Chronologizacja
1. zwierzę
Definicja
Pochodzenie
psł. *medvědь < *medu̯ědь < *medu-ědъ
Forma prasłowiańska jest zrostem; pierwszy człon *medu jest formą dopełniacza l.p. psł. *medъ 'miód', drugi człon jest rzeczownikiem odczasownikowym od psł. *ěsti 'jeść', zatem etymologiczne znaczenie całości to 'zjadacz miodu'; wyraz powstał prawdopodobnie w rezultacie tabu, unikania właściwej nazwy groźnego zwierzęcia; polska forma niedźwiedź powstała z wcześniejszej miedźwiedź , wtórne nagłosowe ń- jest wynikiem rozpodobnienia na odległość spółgłosek wargowych (ń - v' < m' - v')
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta drapieżne
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta leśne i polne
Połączenia
- biały niedźwiedź; niedźwiedź cyrkowy
- niedźwiedź i ryś, niedźwiedź i wilk
- łapy niedźwiedzia
- wybieg dla niedźwiedzi
- rozjuszyć; upolować niedźwiedzia; tresować niedźwiedzie
Cytaty
|
Ostatnio w rejonie Murzasihla krąży rozespany i rozdrażniony niedźwiedź. Miś – zapewne zły, bo głodny – podchodzi bardzo blisko domów, a nawet myszkuje między posesjami. źródło: NKJP: (bol): Niedźwiedź autostpowicz, Gazeta Krakowska, 2006-12-08 |
|
|
Myśliwi wybili wilczą watahę, ustrzelili kilka sztuk jeleni wabiących swym rykiem samice, udało im się też osaczyć tłustego niedźwiedzia. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | niedźwiedź |
niedźwiedzie |
|
| D. | niedźwiedzia |
niedźwiedzi |
|
| C. | niedźwiedziowi |
niedźwiedziom |
|
| B. | niedźwiedzia |
niedźwiedzie |
|
| N. | niedźwiedziem |
niedźwiedziami |
|
| Ms. | niedźwiedziu |
niedźwiedziach |
|
| W. | niedźwiedziu |
niedźwiedzie |
2. człowiek
Definicja
Pochodzenie
psł. *medvědь < *medu̯ědь < *medu-ědъ
Forma prasłowiańska jest zrostem; pierwszy człon *medu jest formą dopełniacza l.p. psł. *medъ 'miód', drugi człon jest rzeczownikiem odczasownikowym od psł. *ěsti 'jeść', zatem etymologiczne znaczenie całości to 'zjadacz miodu'; wyraz powstał prawdopodobnie w rezultacie tabu, unikania właściwej nazwy groźnego zwierzęcia; polska forma niedźwiedź powstała z wcześniejszej miedźwiedź , wtórne nagłosowe ń- jest wynikiem rozpodobnienia na odległość spółgłosek wargowych (ń - v' < m' - v')
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Cytaty
|
Oria zamilkła na chwilę. Zerknęła na Medyjczyka. Co za niedźwiedź. Był tak silny, tak pierwotny i tak łagodny, że serce jej przy nim topniało. źródło: NKJP: Jaga Rydzewska: Atalaya. Wojownicy, 2005 |
|
|
Trzeba przyznać, że ten Spartakus każdego niedźwiedzia potrafi przerobić na zręcznego szermierza, gibkiego i zwinnego jak pantera, błyskawicznego w uderzeniach jak tygrys. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | niedźwiedź |
niedźwiedzie |
|
| D. | niedźwiedzia |
niedźwiedzi |
|
| C. | niedźwiedziowi |
niedźwiedziom |
|
| B. | niedźwiedzia |
niedźwiedzie |
|
| N. | niedźwiedziem |
niedźwiedziami |
|
| Ms. | niedźwiedziu |
niedźwiedziach |
|
| W. | niedźwiedziu |
niedźwiedzie |
3. na giełdzie
Definicja
Pochodzenie
Kalka ang. bear
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse papiery wartościowe i akcje/udziały
Połączenia
- byk i niedźwiedź
Cytaty
|
Problem może pojawić się wówczas, gdy osłabnie koniunktura, a na rynku kapitałowym miejsce byka zajmie niedźwiedź. źródło: NKJP: Witold Gadomski: Emeryci ożywią gospodarkę, 1999-04-16 |
|
|
Jest to też tradycyjnie okres zmniejszonej aktywności inwestorów i spekulantów na giełdach papierów wartościowych czy na rynku walutowym. Inwestorzy zmęczeni codziennym dylematem identyfikacji byka i niedźwiedzia mają chwilę odpoczynku, podziwiają więc zmaganie najlepszych sportowców i kibicują własnym zawodnikom. źródło: NKJP: Zhaonan Wei: Olimpijska spekulacja, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2004-08-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | niedźwiedź |
niedźwiedzie |
|
| D. | niedźwiedzia |
niedźwiedzi |
|
| C. | niedźwiedziowi |
niedźwiedziom |
|
| B. | niedźwiedzia |
niedźwiedzie |
|
| N. | niedźwiedziem |
niedźwiedziami |
|
| Ms. | niedźwiedziu |
niedźwiedziach |
|
| W. | niedźwiedziu |
niedźwiedzie |
Inne uwagi
Zwykle lp