Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: p2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | usta |
||
| D. | ust |
||
| C. | ustom |
||
| B. | usta |
||
| N. | ustami |
||
| Ms. | ustach |
||
| W. | usta |
Pochodzenie
psł. *usta (mn) 'usta, wargi'
1. otwór
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- bezzębne, otwarte usta;
- wydech ustami
- intubacja, wydech przez usta
- z papierosem w ustach
- otworzyć/otwierać, rozdziawić/rozdziawiać, rozewrzeć; zamknąć/zamykać, kneblować, zakneblować, zakryć/zakrywać, zasłonić, zatykać; płukać, przepłukać, wypłukać; parzyć usta
- chwytać, łapać; wydmuchiwać, wypuszczać (powietrze); oddychać; malować ustami
- podnieść/podnosić filiżankę, kieliszek, łyżkę, widelec...; donieść, przechylić; wepchnąć, wlewać, włożyć/wkładać, wpakować, wsunąć, wziąć do ust; wyjąć cygaro, fajkę, papierosa...; wypuszczać cygaro, papierosa...; dym; komuś śmierdzi z ust
- oddychać, wydychać przez usta
- mówić z pełnymi ustami
- czuć posmak, smak, mieć sucho...
Cytaty
|
Przepłukała usta, przygładziła włosy i od dłuższego czasu gapiła się na swoje odbicie w wielkim lustrze w granatowoszarej, szklanej ramie. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Obciach, 1999 |
|
|
Paweł wziął do ust liść chrupiącej sałaty i przez moment trudno go było zrozumieć. źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Nic, 2005 |
|
|
To była kawa. Bob bez słowa przechylił termos ku ustom. I aż zakrztusił się z wrażenia. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Wielka, większa i największa, 1960 |
|
|
[...] w pierwszych 2-3 tygodniach życia noworodki nie potrafią oddychać przez usta (nazywane są z tego powodu „przymusowymi oddychaczami nosowymi”). źródło: NKJP: Andrzej Piotrowski: Niewydolność oddechowa noworodków - zapobieganie i leczenie, 1995 |
|
|
Przymknąłem oczy, w ustach czułem suchość. źródło: NKJP: Waldemar Borzestowski: Bulterier Samson i ja, 2008 |
2. wargi
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- blade, czerwone, karminowe, pąsowe, pobladłe, sine; mięsiste, pełne, wąskie; gorące, kształtne, ładne, śliczne, (ładnie) wykrojone, zmysłowe; popękane, spękane, spieczone, spierzchnięte, suche; kobiece usta
- usta dziewczyny
- oczy i usta
- grymas, kontur ust
- balsam, błyszczyk, konturówka, kredka, krem, pomadka, szminka do ust; skóra, zmarszczki wokół ust
- z palcem na ustach
- usta wygięły się
- nadawać ustom blask, kolor, połysk...
- przygryźć, rozchylić/rozchylać, skrzywić, wydąć/wydymać, wykrzywić, zacisnąć/zaciskać, zagryźć; malować, podkreślać, pomalować; oblizać; umoczyć; otrzeć, wytrzeć/wycierać usta
- dotknąć/dotykać czegoś, musnąć coś, przylgnąć do czegoś, przywrzeć do czegoś ustami
- przycisnąć/przyciskać, przytknąć, tulić do ust
- całować, pocałować w usta
- położyć palec na ustach
- prosto w usta
Cytaty
|
Eryk ma pięćdziesiąt albo sześćdziesiąt lat, trochę nalaną twarz sybaryty, usta i brodę okala mu zarost [...]. źródło: NKJP: Marek Kochan: Plac zabaw, 2007 |
|
|
Mimo że zaraz szła spać, odruchowo odkręciła szminkę i zaczęła malować usta. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk, 2003 |
|
|
Chwilę później [...] objął Sandrę i chciał pocałować, lecz uniknęła spotkania ust, przytulając się policzkiem do jego piersi. źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005 |
|
|
Drugim najczęściej stosowanym typem operacji jest wstrzykiwanie kolagenu np. dla nadania ustom większej wyrazistości, wygładzenia skóry i ogólnego odmłodzenia wyglądu. źródło: NKJP: (PAP): Operacje plastyczne, prasa, 2002 |
|
|
Nowakowa ciągnie malca za sobą. Jakby nie pasuje do wyglądu własnego dziecka. Oko zrobione na niebiesko, perłowy róż na ustach, kożuszek niczego sobie, na nogach ciepłe „trapery”. źródło: NKJP: Bieda i honor, Dziennik Polski, 2001-02-09 |
Frazeologizmy
ani pary z ust
buzia w ciup I
usta w ciup
buzia w podkówkę
usta w podkówkę
coś ciśnie się na usta
coś nie schodzi z ust
coś przechodzi przez gardło komuś
coś przechodzi przez usta komuś
coś rośnie w ustach komuś
coś rozpływa się w ustach
coś zamarło na ustach komuś
coś zamiera na ustach komuś
kącik ust
ktoś ma usta pełne czegoś
ktoś nabiera wody w usta
ktoś nabrał wody w usta
ktoś nie bierze do ust czegoś
ktoś nie ma co do garnka włożyć
ktoś nie ma co do ust włożyć
ktoś nie ma do kogo ust otworzyć
ktoś nie miał nic w ustach
ktoś nie otwiera ust
ktoś nie otworzył ust
ktoś nie puszcza pary z ust
ktoś nie puścił pary z ust
ktoś nie wziął do ust czegoś
ktoś niesie coś do ust
ktoś odejmuje sobie od ust
ktoś odjął sobie od ust
ktoś otwiera usta
ktoś otworzył usta
ktoś roztworzył usta
ktoś przywołał uśmiech na twarz
ktoś przywołał uśmiech na usta
ktoś przywołuje uśmiech na twarz
ktoś przywołuje uśmiech na usta
ktoś spija słowa z czyichś ust
ktoś sznuruje usta
ktoś wkłada w czyjeś usta coś
ktoś włożył w czyjeś usta coś
ktoś wyjął komuś z ust coś
ktoś zamknął usta komuś
ktoś zamyka usta komuś
ktoś zasznurował usta
ktoś/coś znajduje się na czyichś ustach
ktoś/coś jest na czyichś ustach
ktoś/coś znalazł się/znalazło się na czyichś ustach
piana na ustach
usta się nie zamykają komuś
uśmiech przyklejony do ust
z czymś na ustach
z otwartymi ustami
z rozdziawionymi ustami
z pierwszych ust
z pieśnią na ustach
z ust do ust
zaschło w gardle komuś
zaschło w ustach komuś
zasycha w gardle komuś
zasycha w ustach komuś