Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *bratrъ
1. w rodzinie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny
Połączenia
- młodszy, najmłodszy, najstarszy, starszy; kochany, ukochany; zaginiony, zmarły brat
- brat bliźniak
- brat dziewczyny, matki, męża, ojca, żony
- brat i siostra; ojciec i brat
- odwiedzić; kochać brata
Cytaty
|
Zdarzyło się, że trzej rodzeni bracia pokochali się w pannie i przyszło z tego powodu pomiędzy nimi do takiej kłótni i nienawiści, że przed samymi oknami nieczułej panny pozabijali się w pojedynku. źródło: KWSJP: Hanna Kostyrko: Klechdy domowe, 1960 |
|
|
Kiewnarski - jeden z dwóch braci bliźniaków (obaj w lotnictwie) - był dobrym kolegą, człowiekiem o kryształowym charakterze i cieszył się powszechną sympatią. źródło: KWSJP: Janusz Meissner: Wiatr w podeszwach, 1976 |
|
|
Miała szesnaście lat, kiedy zmarła matka. Została sama z ojcem. Jeden brat na służbie, drugiego wieś wysłała na przymusowe roboty do Niemiec. źródło: KWSJP: Władysław Dunarowski: Skazani na dożywocie, 1985 |
|
|
Kuta na cztery nogi dewotka, diabeł w sutannie! - wściekał się czasem brat mojego ojca, stryj Abris, który przeczuwał jej zamiary. źródło: KWSJP: Margit Kaffka: Barwy lata, 1960 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | brat |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr | ||
| D. | brata |
braci |
|
| C. | bratu |
braciom |
|
| B. | brata |
braci |
|
| N. | bratem |
braćmi |
|
| Ms. | bracie |
braciach |
|
| W. | bracie |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr |
Składnia
|
+ | brat | + |
CZYJ
|
|
|
+ | brat | + |
KOGO
|
2. w zakonie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | braciszek, współbrat, zakonnik | |
| hiperonimy: | duchowny I |
Połączenia
- pobożny brat; brat zakonny
- brat benedyktyn, dominikanin, franciszkanin, redemptorysta...
- brat zakonu (benedyktynów, dominikanów, franciszkanów...)
Cytaty
|
W starowiejskim klasztorze mieszkało też kilku starszych braci zakonnych. źródło: KWSJP: Jan Paulas, Cezary Sękalski: Oni nas stworzyli, 2002 |
|
|
Część braci prosiła nawet przeora, by pozwolił wziąć udział w zabawie: ów jednak nie tylko odmówił, ale w ogóle na ten dzień zabronił opuszczania klasztoru. źródło: KWSJP: Teodor Parnicki: Srebrne orły. Powieść historyczna, 1945 |
|
|
[...] brat dominikanin, na misjach w Japonii, mówi, jak wiara odbierana jest przez Japończyków; jako pierwszemu udało mu się przelecieć przez Chiny i Rosję w habicie. źródło: KWSJP: Ewa Berberyusz: Moja teczka, 2006 |
|
|
Ponadto nie należy zapominać, że obroną twierdzy Jasna Góra kierowali skromni bracia zakonni, nie w pełni zapoznani z arkanami sztuki wojennej, bez większego doświadczenia i obycia z rzemiosłem wojskowym. źródło: KWSJP: Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | brat |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr | ||
| D. | brata |
braci |
|
| C. | bratu |
braciom |
|
| B. | brata |
braci |
|
| N. | bratem |
braćmi |
|
| Ms. | bracie |
braciach |
|
| W. | bracie |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr |
3. w bractwie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- brat kurkowy
- brat mason
Cytaty
|
Armand Lévy całe swe dorosłe życie, od lat czterdziestych po osiemdziesiąte ubiegłego wieku, spędził w rozlicznych podróżach i działaniach na rzecz zjednoczenia Włochów, wyzwolenia Rumunów i Polaków, czynny był w Paryżu i w Stambule, w Rzymie i w stu innych miastach, wszędzie docierając do ministrów i premierów, wszędzie przyjmowany jako brat mason przez brata masona. źródło: KWSJP: Kazimierz Koźniewski: Zostanie mit, 1988 |
|
|
Zapraszam więc wraz z krakowskim Królem Kurkowym bratem Zdzisławem Majem, w tę ostatnią sobotę i niedzielę wakacji do wspólnej zabawy. źródło: NKJP: Józef Lassota: Widziane z placu Wszystkich Świętych, czyli zdaniem prezydenta..., Dziennik Polski, 1998-08-29 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | brat |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr | ||
| D. | brata |
braci |
|
| C. | bratu |
braciom |
|
| B. | brata |
braci |
|
| N. | bratem |
braćmi |
|
| Ms. | bracie |
braciach |
|
| W. | bracie |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr |
4. towarzysz
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | współbrat |
Połączenia
- bracia artyści, górnicy, studenci, żołnierze; rodacy; Niemcy, Polacy, Rosjanie...
- bracia w Chrystusie; bracia w wierze
- bracia i siostry
Cytaty
|
- Rzekłem ci już - odparł - że tajna to nauka. Wprowadzam cię w nią, boś uczony, a wszyscy uczeni są braćmi bez względu na to, jakiego proroka ustami czczą. źródło: KWSJP: Teodor Parnicki: Srebrne orły. Powieść historyczna, 1945 |
|
|
- Jesteśmy również badaczami Pisma - szczerzy zęby inspektor- będziemy niepocieszeni, jeśli nie nawiążemy kontaktu z naszymi braćmi w Panu. źródło: KWSJP: Marcin Wolski: Enklawa. Neomatriarchat. Świnka, 1982 |
|
|
Kiedy ostatnie szepty zamilkły, zrobił w powietrzu znak krzyża i odezwał się głosem donośnym: - Ukochani bracia i siostry w Chrystusie! źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958 |
|
|
[...] do restauracji wtargnęła grupa 34 młodych ludzi w samodziałowych marynarkach z biało-czerwonymi opaskami na rękawach. - Panowie bracia, do broni! - wołał najwyższy z nich, podczas gdy inni uciszyli orkiestrę. źródło: KWSJP: Włodzimierz Kowalski: Zakręt '44, 1985 |
|
|
Nie mówimy o walczących żołnierzach Armii Krajowej: to żołnierz spod znaku obcego - lecz mówimy: to żołnierz nasz. Każdy walczący Polak jest naszym bratem, bo w ogniu wspólnej walki wykuwa się to, co najważniejsze dla Polski na dziś i na zawsze - jedność narodowa [...]. źródło: KWSJP: Zbigniew Załuski: Czterdziesty czwarty, 1968 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | brat |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr | ||
| D. | brata |
braci |
|
| C. | bratu |
braciom |
|
| B. | brata |
braci |
|
| N. | bratem |
braćmi |
|
| Ms. | bracie |
braciach |
|
| W. | bracie |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr |
5. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Połączenia
- człowiek człowiekowi bratem
Cytaty
|
Chciałoby się, żeby najważniejsze było współżycie, żeby człowiek człowiekowi był bratem, a nie wilkiem. źródło: KWSJP: Rafał Banaszek: Wójt, który się zachwiał z powodu wielkości, Echo Dnia, 2005-01-28 |
|
|
Wszyscy ludzie są braćmi, jak mówiła przedtem pierwsza esperantystka, Amalia Diesenhoff, idziemy naprzód z postępem i nie będzie wkrótce ani biednych, ani bogatych. źródło: KWSJP: Julian Stryjkowski: Austeria, 1966 |
|
|
- Ale, mój drogi, pamiętaj, że jedzenie, picie, uprawianie miłości, sen, umieranie, słowem każda czynność ludzka łączy nas pomiędzy sobą, przypomina, że niczym się od siebie nie różnimy, że jesteśmy braćmi. źródło: KWSJP: Ryszard Lassota: Tajemnica, 1978 |
|
|
Amerykanie zapragnęli wziąć na swe barki przynajmniej część brzemienia Białego Człowieka: misję cywilizowania swoich brązowych braci czy to na Filipinach, czy gdziekolwiek wzywał obowiązek. źródło: KWSJP: Herbert Irving Schiller: Sternicy świadomości, 1976 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | brat |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr | ||
| D. | brata |
braci |
|
| C. | bratu |
braciom |
|
| B. | brata |
braci |
|
| N. | bratem |
braćmi |
|
| Ms. | bracie |
braciach |
|
| W. | bracie |
bracia |
ndepr |
| braty |
depr |