UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wykopać

Chronologizacja

SStp, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  kopać 

1. z ziemi

Definicja

kopiąc, wydobyć z ziemi lub śniegu

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwyczaje i zachowania zwierząt

Relacje znaczeniowe

antonimy:  zakopać
hiperonimy:  wydostać

Połączenia

  • archeolog wykopał
  • wykopać bulwy, buraki, garnki, krzaki, marchew, naczynia, posąg, szczątki, ziemniaki
  • wykopać spod śniegu
  • wykopać z lawiny, ze śniegu, z ziemi

Cytaty

Bronia zebrała jabłka, wykopała marchew i pietruszkę.

źródło: KWSJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Gdy w 1790 roku w dawnym Tenochtitlanie przypadkowo wykopano posąg bogini ziemi Coatlicue, profesorowie miejscowego uniwersytetu przerażeni potwornym wyglądem rzeźby czym prędzej zakopali ją z powrotem.

źródło: KWSJP: Wiesław Chełminiak: Krew i czekolada, Ozon, 2005, nr 16

Chłopak wykopany przez partnera z lawiny miał złamaną podstawę czaszki (krwawił z ucha), zmiażdżony walcowo kręg lędźwiowy oraz złamaną nogę.

źródło: KWSJP: Michał Jagiełło: Wołanie w górach: wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, 1979

Mój staruszek poszedł z psem na spacer i pies wykopał monetę. Srebrny denar cesarza Hadriana.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiednik aspektowy: wykopywać

Składnia

Rzżywotny + wykopać +
KOGO/CO

2. dół

Definicja

wydobyć ziemię na wierzch, tworząc wgłębienie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo czynności związane z budową

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwyczaje i zachowania zwierząt

Relacje znaczeniowe

antonimy:  zakopać

Połączenia

  • wykopać dół, fosę, grób, jamę, kanał, okopy, rów, staw, studnię, szambo, tunel, szyb, ziemiankę
  • wykopać łopatą, szpadlem
  • wykopać w glinie, w piasku, w śniegu, w ziemi

Cytaty

Na czas przebudowy z ruchu wyłączono prawą część jezdni […]. Było to konieczne, bo wzdłuż ulicy drogowcy wykopali głębokie dziury i regulują krawężniki.

źródło: KWSJP: Bartosz Gubernat: Nie stój w korkach!, Nowiny, 2006

W następnym roku wykopali łopatami między wzgórzami obszerny, niezbyt głęboki zbiornik, wyłożyli go grubą folią, ale woda szybko wyparowała i wsiąkła.

źródło: KWSJP: Helena Balicka-Kozłowska, Cenna jest każda kropla, Midrasz, nr 7

Najpierw wykopałem we wsi studnię, później założyliśmy szkołę i tak pierwsze pokolenie w tej wsi nauczyło się czytać i pisać.

źródło: KWSJP: Krzysztof Dębnicki: Krzyż nad Gangesem, Wprost, 1999, nr 14

Wykopano rów o głębokości około 1,7 metra, szerokości - 4,5 metra i długości ponad 6 metrów.

źródło: KWSJP: Jolanta Flach: Dewastacja w Olczyskiej, Tygodnik Podhalański, 1999, nr 47

Po złożeniu w sarkofagu zwłok przykrywano go wiekiem, wpuszczano do wykopanej fosy i nakrywano ziemnym kopcem.

źródło: KWSJP: Maria Nowicka: Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, 1988

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiedniki aspektowe: wykopywać , kopać

Składnia

Rzosobowy + wykopać +
CO + (CZYM)

3. piłkę

Definicja

kopnięciem posłać piłkę daleko od siebie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Połączenia

  • wykopać piłkę
  • wykopać na aut, na drugą połowę boiska
  • wykopać w trybuny
  • wykopać z własnego pola

Cytaty

Podczas jednego ze starć obrońca gospodarzy mocno wykopał piłkę w trybuny.

źródło: Internet

Zorientował się, że piłka leci w jego kierunku, i w akcie rozpaczy wykopał piłkę na aut.

źródło: Internet

Piłkarze Skalnika, zepchnięci do linii obrony, bardzo dobrze się bronili, wykopując piłkę jak najdalej od swojej bramki.

źródło: NKJP: Słaba gra lidera, Dziennik Polski, 2001-04-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiednik aspektowy: wykopywać

Składnia

Rzosobowy + wykopać +
CO

4. za drzwi

Definicja

pot. 
wyrzucić kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wykinąć, wywalić

Połączenia

  • wykopać kogoś na ulicę
  • wykopać z klubu, z partii, z uczelni; z posady, ze stanowiska
  • wykopać kogoś za drzwi
  • wykopać jak psa

Cytaty

Jeszcze parę takich odpowiedzi, a Renata gotowa będzie wykopać mnie na ulicę.

źródło: KWSJP: Jerzy Stefan Stawiński: Smutnych losów, 1986

Kogo innego dawno by za to z partii wykopali, ale wobec Himelfarba trochę się krępowali ze względu na jego staż w stalinowskich obozach i świeże jeszcze papiery rehabilitacyjne.

źródło: KWSJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998

Trzy czwarte tak zwanych profesorów to lenie, którzy po otrzymaniu tytułu spoczęli na laurach. Wykopałabym ich ze stołków w minutę.

źródło: KWSJP: Mariusz Czubaj: Raport Polityki, Polityka, 2004

Wykopali jak psa, gdy mi się znudziło być psem. - Nikt cię nie wykopał. Poszedłeś stąd, boś chciał.

źródło: KWSJP: Wilhelm Mach: Życie duże i małe, 1959

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiednik aspektowy: wykopywać

Składnia

Rzosobowy + wykopać +
KOGO + SKĄD

5. nawet spod ziemi

Definicja

pot. 
znaleźć lub zdobyć z dużym wysiłkiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  zdobyć

Połączenia

  • wykopać dzieło, pieniądze, zarzuty
  • wykopać nawet spod ziemi

Cytaty

Wykopię skądś pieniądze. Chryste, te dzieciaki naprawdę mają tupet. W ich wieku do głowy by mi nie przyszło domagać się wystawy studenckiej.

źródło: KWSJP: Kathryn Johnston Noyes: Drabina Jakubowa, 1969

NKWD [...] jednak czuwało i wykopało jakieś zarzuty przeciwko dwóm redaktorom „Sztandaru”.

źródło: KWSJP: Teresa Torańska: Oni, 1997

Obiecali mu, że przeszukają wszystkie biblioteczne zakamarki i wykopią dzieło Hanssona nawet spod ziemi.

źródło: KWSJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996

Prezydent woła mnie do małego fiata porucznika Walczaka. Czy nie znam operatora koparki? Słowo honoru, że nie. Trzeba go wykopać spod ziemi. Pędzimy na złamanie karku do „Zrembu”.

źródło: KWSJP: Dobrochna Kędzierska: Żal na luzie

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiednik aspektowy: wykopywać

Składnia

Rzosobowy + wykopać +
CO

6. stołek

Definicja

kopnięciem lub kopnięciami usunąć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

  • wykopać krzesło, stołek
  • wykopać obcasem
  • wykopać spod nóg

Cytaty

Niedaleko stał mercedes. Dwóch facetów uwijało się koło niego. Wykopali obcasami wywietrznik, dobrali się do środka.

źródło: KWSJP: Maria Józefacka: To co najpiękniejsze, 1977

Funio wykopał mu celnym kopniakiem podpórkę spod rusztowania i cała konstrukcja wraz z prowokatorem, jego kolegami, pędzlami i wiadrami, zwaliła się ciężko pod ścianę pałacyku.

źródło: KWSJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000

W następnej chwili jeden z Dainty Biberveldtów chlusnął zawartością kufla w twarz wiedźmina, zręcznie wykopał zydel spod Jaskra i przemknął pod stołem w stronę drzwi, obalając po drodze osobnika w śmiesznej czapce.

źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992

Wybijają szyby. Niektórzy działkowicze zabili okna dyktą: nie stać ich na ciągłe szklenie. Jedną altankę ktoś podpalił, w drugiej wykopał ścianę. A policja? Cóż, ma ważniejsze sprawy niż działkowe.

źródło: KWSJP: Barbara Pietkiewicz: Z Klossem w altance, Polityka, 1995, nr 23

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopię
 wykopiemy
2 os. wykopiesz
 wykopiecie
3 os. wykopie
 wykopią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałem
+(e)m wykopał
 wykopałam
+(e)m wykopała
 wykopałom
+(e)m wykopało
 wykopaliśmy
+(e)śmy wykopali
 wykopałyśmy
+(e)śmy wykopały
2 os. wykopałeś
+(e)ś wykopał
 wykopałaś
+(e)ś wykopała
 wykopałoś
+(e)ś wykopało
 wykopaliście
+(e)ście wykopali
 wykopałyście
+(e)ście wykopały
3 os. wykopał
 wykopała
 wykopało
 wykopali
 wykopały

bezosobnik: wykopano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wykopmy
2 os. wykop
 wykopcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wykopałbym
bym wykopał
 wykopałabym
bym wykopała
 wykopałobym
bym wykopało
 wykopalibyśmy
byśmy wykopali
 wykopałybyśmy
byśmy wykopały
2 os. wykopałbyś
byś wykopał
 wykopałabyś
byś wykopała
 wykopałobyś
byś wykopało
 wykopalibyście
byście wykopali
 wykopałybyście
byście wykopały
3 os. wykopałby
by wykopał
 wykopałaby
by wykopała
 wykopałoby
by wykopało
 wykopaliby
by wykopali
 wykopałyby
by wykopały

bezosobnik: wykopano by

bezokolicznik: wykopać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykopawszy

gerundium: wykopanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykopany

odpowiednik aspektowy: wykopywać

Składnia

Rz osobowy + wykopać +
CO

Frazeologizmy

ktoś wykopał fundamenty
ktoś wykopał topór wojenny
ktoś/coś wykopał/wykopało grób
Data ostatniej modyfikacji: 06.11.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN