Chronologizacja
1. budynek
Definicja
Pochodzenie
Kalka niem. Schloß, mającego dwa znaczenia: 'urządzenie do zamykania drzwi, zamek' i 'zamek, pałac'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- drewniany, murowany; potężny, wysoki; dolny, górny, średni; obronny, warowny; barokowy, gotycki, renesansowy, średniowieczny; biskupi, chłopski, królewski, krzyżacki, książęcy, piastowski, rodowy, rycerski; malborski, niedzicki, pasłęcki; ponury, tajemniczy, zaklęty zamek
- zamek hrabiego, komtura, króla; Piastów, Jagiellonów
- zamek z fosą, z wieżą
- zamek na wzgórzu
- zamek nad Loarą
- zamek w Książu, w Malborku, w Niedzicy
- zamki i dwory, zamki i pałace, zamki i twierdze; gród i zamek, miasto i zamek
- biblioteka, dziedziniec, loch, sala; brama, fundamenty, mur, okna, piwnice, podnóże, podziemia, skrzydła, ściana, wieża; ruiny; budowa, odbudowa, przebudowa, rekonstrukcja, remont, rozbudowa; oblężenie, obrona, szturm, zdobycie; dzieje, tajemnice, życie; władca, załoga; dzierżawa, przekazanie zamku
- wejście do zamku
- powrót na zamek
- osada przy zamku
- zamek stoi; poddał się, spłonął
- bronić zamku
- budować, odbudować, przebudować, rozbudować, wybudować, wznieść/wznosić, założyć, zbudować, zburzyć; oblegać, spalić, zdobyć, zniszczyć; odwiedzić, oglądać, ujrzeć, zobaczyć, zwiedzić; opuścić zamek
- dotrzeć, wejść do zamku
- gościć, przebywać na zamku
- mieszkać w zamku
Cytaty
|
W XIV wieku Kazimierz Wielki postawił tu warowny zamek. źródło: NKJP: (O): Alpy„ nad Dunajcem, Dziennik Polski - Podróże, 2001-01-23 |
|
|
Znów zbliżyli się do wody, przejechali wzdłuż promenady, mijając stary zamek z trawiastą fosą i drobne, ukwiecone kamienice. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007 |
|
|
W odróżnieniu od poprzednich budowli zamek krzyżacki był całkowicie murowany. źródło: NKJP: Hanna Szulwic: Tak wyglądała Tuchola w XV wieku, Tygodnik Tucholski, 2008 |
|
|
Zamek został usytuowany na niewielkim i trudno dostępnym wyniesieniu. źródło: NKJP: Szubin atrakcyjny dla turystów, Nakielski Czas, 2007-05-16 |
|
|
We wsi zachował się renesansowy zamek Piastów niemodlińskich z XV w., przebudowany w XVI w. i w 1874 (skrzydło neogotyckie) z basztą w narożniku pd.-wsch. źródło: NKJP: Lech Szaraniec: Górny Śląsk, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zamek |
zamki |
|
| D. | zamku |
zamków |
|
| C. | zamkowi |
zamkom |
|
| B. | zamek |
zamki |
|
| N. | zamkiem |
zamkami |
|
| Ms. | zamku |
zamkach |
|
| W. | zamku |
zamki |
Składnia
|
+ | zamek | + |
KOGO
|
2. w drzwiach
Definicja
Pochodzenie
psł. *zamъkъ 'to, co zamyka, zaciska'
Od przedrostkowego czasownika *za-mъknǫti; zob. zamknąć , zamykać
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
Połączenia
- elektroniczny, szyfrowy; atestowany, solidny zamek
- zamek do drzwi
- zamek w drzwiach; w walizce
- mechanizm; szczęk, trzask, zgrzyt zamka
- klucz do zamka
- klucz w zamku
- zamek szczęknął, zgrzytnął
- otwierać, przekręcić; wymienić, założyć, zmieniać; wyłamać, zniszczyć zamek
- manipulować przy zamku
Cytaty
|
Drzwi były zamknięte tylko na dolny zamek, a do górnego żaden z kluczy nie pasował – ucieszył się, że wszystko jasne. źródło: NKJP: Paulina Grych, Schiza, 2008 |
|
|
Przekręcając zamek w aucie czy drzwiach mieszkania masz poczucie, że twój dobytek jest dobrze zabezpieczony? źródło: NKJP: Adrian Czarnota: Włamanie na śniadanie, Tygodnik Rybnicki, 2008-02-19 |
|
|
Kotielnikow, stękając, zgiął swój długi tułów i sięgnął do dolnej, zamykanej na patentowy zamek szuflady po teczkę z materiałami, które dostał od Stalina. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008 |
|
|
Otwieram zamek wewnętrzny od zewnątrz, co jest dosyć trudne przy całym skomplikowanym systemie, jaki kazałem sobie zamontować w drzwiach. źródło: NKJP: Tomasz Piątek: Pałac Ostrogskich, 2008 |
|
|
Co gorsza, sprawcy rozbili zamek drzwiczek tabernakulum, skąd skradli dwie puszki i kustodię. źródło: NKJP: K.Jakubowski: Matka Boża wróciła do Grzebska, Tygodnik Ciechanowski, 2002-09-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zamek |
zamki |
|
| D. | zamka |
zamków |
|
| C. | zamkowi |
zamkom |
|
| B. | zamek |
zamki |
|
| N. | zamkiem |
zamkami |
|
| Ms. | zamku |
zamkach |
|
| W. | zamku |
zamki |
3. w pistolecie
Definicja
Pochodzenie
Zob. zamek (w drzwiach)
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Połączenia
- ruchomy zamek; zamek czterotaktowy, kapiszonowy, skałkowy
- zamek karabinu, pistoletu
- zamek z mechanizmem spustowym
- lufa i zamek
- szczęk, zgrzyt zamka
- karabin, muszkiet, strzelba z zamkiem
Cytaty
|
Nagle ten zniecierpliwiony żołnierz odwrócił się. Szczęknął zamek karabinu i huknął strzał. źródło: NKJP: Stanisław Berenda-Czajkowski: Dni grozy i łez, 2001 |
|
|
Lufa z sześcioma bruzdami, po zwolnieniu zatrzasku można ją unosić częścią komorową do góry, co umożliwia swobodny dostęp do naboju wprowadzonego do lufy przez przeładowanie zamka lub daje możliwość wprowadzenia dziewiątego naboju wprost do lufy. źródło: NKJP: LaaknorBot: Pistolet Beretta 950, www.wikipedia.org, 2009-05-18 |
|
|
Przy próbie oddania trzeciego, z pewnością śmiertelnego strzału, zamek pistoletu zacina się. źródło: NKJP: Artur Górski: Magia „Sacro Arsenale”, 2006 |
|
|
Adam najprawdopodobniej nie żyje, jego „parabelka” leży na śniegu, widocznie ją odrzucił, gdy zamek się zaciął... źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Tropem szczątków „Burzy”, Tygodnik Ciechanowski, 2005-12-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zamek |
zamki |
|
| D. | zamka |
zamków |
|
| C. | zamkowi |
zamkom |
|
| B. | zamek |
zamki |
|
| N. | zamkiem |
zamkami |
|
| Ms. | zamku |
zamkach |
|
| W. | zamku |
zamki |
Składnia
|
|
+ | zamek | + |
CZEGO
|
4. na zębach
Definicja
Pochodzenie
Zob. zamek (w drzwiach)
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne
Połączenia
- zamek na zębach
Cytaty
|
Zakładanie aparatu nie boli (bo to tylko przyklejanie zamków na zęby i montowanie drutów). źródło: NKJP: Internet |
|
|
Podobno można założyć zamki w aparacie w kolorze białym, dzięki którym aparat nie rzuca się tak bardzo w oczy. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Zamki przyklejane od wewnętrznej strony zębów są znacznie mniejsze od tradycyjnych i zbudowane tak, aby nie podrażniać języka. źródło: NKJP: Paweł Walewski: Zgryz ze zgryzem, Polityka, 2006-03-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zamek |
zamki |
|
| D. | zamka |
zamków |
|
| C. | zamkowi |
zamkom |
|
| B. | zamek |
zamki |
|
| N. | zamkiem |
zamkami |
|
| Ms. | zamku |
zamkach |
|
| W. | zamku |
zamki |
5. w hokeju
Definicja
Pochodzenie
Zob. zamek (w drzwiach)
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem
Połączenia
- skuteczny zamek
Cytaty
|
Czesi wycofali bramkarza. 5 sekund później rozegrali znakomicie zamek, a Vedral, strzelając wyrównującego gola, stał się bohaterem meczu. źródło: NKJP: W turnieju hokejowym, Dziennik Polski - Sport, 2001-02-09 |
|
|
Przez 76 sek. grali z przewagą 2 zawodników, źle jednak rozegrali zamek, krążek przechwycił Różański i samotnie pędząc na bramkę został sfaulowany. źródło: NKJP: Stefan Leśniowski: Góralska lekcja, Gazeta Krakowska, 2004-10-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zamek |
zamki |
|
| D. | zamka |
zamków |
|
| C. | zamkowi |
zamkom |
|
| B. | zamek |
zamki |
|
| N. | zamkiem |
zamkami |
|
| Ms. | zamku |
zamkach |
|
| W. | zamku |
zamki |