś wybieliła
 wybieliłobyś
byś wybieliło
 wybielilibyście
byście wybielili
 wybieliłybyście
byście wybieliły
3 os. wybieliłby
by wybielił
 wybieliłaby
by wybieliła
 wybieliłoby
by wybieliło
 wybieliliby
by wybielili
 wybieliłyby
by wybieliły

bezosobnik: wybielono by

bezokolicznik: wybielić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wybieliwszy

gerundium: wybielenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wybielony

odpowiednik aspektowy: wybielać

Składnia

bez ograniczeń + wybielić +
KOGO/CO
Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN