UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czapeczka

Chronologizacja

1528, SPXVI

Pochodzenie

Zob. czapka

1. mała

Definicja

mała czapka przykrywająca tylko czubek głowy lub lekka, wykonana z cienkiego materiału

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  czapka

Połączenia

  • aresztancka, bejsbolowa, błazeńska, dżokejska, marynarska, mikołajkowa, muzułmańska, papieska, więzienna; aksamitna, papierowa, płócienna, włóczkowa; biała, czarna, czerwona, ..., kolorowa; spiczasta, płytka; mała; firmowa, karnawałowa, reklamowa czapeczka
  • czapeczki z daszkiem, z napisem, z pomponem
  • czapeczki i baloniki; czapeczki i koszulki
  • nosić, założyć, zdjąć czapeczkę
  • ubrany w czapeczkę

Cytaty

Biała piuska używana przez Papieża w ostatnich miesiącach życia. Mała, okrągła czapeczka, noszona przez duchownych katolickich na szczycie głowy. Fioletowa przeznaczona jest dla biskupów i arcybiskupów, czerwona dla kardynałów, biała dla papieża.

źródło: NKJP: Dariusz Kosierkiewicz, Echo Dnia, 2005-10-10

Nie stronię od ekstrawagancji, szczególnie w dodatkach - przyznaje pani Barbara. - Lubię kapelusze, berety, koronkowe czapeczki, chusty i duże słoneczne okulary.

źródło: NKJP: Uroda z charakterem, Echo Dnia, 2006-11-11

Tymczasem na zdjęciu nic nie było prawdziwe, żadna barwa. Pędzelek fotografa zmienił kolor mojej koszuli, spodni, z zielonej czapeczki zwanej krymką na głowie wujka zrobił czerwoną...

źródło: NKJP: amk, Dziennik Polski, 2001-09-08

Po kilkugodzinnej pracy na młodzież czekało ognisko, poczęstunek oraz pamiątkowe prezenty - koszulki i czapeczki z logo akcji.

źródło: NKJP: Lekcja ekologii w plenerze, Dziennik Polski, 2000-09-09

Otaczał mnie krąg kobiet w bawełnianych koszulkach i dżinsach, zakończonych tenisówkami. Kolorowe chusteczki i tenisowe czapeczki z daszkiem wdzięcznie tkwiły na nieruchomych teraz głowach zwróconych w moją stronę.

źródło: NKJP: Barbara Kosmowska: Prowincja, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czapeczka
czapeczki
D. czapeczki
czapeczek
C. czapeczce
czapeczkom
B. czapeczkę
czapeczki
N. czapeczką
czapeczkami
Ms. czapeczce
czapeczkach
W. czapeczko
czapeczki

2. dla dziecka

Definicja

czapka w małym rozmiarze, odpowiednim dla dziecka

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  czapka

Połączenia

  • dziecięca; włóczkowa; biała, czerwona, ..., kolorowa czapeczka
  • czapeczki dla niemowląt
  • czapeczka z pomponem
  • ubrany w czapeczkę

Cytaty

Ta zmiana pierwszy raz uderzyła mnie podczas przedstawienia szwedzkiej bajki o chłopcu, Antosiu, któremu mamusia zrobiła czerwoną czapeczkę. Wszyscy chcieli ją od niego odkupić [...]. A on ciągle odmawiał, bo przecież to była czapeczka od jego ukochanej mamusi.

źródło: NKJP: Małgorzata Liwtwin, Azyl dla marzeń, prasa, 2000

W teatrzyku świata niewiele trzeba, żeby stworzyć iluzję czasu i przestrzeni: znakiem epoki jest czerwony, łopocący sztandar i okrągła, karakułowa czapeczka na głowie chłopca.

źródło: NKJP: Tadeusz Sobolewski, Gazeta Wyborcza, 1997-11-21

Dziewczynka miała na sobie czerwony kombinezon z białymi wykończeniami, czerwone, sznurowane buciki, białą wełnianą czapeczkę i biało-niebieską kurtkę z misia.

źródło: NKJP: Katarzyna Lubiniecka, Gazeta Wyborcza, 1993-10-06

Cały dzień projektowały śpioszki z napisem „Mama to nie śmietana” do swojej internetowej galerii. Można było tam obejrzeć już kilkanaście projektów czapeczek dla niemowląt i dla starszych dzieci.

źródło: NKJP: Dawid Bienkowski: Nic, 2005

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czapeczka
czapeczki
D. czapeczki
czapeczek
C. czapeczce
czapeczkom
B. czapeczkę
czapeczki
N. czapeczką
czapeczkami
Ms. czapeczce
czapeczkach
W. czapeczko
czapeczki

3. ekspresywnie

Definicja

ekspresywnie o czapce

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

Relacje znaczeniowe

synonimy:  czapka

Połączenia

  • idiotyczna, śmieszna czapeczka

Cytaty

[...] co to za postać: jakoby poeta i krytyk literacki (!), poruszający się kangurzym krokiem, w długim szynelu, bez sensu obciążony wielkim plecakiem na stelażu, w idiotycznej czapeczce narciarskiej.

źródło: NKJP: „Ajlawju”, Dziennik Polski, 1999-07-02

Tutaj Kazimierz Madej, ten, który zawsze chodzi w śmiesznej czapeczce, zorganizował kabaret [...].

źródło: NKJP: Zaczęło się w Sukiennicach, Dziennik Polski - 2000-03-25

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czapeczka
czapeczki
D. czapeczki
czapeczek
C. czapeczce
czapeczkom
B. czapeczkę
czapeczki
N. czapeczką
czapeczkami
Ms. czapeczce
czapeczkach
W. czapeczko
czapeczki

4. u grzyba

Definicja

górna, okrągła część grzyba, osadzona na jego nóżce

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny leśne i łąkowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kapeluch, kapelusik, kapelusz, kapelutek

Połączenia

  • czapeczka prawdziwka, podgrzybka

Cytaty

Ten klasyczny porządek 21 warstw możemy wzbogacić warstwą plasterków suchej kiełbasy lub nawet warstwą cienko pokrajanych czapeczek maślaków lub grzybów prawdziwych.

źródło: NKJP: Wariacje campingowe, prasa, 1969

Średniej wielkości twarde czapeczki wytrzeć do sucha, nie płucząc wcale, poszatkować drobno i włożywszy do kamiennej rynki, dusić na wolnym ogniu pod przykryciem.

źródło: NKJP: Grzyby w spiżarni, Dziennik Polski - 2003-08-09

Znawcy win mają bowiem wzrok wyczulony i bystry jak - nie przymierzając - grzybiarze, którzy jednym rzutem oka odróżniają ze znacznej odległości czapeczkę prawdziwka czy podgrzybka od podobnej im czapeczki goryczaka czy innej psiurki.

źródło: NKJP: Biesiadny savoir-vivre: stół, Dziennik Polski, 2001-10-20

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czapeczka
czapeczki
D. czapeczki
czapeczek
C. czapeczce
czapeczkom
B. czapeczkę
czapeczki
N. czapeczką
czapeczkami
Ms. czapeczce
czapeczkach
W. czapeczko
czapeczki

Składnia

bez ograniczeń + czapeczka +
CZEGO
Data ostatniej modyfikacji: 02.04.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj