Chronologizacja
Pochodzenie
Zob. czapka
1. na głowie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | czapka |
Połączenia
- kozacka, kucharska, mikołajowa, tatarska; barania, barankowa, futrzana, lisia, sobolowa, słomiana; spiczasta, stożkowa, wysoka; czarna, czerwona...; ogromna, olbrzymia, wielka czapa
- czapa kibica, kolędnika, kucharza
- czapa z futra, ze słomy
- czapa i kożuch, czapa i rękawice
- kita przy czapie
- nacisnąć, nadziać, nałożyć, nasunąć na czoło, ściągnąć, włożyć, zdejmować, zdjąć czapę
Cytaty
Kapitan Eustazy, w olbrzymiej czapie z nausznikami, zwrócił się do oficera nawigacyjnego, pełniącego służbę na mostku. źródło: NKJP: Karol Olgierd Borchardt, Szaman morski, 1988 |
|
Najbardziej niecierpliwi rodzice będą obchodzić Mikołajki metodą chałupniczą. Tatuś przypnie jakąś brodę, założy jakąś długą czapę z pomponem i może jego dziecię się na to nabierze. źródło: NKJP: Zdemaskowany Mikołaj, Dziennik Polski, 2002-12-06 |
|
[...] chłop zwalisty, z nosem jak fioletowa trąba, w zimie nosił wielką baranią czapę oraz kożuch. I tak właśnie, w kożuchu, w czarnej czapie, z dzieckiem trzymanym za rękę, gdzieś na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pojawił się na okładce „Przekroju” jako Nowy Rok. źródło: NKJP: amk: Na Plantach, Dziennik Polski, 2002-01-12 |
|
Na Śląsk zjeżdżały najwyższe władze partyjne i państwowe, akademia goniła akademię, piwo lało się strumieniami, a górnicy wystrojeni w mundury i czapy z pióropuszami wystawiali piersi po ordery [...]. źródło: NKJP: (DW): Skromna „Barbórka”, Dziennik Polski - 2000-12-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | czapa |
czapy |
|
D. | czapy |
czap |
|
C. | czapie |
czapom |
|
B. | czapę |
czapy |
|
N. | czapą |
czapami |
|
Ms. | czapie |
czapach |
|
W. | czapo |
czapy |
2. śniegowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne
Połączenia
- śniegowa, śnieżna, lodowa; polarna
- czapa chmur, dymu, lodowców, lodu, mchu, piany, smogu, śniegu; dachu
- czapa ze śniegu
- okryty, pokryty, przykryty czapami czegoś
Cytaty
Administrator czy właściciel domu, bloku, kamienicy ma obowiązek utrzymać w czystości przez cały rok chodnik przed wejściem, a także usunąć czapy śnieżne i sople z dachów. źródło: NKJP: Groźne sople, Dziennik Polski, 2002-01-09 |
|
Trzeba skończyć gazyfikację, by znikła czapa smogu nad Zakopanem. źródło: NKJP: Ernest Skalski, Gazeta Wyborcza,1997-09-30 |
|
Najbardziej prawdziwy był chłód, wilgotną czapą nakrył żuławską równinę. źródło: NKJP: Odgzawianie, Dziennik Polski, 2003-10-18 |
|
Szosą już przed świtem przejechał pług śnieżny. [...] Jeszcze gdzieniegdzie w oknach pali się światło, wielkie czapy obciążają dachy, przyginają gałęzie starych drzew. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | czapa |
czapy |
|
D. | czapy |
czap |
|
C. | czapie |
czapom |
|
B. | czapę |
czapy |
|
N. | czapą |
czapami |
|
Ms. | czapie |
czapach |
|
W. | czapo |
czapy |
Składnia
+ | czapa | + |
(CZEGO) +
(JAKAŚ)
|
3. administracyjna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
Połączenia
- administracyjna, biurokratyczna czapa
- czapa banku
Cytaty
Ale czy to, że wybrano taką opcję, iż jest jeden Bank Gospodarki Żywnościowej SA, który stanowi, użyjmy tego słowa, czapę nad bankami spółdzielczymi i działa poprzez banki regionalne, jest dobre? źródło: NKJP: Sprawozdanie z posiedzenia Senatu RP w dniu 16.06.1994 |
|
A co mamy? Utrzymanie monopolisty, który się nazywa NFZ, sztywnej i niefunkcjonalnej struktury z decyzyjną czapą w Warszawie, struktury scentralizowanej i niewydolnej. źródło: NKJP: Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP z dnia 28.07.2004 |
|
[...] wadliwy jest obecny ustrój kultury w Polsce. Jest to dziwaczna hybryda wolnego rynku i systemu nakazowo-rozdzielczego, z gigantyczną, ostatnio bardzo rozbudowaną czapą administracyjną - Ministerstwem Kultury i Sztuki. źródło: NKJP: Andrzej Rosner, Gazeta Wyborcza, 1996-11-08 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | czapa |
czapy |
|
D. | czapy |
czap |
|
C. | czapie |
czapom |
|
B. | czapę |
czapy |
|
N. | czapą |
czapami |
|
Ms. | czapie |
czapach |
|
W. | czapo |
czapy |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. głowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- dostać, oberwać, zarobić w czapę
Cytaty
Tak, nikogo nie capnęli, tylko tragarze coś mówią, że jakiś niewinny łepek oberwał w czapę, kiedy akurat szedł przez wachę. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski,: Chleb rzucony umarłym, 1975 |
|
Trafiłem na Koszykową, przesłuchiwał mnie pułkownik Tataj. Nie stawałem okoniem. Byłem otwarty, myślałem, że i tak dostanę w czapę. Bicia, straszenia nie było. źródło: NKJP: Piotr Lipiński, Gazeta Wyborcza, 1994-05-14 |
|
Dudzio macha do niej obandażowaną prawą ręką - lewa jest nieruchoma - jakby chciał pochwalić się raną. - Małe ciut i bym zarobił w czapę! - woła słabym głosem. źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie - rocznik 20, 1984 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | czapa |
czapy |
|
D. | czapy |
czap |
|
C. | czapie |
czapom |
|
B. | czapę |
czapy |
|
N. | czapą |
czapami |
|
Ms. | czapie |
czapach |
|
W. | czapo |
czapy |
5. śmierć
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara
Połączenia
- czapa grozi za coś
- uniknąć czapy
- dostać, zarobić czapę
Cytaty
Mam tu nieumundurowanych szpiegów wroga. [...] Nie dość, że próbowali mnie wydać, to uszkodzili mój... powiedzmy: pojazd. Czyli dochodzi i sabotaż. Czapa jak nic, nie uważa pan? źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 1995 |
|
Wojnę spędził w niewoli, po wojnie, za aferę papierniczą, dostał czapę. Dlaczego nie wykonali wyroku? Tego Fred się nigdy nie dowiedział, to był w domu temat tabu. źródło: NKJP: Marek Miller: Pierwszy milion,1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | czapa |
czapy |
|
D. | czapy |
czap |
|
C. | czapie |
czapom |
|
B. | czapę |
czapy |
|
N. | czapą |
czapami |
|
Ms. | czapie |
czapach |
|
W. | czapo |
czapy |