Chronologizacja
1471, Bańk
1.a zwierzę
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. küniklīn
z łac. cunīculus
Wyraz zapożyczony z łaciny skojarzono na gruncie niemieckim ze śr.-w.-niem. künik 'król' i mylnie zinterpretowano jako jego zdrobnienie. Polska forma, będąca kalką z niemieckiego, jest świadectwem tego procesu.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta domowe i hodowlane
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta leśne i polne
Połączenia
- dziki królik; małe; białe, czarne, łaciate, szare króliki
- króliki i zające
- uszy królika; hodowca, hodowla królików
- strzał do królika
- klatki na króliki
- klatki z królikami
- doświadczenia, eksperymenty na królikach
- króliki kicają, skaczą
- upolować królika; hodować; nakarmić króliki; wyciągać króliki z cylindra, z kapelusza
- strzelać do królika
- polować na króliki
- bojaźliwy, wystraszony; potulny jak królik; oczy czerwone jak u królika
- nadstawiać uszy; ruszać nosem jak królik; mnożyć się jak króliki; czaić się niczym królik
Cytaty
|
W 1859 r. sprowadził na swą farmę trzynaście dzikich królików. źródło: NKJP: Jacek Kubiak: Mikroby masowego rażenia, Polityka nr 2429, 2003-11-29 |
|
|
W Argentynie polowałem na króliki, zające, kaczki i dziki – przyznał Lozano. źródło: NKJP: PAT: Lekko nie będzie, Gazeta Poznańska, 2005-02-08 |
|
|
Przed McDonaldem szef parkingu zbudował nawet mały zwierzyniec, łażą tam pawie i są klatki z królikami. źródło: NKJP: Michał Witkowski: Margot, 2009 |
|
|
Strzał do królika jest bardzo trudny ze względu na jego szybkość i stałe kluczenie. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955 |
|
|
Najgorsze było to, że osoby, które mogły mieć motyw zbrodni, mnożyły się jak króliki. źródło: NKJP: Janusz Płoński, Maciej Rybiński: Góralskie tango, 1978 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | królik |
króliki |
|
| D. | królika |
królików |
|
| C. | królikowi |
królikom |
|
| B. | królika |
króliki |
|
| N. | królikiem |
królikami |
|
| Ms. | króliku |
królikach |
|
| W. | króliku |
króliki |
1.b mięso
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. küniklīn
z łac. cunīculus
Wyraz zapożyczony z łaciny skojarzono na gruncie niemieckim ze śr.-w.-niem. künik 'król' i mylnie zinterpretowano jako jego zdrobnienie. Polska forma, będąca kalką z niemieckiego, jest świadectwem tego procesu.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Połączenia
- pieczony królik
- królik w galarecie, w jarzynach, w musztardzie, w potrawce, w sosie, w śmietanie
- farsz, gulasz, pasztet, pieczeń, potrawka; tuszka z królika
- jeść; przyrządzić; ugotować; zamówić królika
Cytaty
|
Zapach pieczonego królika przyjemnie drażnił nozdrza. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003 |
|
|
Królika należy ugotować do miękkości w wywarze z warzyw. źródło: NKJP: (JK): Pasztet w wiejskim kole, Dziennik Bałtycki, 2003-01-23 |
|
|
Jej gulasz z królika z dodatkiem mieszanki przypraw i aromatycznych ziół słynął na całą okolicę. źródło: NKJP: Fiona McIntosh: Zdrada, Esensja nr 2 (XLIV), 2005-03 |
|
|
Na drugie danie był królik w sosie śmietanowym i przeróżne przystawki, a na deser owocowy mus. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Powrót do Lwowa, 2008 |
|
|
Porcja była tak wielka, że kiedy wjechała na stół pieczeń z królika w ciemnym pieczeniowym sosie z ziemniakami, zacząłem rozglądać się po sali, czy nie ma kogoś, kto chciałby mi pomóc. źródło: NKJP: Juliusz Podolski: Królik władcą, Gazeta Poznańska, 2005-11-04 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | królik |
króliki |
|
| D. | królika |
królików |
|
| C. | królikowi |
królikom |
|
| B. | królika |
króliki |
|
| N. | królikiem |
królikami |
|
| Ms. | króliku |
królikach |
|
| W. | króliku |
króliki |
1.c futro
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. küniklīn
z łac. cunīculus
Wyraz zapożyczony z łaciny skojarzono na gruncie niemieckim ze śr.-w.-niem. künik 'król' i mylnie zinterpretowano jako jego zdrobnienie. Polska forma, będąca kalką z niemieckiego, jest świadectwem tego procesu.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- czapeczka, czapka z królika; futerko z królików
- moda na króliki
- nosić króliki
Cytaty
|
Jej hobby to krawiectwo. Szyje sobie kreacje, w tym też futro z królików i rudych lisów. źródło: NKJP: Joanna Michalak: Caryca z politechniki, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-08-06 |
|
|
Kobiety i młode dziewczęta obnoszą z zacięciem tanie futerka z królików we wszystkich możliwych kolorach i fasonach. źródło: NKJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem: (Francja 1940-1944), 1957 |
|
|
Wrażenia dopełniał strój - nosiła trywialną czapeczkę z królika, a pod opończą szarą sukienczynę, prosto skrojoną, uszytą z kiepskiej, zmechaconej wełny. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | królik |
króliki |
|
| D. | królika |
królików |
|
| C. | królikowi |
królikom |
|
| B. | królika |
króliki |
|
| N. | królikiem |
królikami |
|
| Ms. | króliku |
królikach |
|
| W. | króliku |
króliki |
2. władca
Definicja
Pochodzenie
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | władca |
Połączenia
- murzyński królik
Cytaty
|
Zapas szklanych paciorków, perkalu, starej zużytej broni, starych barwnych mundurów, wódki, był argumentem, który przeważnie wystarczał, aby murzyński królik uznał nad sobą zwierzchnictwo królowej angielskiej, cesarza niemieckiego czy republiki francuskiej. źródło: NKJP: Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, 1967 |
|
|
Wszak w potocznej opinii nazywany był królikiem prowincji ruskich, i nie bez przyczyny, albowiem w województwach bełżskim, ruskim, wołyńskim, bracławskim żaden obywatel nie doszedł urzędu bez instancji Potockiego [...]. źródło: NKJP: Zbigniew Goliński: Krasicki, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | królik |
króliki |
|
| D. | królika |
królików |
|
| C. | królikowi |
królikom |
|
| B. | królika |
króliki |
|
| N. | królikiem |
królikami |
|
| Ms. | króliku |
królikach |
|
| W. | króliku |
króliki |