UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ród

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. ród
 rody
D. rodu
 rodów
C. rodowi
 rodom
B. ród
 rody
N. rodem
 rodami
Ms. rodzie
 rodach
W. rodzie
 rody

Pochodzenie

psł. *rodъ 'pokolenie, plemię, ród' < 'to, co rośnie, wyrasta; to, co wyrosło, wzrosło'

1. szlachecki

Definicja

grupa osób spokrewnionych i spowinowaconych ze sobą, obejmująca także nieżyjących już przodków

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina

Relacje znaczeniowe

synonimy:  familia, rodzina

Połączenia

  • arystokratyczny, bojarski, hrabiowski, książęcy, magnacki, panujący, patrycjuszowski, rycerski, szlachecki; fabrykancki, kupiecki, mieszczański, młynarski, ziemiański; góralski, kaszubski, małopolski, podhalański...; litewski, polski, węgierski...; możny, najpotężniejszy, potężny, wpływowy, zamożny; szlachetny, sławny, słynny, świetny, wspaniały, zacny, znamienity; starożytny, stary ród; zwaśnione rody
  • ród Habsburgów, Lubomirskich, Potockich, Romanowów...; hrabiów, książąt
  • dzieje, genealogia, historia; latorośl, potomek; nestor, nestorka, senior, seniorka; protoplasta, założyciel; świetność rodu
  • ród wygasł

Cytaty

Książę Michał Pac wyruszył w roku 1817 w podróż do Włoch. Przywiózł z niej do Polski ponad sto rzeźb, przeważnie w kawałkach. [...] Rzeźby miały zaświadczać, że ród Paców tak naprawdę wywodzi się z rzymskiego rodu da Pazzi.

źródło: NKJP: Leszek K. Talko: Trzecia noga, Gazeta Wyborcza, 1996-08-09

Drogosze były siedzibą magnackiej rodziny Doenhoffów, spokrewnionej z polskimi rodami magnackimi.

źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1996

Matka wywodziła się z niemieckiego rodu Schimmelmannów, z którym spokrewnionych było wielu ministrów i urzędników państwowych królestwa Danii.

źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998

Wszystkie święta, rocznice czy urodziny spędzamy razem. Rodzina jest najważniejsza, zwłaszcza z taką seniorką rodu jak nasza babcia.

źródło: NKJP: Anna Malinowska: Odlotowa babcia, Trybuna Śląska, 2003-08-22

Składnia

bez ograniczeń + ród +
(KOGO)

2. wspólnota plemienna

Definicja

antr. 
u ludów o kulturze pierwotnej wspólnota plemienna wywodząca się od wspólnego przodka, zamieszkująca wspólne terytorium, mająca wspólną nazwę i podległa władzy jednego naczelnika

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny nazwy osób ze względu na ich pochodzenie i przynależność terytorialną

Połączenia

  • ród i plemię
  • naczelnik, wódz rodu

Cytaty

U pierwotnych Germanów nie kapłan, lecz naczelnik rodu, a przede wszystkim wódz [...] pozostawał w bezpośrednim związku z bogami.

źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996

[...] obejmowali mnie serdecznie Mabukuli, wódz rodu Żółwi, i Konauro, wódz rodu Kajmanów [...].

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały Jaguar, 1990

Kirgiscy nomadzi żyli podzieleni na rody i szczepy, nie zawracając sobie głowy budowaniem państwowych struktur i wytyczaniem granic.

źródło: NKJP:Wojciech Jagielski: Kirgiz sprzedal konia, Gazeta Wyborcza, 1995-01-13

Składnia

bez ograniczeń + ród +
(KOGO)

3. pszenicy

Definicja

agr. 
grupa roślin wyhodowanych jako potomstwo pojedynczej rośliny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Cytaty

Do roku 2005 otrzymano 258 rodów, w tym 57 odpornych na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Część rodów została wykorzystana w hodowli jako formy rodzicielskie 50 polskich odmian ziemniaka

źródło: NKJP: Anna Sztangret-Wiśniewska: Hodowla odmian odpornych na mątwiki jest potrzebna, Ziemniak Polski, 2007

[...] celowe będzie określenie udziału obcego genomu w uzyskanym rodzie pszenżyta i jego wpływ na elementy struktury plonu.

źródło: NKJP: Ewa Czerwieńska, Daniela Gruszecka: Charakterystyka rodów uzyskanych z mieszańców pszenżyta z pszenperzem, Biuletyn IHAR, 2004-01-01

W Hodowli Twórczej Ziemniaka opracowywane są nowe odmiany ziemniaków. W tym roku kończą się prace nad dwoma nowymi rodami o dużej zawartości skrobi.

źródło: NKJP: Z pomocą uczniów, Dziennik Bałtycki, 2011

Składnia

bez ograniczeń + ród +
CZEGO

Frazeologizmy

rodzaj ludzki
ród ludzki
ród męski
ród niewieści
żeński ród
z piekła rodem

Przysłowia

Kto ma księdza w rodzie, tego bieda nie ubodzie
Kto ma księdza w rodzie, tego bida nie ubodzie
Kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie
Data ostatniej modyfikacji: 03.10.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN