UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

karać

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *karati 'upokarzać; strofować, łajać; wymierzać karę'

Definicja

stosować wobec kogoś karę

Noty o użyciu

Imb używany również samodzielnie w funkcji rzeczownika, np. zatrudniać karanych, w znaczeniu ludzi skazanych kiedyś przez sąd za złamanie prawa.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

Relacje znaczeniowe

antonimy:

nagradzać

Połączenia

matka, ojciec; policja, straż miejska karze; patrole prewencji karzą
karać dzieci, młodzież; (niesfornego) męża; niepokornych; karać recydywistów; nietrzeźwych kierowców; firmy łamiące prawa, pracodawców; radnych; występki
karać chłostą, grzywną, mandatami, milczeniem, naganami, pozbawieniem wolności, więzieniem; odbieraniem (pewnych) uprawnień, części diety
karać za wszystko; za nieobecność; za przestępstwa kryminalne/ narkotykowe/ skarbowe; za posiadanie narkotyków
przykładnie karać; karać fizycznie; dyscyplinarnie; surowo
zasady karania; kilkakrotnie, wielokrotnie karany; karany ustawowo; sądownie, prawomocnym wyrokiem sądowym; w przeszłości; za napad rabunkowy, za uchylanie się od alimentów, za składanie fałszywych zeznań, za wyłudzenie usług (hotelarskich), za (drobne) kradzieże, za włamania, za rozbój, za oszustwa, za jazdę po pijanemu, za naruszenie spokoju, za posługiwanie się cudzymi dokumentami

Cytaty

	[...] matka karała nas milczeniem za niewielkie nawet przewinienia. źródło: NKJP: Barbara Jakubowska: Jak mądrze kochać dzieci, 2001
	Ojciec karał go na wszelki wypadek za wszystko, co zdarzyło się w okolicy. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Głową o mur Kremla, 2007
	Policjanci zatrzymali kierowcę ciężarówki, 50-letniego mieszkańca Warszawy. Mężczyzna był już karany za przestępstwa skarbowe. źródło: NKJP: R.Nadaj: CBŚ i ciechanowscy celnicy w gminie Baboszewo, Tygodnik Ciechanowski, 2006-05-12
	Często na przykład gdy pies załatwi się w mieszkaniu lub pogryzie rzeczy, właściciele uważają, że „zrobił to złośliwie” (złośliwość - cecha typowo ludzka, mamy tu więc przykład antropomorfizmu). Pies jest karany, co jeszcze bardziej pogarsza problem. źródło: NKJP: Współpracownik: Plotki z Azorem, Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-27
	80% osób uczestniczących w badaniach ankietowych wypowiada się za karaniem za posiadanie narkotyków. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 19.03.1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	karzę	karzemy
2 os.	karzesz	karzecie
3 os.	karze	karzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	karałem +(e)m karał	karałam +(e)m karała	karałom +(e)m karało	karaliśmy +(e)śmy karali	karałyśmy +(e)śmy karały
2 os.	karałeś +(e)ś karał	karałaś +(e)ś karała	karałoś +(e)ś karało	karaliście +(e)ście karali	karałyście +(e)ście karały
3 os.	karał	karała	karało	karali	karały

bezosobnik: karano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę karał będę karać	będę karała będę karać	będę karało będę karać	będziemy karali będziemy karać	będziemy karały będziemy karać
2 os.	będziesz karał będziesz karać	będziesz karała będziesz karać	będziesz karało będziesz karać	będziecie karali będziecie karać	będziecie karały będziecie karać
3 os.	będzie karał będzie karać	będzie karała będzie karać	będzie karało będzie karać	będą karali będą karać	będą karały będą karać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		karzmy
2 os.	karz	karzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	karałbym bym karał	karałabym bym karała	karałobym bym karało	karalibyśmy byśmy karali	karałybyśmy byśmy karały
2 os.	karałbyś byś karał	karałabyś byś karała	karałobyś byś karało	karalibyście byście karali	karałybyście byście karały
3 os.	karałby by karał	karałaby by karała	karałoby by karało	karaliby by karali	karałyby by karały

bezosobnik: karano by

bezokolicznik: karać

imiesłów przysłówkowy współczesny: karząc

gerundium: karanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	karanie	karania
D.	karania	karań
C.	karaniu	karaniom
B.	karanie	karania
N.	karaniem	karaniami
Ms.	karaniu	karaniach
W.	karanie	karania

imiesłów przymiotnikowy czynny: karzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	karzący	karzący	karzący	karzące	karząca
D.	karzącego	karzącego	karzącego	karzącego	karzącej
C.	karzącemu	karzącemu	karzącemu	karzącemu	karzącej
B.	karzącego	karzącego	karzący	karzące	karzącą
N.	karzącym	karzącym	karzącym	karzącym	karzącą
Ms.	karzącym	karzącym	karzącym	karzącym	karzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	karzący	karzący	karzące	karzące
D.	karzących	karzących	karzących	karzących
C.	karzącym	karzącym	karzącym	karzącym
B.	karzących	karzących	karzących	karzące
N.	karzącymi	karzącymi	karzącymi	karzącymi
Ms.	karzących	karzących	karzących	karzących

imiesłów przymiotnikowy bierny: karany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	karany	karany	karany	karane	karana
D.	karanego	karanego	karanego	karanego	karanej
C.	karanemu	karanemu	karanemu	karanemu	karanej
B.	karanego	karanego	karany	karane	karaną
N.	karanym	karanym	karanym	karanym	karaną
Ms.	karanym	karanym	karanym	karanym	karanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	karani	karani	karane	karane
D.	karanych	karanych	karanych	karanych
C.	karanym	karanym	karanym	karanym
B.	karanych	karanych	karanych	karane
N.	karanymi	karanymi	karanymi	karanymi
Ms.	karanych	karanych	karanych	karanych

odpowiedniki aspektowe: ukarać , pokarać

Składnia

Rz_osobowy	+	karać	+	KOGO + za CO + (CZYM)
Rz_osobowy	+	karać	+	CO + (CZYM)

Frazeologizmy

ktoś karze gardłem kogoś

Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2025