Chronologizacja
Pochodzenie
Zob. dziesięć
1. liczba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język pisanie
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- arabska, rzymska dziesiątka
Cytaty
|
Wykaz poprawek, które komisja popiera, jeżeli chodzi o zaliczenie gmin do poszczególnych województw, znajduje się w punkcie oznaczonym rzymską dziesiątką, trzynastką, czternastką. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 14. posiedzenia Senatu RP część 3, wersja robocza |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
2. numer
Definicja
Cytaty
Odmiana
część mowy: rzeczownik
2.a mieszkanie
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
Połączenia
- lokator, lokatorka, pan, pani, państwo, sąsiad, sąsiadka spod dziesiątki
- mieszkanie pod dziesiątką
- zadzwonić, zapukać pod dziesiątkę
- mieszkać pod dziesiątką
Cytaty
|
W końcu pomyślałam: przecież pod dziesiątką na Wąskiej jest wolny pokój z kuchnią po babci, co trzy tygodnie temu umarła. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Ulica jej nie wybaczy, Gazeta Wyborcza, 1997-12-17 |
|
|
Więc idę dalej, pod dziesiątkę. Otwiera mi Alex jakiś chyba taki zaspany, nieświeży, może trochę pod wpływem promili, oj, na pewno pod wpływem promili. źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Biało-czerwony, 2007 |
|
|
Pan J. wracał do domu Jaśkową Doliną, rozmyślając nad słowami pana B., sąsiada spod dziesiątki, który przed paroma dniami zatrzymał go przy furtce do ogrodu [...]. źródło: NKJP: Stefan Chwin: Hanemann, 1995 |
|
|
Ludzie spod „dziesiątki” od lat skarżą się na bardzo wysoki krawężnik, który utrudnia poruszanie się starszym i schorowanym ludziom. źródło: Internet |
|
|
Mieszkańcy spod „dziesiątki” skarżyli się na brak dojazdu, więc utwardziliśmy im rozjeżdżoną, gruntową drogę betonowym kruszywem z recyklingu i wiórkami bitumicznymi. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
2.b szkoła
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła
Połączenia
- uczniowie; absolwenci; dyrektor; patron dziesiątki
- dzieci, maturzyści, nauczyciele, uczniowie z dziesiątki
- dziesiątka kogoś kształci; kogoś wychowuje
- skończyć dziesiątkę
- chodzić, uczęszczać; zdawać; dostać się do dziesiątki
- uczyć się w dziesiątce
Cytaty
|
U nas w szkole było organizowane dyktando i ci, którym poszło najlepiej, tutaj się znaleźli – wyjaśniają gimnazjaliści z „dziesiątki”. źródło: NKJP: Beata Mońka: Będziemy bliżej Europy, Tygodnik Rybnicki, 2008-11-11 |
|
|
Wystarczy przyjść do „dziesiątki” na jeden z ich meczów, by się w pełni przekonać, że do koszykówki wszyscy w tej szkole podchodzą z sercem i powagą. źródło: NKJP: (TYM): Maturzyści pod koszem, Dziennik Polski, 2001-03-21 |
|
|
W olkuskiej „dziesiątce” przygotowano zbiórkę makulatury we wszystkich klasach. Dzieci uczestniczyły także w wycieczce do oczyszczalni ścieków. źródło: NKJP: (PAZ): Dzień Ziemi, Dziennik Polski, 2002-04-24 |
|
|
Rodzice argumentują, że „dziesiątka” to jedyna szkoła podstawowa w okolicy centrum i dzieci będą miały problem z dotarciem do innych placówek. źródło: Internet |
|
|
W Lesznie do programu zgłosiło się kilka szkół, między innymi „dziesiątka” i „dwunastka”. W żadnej jednak do tej pory dzieci nie dostają warzyw i owoców. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
2.c autobus, tramwaj
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- spóźniona dziesiątka
- trasa (przejazdu); pętla, przystanek; motorniczy dziesiątki
- bilet na dziesiątkę
- dziesiątka jedzie, (nie) jeździ, (nie) kursuje, odjechała, podjeżdża, (nie) pojedzie; dziesiątka gdzieś nie dojeżdża; dziesiątka się gdzieś nie zatrzymuje; dziesiątka gdzieś (nie) skręca; komuś uciekła dziesiątka; dziesiątka się wykoleiła
- jeździć, pojechać dziesiątką
- wsiąść/wsiadać; przesiąść się do dziesiątki
- przesiąść się; czekać na dziesiątkę
Cytaty
|
Na przystanku dziesiątki na Prostej, koło starego budynku Mennicy, stały dwa radiowozy, a obok, na Żelaznej, furgonetka laboratorium kryminalistycznego. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Przystanek Śmierć, 2007 |
|
|
Niestety, ostatnio „dziesiątka” kilkakrotnie w ogóle nie przyjechała na pętlę. Innym razem autobus miał spore spóźnienie. źródło: Internet |
|
|
[...] „dziesiątka” ma kursować także w soboty i niedziele, a w dni robocze będzie dodatkowy kurs - po godz. 21. źródło: Internet |
|
|
Na ul. Roosevelta utworzył się już znaczny tramwajowy korek. Nie wiadomo, kiedy uszkodzona „dziesiątka” zostanie usunięta z torowiska, które blokuje. źródło: Internet |
|
|
Tramwaj, do którego wskakuję w ostatnim momencie po ryzykownym sprincie przez jezdnię i tory, okazuje się zjeżdżającą do zajezdni dziesiątką. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
2.d rozmiar
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań
Połączenia
- duża, mała dziesiątka
- dziesiątka jest na kogoś za duża, za mała, za szeroka, za wąska; dziesiątka leży na kimś idealnie
- nosić; przymierzyć, zmierzyć dziesiątkę
- (nie) wejść / (nie) wchodzić w dziesiątkę
Cytaty
|
Tak więc przeważnie wychodzę z Primarka z bananem na twarzy, szczęśliwa, że wcisnęłam się w ósemkę czy dziesiątkę (bezcenna wartość terapeutyczna) [...]. źródło: Internet |
|
|
Aha, bluzkę zapina się na takie wszywki jak na zdjęciu. Rozmiar 38 (dziesiątka), ale tak jak już wspominałam wcześniej, moim zdaniem to jest trochę mniejszy rozmiar. źródło: Internet |
|
|
Mieszkam w Londynie od 5 lat! Też mam dziesiątkę! Kupuję tu buty bez problemu. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
2.e karta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Połączenia
- czarna, czerwona dziesiątka
- dziesiątka karo, kier, pik, trefl
- dziesiątka jakiegoś koloru
- dziesiątka w karach, w kierach, w pikach, w treflach
- dołożyć, kłaść, położyć, rzucić, wyłożyć; dobrać, wyciągnąć, wziąć dziesiątkę; wyrzucić dziesiątki
- wyjść dziesiątką
Cytaty
|
Karty upadają jedna na drugą. Wszystkie są zakryte. Okazuje się jednak, że w środku tali znajduje się jedna karta odkryta i dobrze widoczna: dziesiątka... źródło: Internet |
|
|
Pojawiła się dziesiątka trefl - jedna z czterech wygrywających kart w całej talii – co dało Amerykanom strita i podwoiło ilość ich żetonów kosztem najgroźniejszych rywali. źródło: Internet |
|
|
Wśród wszystkich układów kart najważniejszy jest poker, czyli następujące kolejno ułożone karty: as, król, dama, walet, dziesiątka. źródło: Internet |
|
|
Gracze otrzymywali po pięć kart, zaś cała talia liczyła ich tylko 20 (od dziesiątek do asów). źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
3. osoby
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle używany zamiast liczebnika dziesięcioro .
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- czołowa; finałowa; zwycięska; złota; meczowa dziesiątka
- dziesiątka chłopców, dzieci, dziewcząt; kandydatów; uczestników; finalistów, laureatów; graczy, sportowców, zawodniczek, zawodników; koszykarzy, piłkarzy
- awansować do dziesiątki (najlepszych)
- grać, występować; wygrać w dziesiątkę
Cytaty
|
W Raciborzu jest wielu zawodników, trenerów i działaczy sportowych, których praca zasługiwałaby na uznanie. Mogliśmy jednak nagrodzić tylko dziesiątkę. źródło: NKJP: II Sportowa Gala, Nowiny Raciborskie, 2002-02-06 |
|
|
Na roku było nas trzydziestu, dziesiątka po dwóch semestrach odpadła. Dyplom aktorski odbierała już tylko połowa. źródło: NKJP: Światła areny, Dziennik Polski, 2002-09-07 |
|
|
[...] dziesiątka opozycyjnych radnych na znak protestu wyszła z sali i... dalsze obrady trwały w okrojonym składzie. źródło: NKJP: R. Nadaj: Awantura na miejskiej sesji, Tygodnik Ciechanowski, 2007-11-11 |
|
|
Pół kilometra od stadionu walczyło 40 kibiców. Bili się kijami baseballowymi. Dziesiątka policjantów rozdzieliła strony i wyłowiła zapamiętałych, walka ustała. źródło: NKJP: Tomasz Bienias: Noc pełna obaw, Gazeta Wyborcza, 1993-05-31 |
|
|
Atmosfera stawała się coraz bardziej gorąca, kiedy wymieniani byli najlepsi lekarze w całym województwie, czyli ta dziesiątka, która otrzymała najwięcej głosów. źródło: NKJP: Beata Alukiewicz: Pacjenci wybrali swoich lekarzy, Echo Dnia, 2007-02-24 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
Składnia
|
+ | dziesiątka | + |
(KOGO)
|
4. pieniądze
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse waluta
Połączenia
- fałszywe, podrobione dziesiątki
- pożyczyć komuś dziesiątkę; podrabiać dziesiątki
- rozmienić jakiś banknot na dziesiątki
- wydać komuś w dziesiątkach
Cytaty
|
[...] od tej pory po dniu ciężkiej pracy znajdowali w swoich portfelach powracające fałszywe banknoty – najpierw tylko stukoronowe, potem już i pięćsetki, a na koniec pospolite dwudziestki i dziesiątki. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1999 |
|
|
[...] trzeba było złożyć poświadczone przez inną osobę wzorce podpisów, wreszcie zdeponować nie mniej niż jeden dolar dla otwarcia konta. Dałem dziesiątkę i stałem się posiadaczem kapitalistycznego konta bankowego. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000 |
|
|
Flaszkę można było kupić w Venus za stówkę, piwo za dziesiątkę, szampana za pięćdziesiąt. źródło: NKJP: Agentka pod dozorem, Dziennik Polski, 2002-01-11 |
|
|
[...] podrabianiem „pięćdziesiątek”, „dwudziestek” i „dziesiątek” zajmują się najczęściej „chałupnicy” świata przestępczego, stosujący komputerowe programy graficzne i drukarki laserowe lub atramentowe. źródło: Internet |
|
|
Na przedniej stronie „piątek”, „dziesiątek” i „dwudziestek” znajduje się pas holograficzny, a na odwrotnej pas opalizujący, widoczny, gdy banknot ogląda się pod kątem. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |
5. na tarczy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- trafiać dziesiątki
- trafić/trafiać w dziesiątkę
Cytaty
|
Zaczęłam strzelać i trafiałam same dziesiątki. Byłam bardzo skoncentrowana, ale wiedziałam, że po takiej serii musi przyjść rozluźnienie. źródło: NKJP: Złota Renata, Dziennik Polski, 2000-09-21 |
|
|
Zdarzały się przypadki uzyskania takiej samej liczby punktów. Wtedy o zajętym miejscu decydowała ilość trafień w dziesiątkę. źródło: NKJP: Sak: Strzały w Baligówce - Trafić w dziesiątkę, prasa |
|
|
Trafnym elementem wystroju okazała się tarcza ze strzałami wbitymi w dziesiątkę i drzewka z baloników w barwach szkoły (biało-zielonych) powiewające nad stoiskiem! źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziesiątka |
dziesiątki |
|
| D. | dziesiątki |
dziesiątek |
|
| C. | dziesiątce |
dziesiątkom |
|
| B. | dziesiątkę |
dziesiątki |
|
| N. | dziesiątką |
dziesiątkami |
|
| Ms. | dziesiątce |
dziesiątkach |
|
| W. | dziesiątko |
dziesiątki |