UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ani

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *ani

1. ani lepszy, ani gorszy

Definicja

to, że nie można powiedzieć tego, co zostało powiedziane, o tym, o czym mowa, to nie wszystko, co trzeba o tym wiedzieć; tego nie można też powiedzieć o czymś innym, o czym można by sądzić, że można to powiedzieć

Noty o użyciu

może tworzyć struktury wyliczeniowe: ani ..., ani ..., ani ...

Kategoria znaczeniowa

wykładnik negacji

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:  ni
(quasi)antonimy:  abo, albo, bądź, czy, i, lub, oraz

Cytaty

Mimo licznych prób nie ma żony ani nawet narzeczonej.

źródło: NKJP: Monika Piątkowska, Leszek Talko: Talki w wielkim mieście, 2002

Ani poeci, ani myśliciele nie są w stanie uchwycić „całego bytu”.

źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Ulro, 1994

Czas teraźniejszy, który przychodzi do wsi Szymka Pietruszki, jest operatywny, ale ani bogaty, ani skomplikowany.

źródło: NKJP: Zbigniew Bieńkowski: Przyszłość… przeszłości, 1996

Nie miała dzieci, męża, psa ani kwiatka.

źródło: NKJP: Krystyna Janda, Bożena Janicka: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998

Führer stał się jednocześnie centralną figurą polityki światowej, zyskując pozycję, jaką w historii najnowszej nie zdobył ani przed nim, ani po nim żaden przywódca na świecie.

źródło: NKJP: Franciszek Ryszka: Noc i mgła. Niemcy w okresie hitlerowskim, 1997

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: właściwy szeregowy przeczący

Składnia

_ ani _
w Zd. z Cz. neg.
szyk: stały: interpozycja

Informacja normatywna

przecinek przed drugim i kolejnym wystąpieniem ani

2. ani słowa

Definicja

tego, o czym mowa nie ma nawet w najmniejszej ilości

Kategoria znaczeniowa

wykładnik negacji

Pragmatyka

może służyć do wyrażania zakazu i ostrzeżenia, np. Ani słowa!, Ani kroku dalej!

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ni

Cytaty

W żadnym z obozów nie spotkałam ani jednego Jugosłowianina, choć zgarnięto ich chyba wszystkich.

źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1997

Nagle zdał sobie sprawę, że chyba nie wytrzyma ani sekundy dłużej.

źródło: NKJP: Jerzy Gotowała: Najkrócej żyją motyle. Lotnictwo rozpoznawcze wciąż niezbędne, 1996

Kompozycje są powiązane instrumentalnymi przejściami, dzięki czemu widownia nie ma ani chwili wytchnienia.

źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem. Kronnika czasów popkultury, 2000

Na ciemnej toni pływały stadka dzikich kaczek, dookoła ani człowieka.

źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1987

Dla Mruka i dla nas trzech jedno przykazanie: nigdy nikomu ani słowa! Nigdy! Do ostatniego tchu!

źródło: NKJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1997

Odmiana

część mowy: operator metapredykatywny

podklasa: operator limitacji

Składnia

ani _
z Licz. jeden i z wyrażeniami ilościowymi w Dopełniaczu wskazującymi na małą ilość
w Zd. z Cz. neg.
wyrażenie liczbowe może być pominięte, np. ani słowa, ani człowieka
szyk: stały: antepozycja

Frazeologizmy

ani be, ani me
ani be, ani me, ani kukuryku
ani rusz bez czegoś/kogoś
ani się śni komuś
ani trochę
ani widu, ani słychu
ani/ni dudu
ktoś ani mru mru
Data ostatniej modyfikacji: 17.11.2022
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj