UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gruby

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

psł. *grubъ

1. plaster

Definicja

taki, którego przeciwległe powierzchnie lub krawędzie są od siebie znacznie oddalone

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,

Relacje znaczeniowe

antonimy:

cienki

Połączenia

gruby dywan, lód, pień, portfel, plik, zeszyt; grube krople, opony, pajdy chleba, plasterki
grube drzwi, mury, szyby, ściany
gruba książka, księga; grube tomisko
gruba warstwa, pokrywa
grube okulary, szkła

Cytaty

Wyjął spod stołu butelkę i kieliszek z grubego szkła.

źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995

Nie włączyłem do książki scenariuszy, bo byłaby jeszcze grubsza.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997

Siostra Weronika odparła, że od strony ogrodu warzywnego bywa niekiedy upalnie, ale mury klasztorne są grube, pamiętają bardzo dawne czasy, to właśnie sprawia, że wewnątrz panuje zazwyczaj chłód.

źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

2. sznur

Definicja

mający duży przekrój poprzeczny

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,

Połączenia

gruby kij, sznur, warkocz

Cytaty

Przez całą jego twarz od lewej skroni aż do żuchwy przebiegała gruba blizna.

źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997

W salce z tyłu, połączonej z widownią małym okienkiem, zaterkotał projektor i z okienka wystrzeliła gruba struna kolorowego światła, wypełniając ekran obrazem.

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003

Ula połamała grubsze gałęzie na kolanie, cienkie w rękach, po czym układała je umiejętnie między cegłami, położywszy na spód rudy jałowiec.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1990

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

3. głos

Definicja

mający małą częstotliwość drgań

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

gruby głos

Cytaty

Powiedział grubym, męskim głosem - na dowód, że zna się na rzeczy: - Ta strzałka wskazuje północ.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1990

„Niech żyją, żyją nam!” - huczał naokoło plac. Cienkie głosiki dzieci i grubsze dorosłych.

źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1989

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

4. sweter

Definicja

złożony z wielu warstw i dlatego chroniący od zimna

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Relacje znaczeniowe

antonimy:

cienki

Połączenia

gruby kożuch, materiał; gruba kurtka; grube ubranie; grube buty, rajstopy, rękawice, skarpety, zasłony

Cytaty

Przeszukał kieszenie w drugiej, grubszej szarej kurtce przypominającej polar.

źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010

Obserwowała ich z ukrycia, gdy naruszali spokój lasu swoim obcym szwargotaniem. Mieli grube ubrania, których nie zdejmowali nawet w upały.

źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996

Dużo nóg w wojłokowych kapcach. […] Pośród wojłokowych cholew grube wojskowe buty.

źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

5. człowiek

Definicja

mający pod skórą zbyt dużo tłuszczu lub mięśni

Noty o użyciu

Używane często w znaczeniu 'człowiek gruby'.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	kwadratowy, nalany, tęgi, tłusty
	antonimy:	chudy, szczupły

Połączenia

gruby brzuch, kark, nos, tyłek; gruba szyja; grube łydki, palce, ramiona, ręce, rysy, uda, usta, wargi
gruba baba, dziewczyna

Cytaty

	Po raz drugi tego wieczoru obudził grubego szatniarza i szybko się ubrał. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	Nie poznałam pani od razu, bo teraz pani jest jeszcze grubsza niż na tym zdjęciu. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1, 1995
	Miała duże, wilgotne oczy i grube, spracowane dłonie. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia…, 1996
	– Witajcie, gołąbeczki – wycedził odymając grube wargi. – Nie było was trudno znaleźć. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Dzieci nocy, 2001
	Twarz demeryta miała rysy dosyć grube, żeby nie rzec toporne; było to jednak oblicze żywe, zmieniające się bez przerwy, grające całą gamą wyrazów. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

6. komplement

Definicja

świadczący o braku kultury

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

pospolity

Połączenia

gruby komplement
gruby kawał; grube żarty
grube słowa

Cytaty

Krótko rzuciła ciętą odpowiedź na gruby żart nocnego patrolu.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Naznaczeni błękitem. Kamień na szczycie. Kroniki Drugiego Kręgu Księga I cz. 1, 2005

A teraz istne infernum się rozpętało. Jakieś łomoty słychać i grube słowa padają; na „k” i na inne litery, aż uszy więdną.

źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

7. błąd

Definicja

większy niż można się było spodziewać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

duży

Połączenia

gruby nietakt, błąd; gruba nieprzyzwoitość; grube nieporozumienie
grube nieprzyjemności
gruba przesada
gruba sprawa
grube pieniądze; miliony, miliardy

Cytaty

	Sceptycy słusznie zauważą, że mówienie o podróży w kosmos to gruba przesada, bo w ciągu planowanych trzech godzin lotu pasażerowie spędzą w stanie nieważkości tylko trzy minuty i nie wejdą na orbitę, a zatem nie oddalą się zbytnio od Ziemi. źródło: NKJP: Cezary Kowanda: Mister Yes, Polityka, 2007-02-10
	Niecodzienny sposób wymiany każe przypuszczać, że kryje się za tym grubsza afera. źródło: NKJP: Andrzej Jagodziński: Słowacja, Gazeta Wyborcza, 1993-11-06
	Trafiła się wreszcie grubsza robota: domki kolejowe stawiano przy stacji. źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z Celulozy, 1973
	Grubsza forsa, która spadła mi niespodziewanie z nieba, postawiła mnie przed nowym problemem. Co sobie sprawić za te pieniądze? źródło: NKJP: Jerzy Zaruba: Z pamiętników bywalca, 2007
	W Azji wyszukuje różne akcesoria i elementy stroju, materiały. Kupuje je tutaj za grosze i sprzedaje we Włoszech za grube pieniądze. źródło: NKJP: Max Cegielski: Masala, 2002

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grubszy	grubszy	grubszy	grubsze	grubsza
D.	grubszego	grubszego	grubszego	grubszego	grubszej
C.	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszemu	grubszej
B.	grubszego	grubszego	grubszy	grubsze	grubszą
N.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszą
Ms.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym	grubszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubsi	grubsi	grubsze	grubsze
D.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych
C.	grubszym	grubszym	grubszym	grubszym
B.	grubszych	grubszych	grubszych	grubsze
N.	grubszymi	grubszymi	grubszymi	grubszymi
Ms.	grubszych	grubszych	grubszych	grubszych

8. szacunek

Definicja

pot.

bardzo ogólny i przybliżony

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

grube szacunki

Cytaty

Według szacunków ministerstwa (jest to bardzo gruby szacunek), jeśli w programie weźmie udział 600 przedsiębiorstw, cena jednego świadectwa może wynosić ok. 3 mln zł.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 04.03.1993

Bardzo przybliżone oszacowanie ilości energii wydzielanej w procesie rozszczepienia ciężkiego jądra na dwa jądra średnio ciężkie. Takie oszacowanie - gdy chodzi o grubą ocenę - można przeprowadzić nawet bez powoływania się na model kroplowy

źródło: NKJP: Ewa Skrzypczak, Zygmunt Szafliński: Wstęp do fizyki jądra atomowego i cząstek elementarnych : wykłady, 1993

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba
D.	grubego	grubego	grubego	grubego	grubej
C.	grubemu	grubemu	grubemu	grubemu	grubej
B.	grubego	grubego	gruby	grube	grubą
N.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubą
Ms.	grubym	grubym	grubym	grubym	grubej
W.	gruby	gruby	gruby	grube	gruba

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grubi	grubi	grube	grube
D.	grubych	grubych	grubych	grubych
C.	grubym	grubym	grubym	grubym
B.	grubych	grubych	grubych	grube
N.	grubymi	grubymi	grubymi	grubymi
Ms.	grubych	grubych	grubych	grubych
W.	grubi	grubi	grube	grube

Frazeologizmy

gruba kreska
gruba krecha
gruba ryba
gruba fisza
gruba skóra
gruba zwierzyna
gruby zwierz
grubymi nićmi szyty
z gruba
z grubej rury
z grubsza II
z grubsza I

Data ostatniej modyfikacji: 18.02.2025