Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | cały |
cały |
cały |
całe |
cała |
| D. | całego |
całego |
całego |
całego |
całej |
| C. | całemu |
całemu |
całemu |
całemu |
całej |
| B. | całego |
całego |
cały |
całe |
całą |
| N. | całym |
całym |
całym |
całym |
całą |
| Ms. | całym |
całym |
całym |
całym |
całej |
| W. | cały |
cały |
cały |
całe |
cała |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | cali |
cali |
całe |
całe |
| D. | całych |
całych |
całych |
całych |
| C. | całym |
całym |
całym |
całym |
| B. | całych |
całych |
całych |
całe |
| N. | całymi |
całymi |
całymi |
całymi |
| Ms. | całych |
całych |
całych |
całych |
| W. | cali |
cali |
całe |
całe |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | calszy |
calszy |
calszy |
calsze |
calsza |
| D. | calszego |
calszego |
calszego |
calszego |
calszej |
| C. | calszemu |
calszemu |
calszemu |
calszemu |
calszej |
| B. | calszego |
calszego |
calszy |
calsze |
calszą |
| N. | calszym |
calszym |
calszym |
calszym |
calszą |
| Ms. | calszym |
calszym |
calszym |
calszym |
calszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | calsi |
calsi |
calsze |
calsze |
| D. | calszych |
calszych |
calszych |
calszych |
| C. | calszym |
calszym |
calszym |
calszym |
| B. | calszych |
calszych |
calszych |
calsze |
| N. | calszymi |
calszymi |
calszymi |
calszymi |
| Ms. | calszych |
calszych |
calszych |
calszych |
Pochodzenie
psł. *cělъ 'cały; zdrowy; prawdziwy'
1. świat
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- cały budynek; czas, rok, tydzień; świat, wszechświat; kręgosłup; naród; posiłek; utwór; cała doba, noc; dzielnica; okolica; fabryka, klatka schodowa, piwnica, sala, ubikacja; drużyna, rodzina; ludzkość; filozofia, historia, kultura, literatura, poezja, polityka, prasa, sztuka; Biblia; Europa, Polska, Warszawa...; całe życie
Cytaty
|
- Wychodzimy - powiedział rozkazującym tonem. Cała trójka podniosła się od stołu. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Cała piwnica zawalona tymi szczurami. źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
|
|
Cała klatka schodowa, półpiętra i wycieraczki przy drzwiach usłane były kolorowymi ulotkami na kredowym papierze. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Cała sztuka współczesna - dla mnie - jest formalizowaniem. Jest pozbawiona duchowości i metafizycznego zaplecza. I w tym widzę największe zagrożenie dla sztuki dzisiejszej. Sztuka jest w kryzysie. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
– Bywa, iż przedszkolaki nie dojedzą całego posiłku do końca i wtedy faktycznie mogą wyrzucać. Żadna z pań, które wydają obiady, nie zgłaszała mi, że jedzenie jest nagminnie wyrzucane. źródło: NKJP: (ks): Wyrzucają szkolne obiady, Tygodnik Tucholski nr 642, 2004 |
Składnia
| Rz | + | cały | + |
|
| szyk: neutralny | ||||
2. cała korzyść
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- cały problem; cała korzyść; mądrość; prawda; tajemnica
Cytaty
|
Czy będzie to cała prawda? Chyba nie. Ale z pewnością, jak w każdym antropologicznym badaniu, dowiemy się chociaż części prawdy o nas samych. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Proszę zwrócić uwagę, że całą tajemnicą - najbardziej banalną - tego podatku jest to, że każdy, kto kupuje dany towar, kupuje go z tą samą stawką podatkową. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.12.1993 |
|
|
Grupa zazwyczaj na początku bywa powściągliwa. Im mniej znają się uczestnicy burzy mózgów, tym trudniej namówić ich na odrobinę szaleństwa. Tymczasem cała korzyść z burzy mózgów bierze się właśnie ze swobodnego kreowania koncepcji. źródło: NKJP: Michał Kopczewski: Alfabet zarządzania projektami, 2009 |
|
|
– Tutaj w Opolu jest wola porozumienia, ale w centrali jej brakuje i to jest cały problem – przekonuje Adam Tomczyk, wiceprezes Stowarzyszenia Lekarzy POZ Opolszczyzny i członek prezydium porozumienia zielonogórskiego. źródło: NKJP: Magdalena Kaczor: Czas się dogadać, Trybuna Śląska, 2003-12-19 |
Składnia
| Rz | + | cały | + |
|
| szyk: neutralny | ||||
3. stos
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- cały tysiąc; cały stos czegoś; cała masa czegoś
Cytaty
|
Kiedy pisałem ostatnie zdanie, przyszła mi w międzyczasie cała masa różnych myśli do głowy i nie zdążyłem ich zanotować. źródło: NKJP: Stanisław Kowalewski: Czarne okna, 1961 |
|
|
Ale na pociechę dodam, że mnie mnóstwo moich czytelników pokochało, a ciebie cała masa twoich czytelników ubóstwia. źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996 |
|
|
- Chętnie bym to zrobił. Ale, jak wiecie, czeka na mnie cała masa obowiązków niezmiernie ważnych. źródło: NKJP: Maria Krüger: Karolcia, 1959 |
|
|
Żebyś widział tych biednych ludzi umierających całymi tysiącami w bólu i męce, żebyś widział te sieroty z wzdętymi od głodu brzuchami! źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K., 2004 |
|
|
– Mamy cały stos podań i dokumentów gotowych do wysłania. źródło: NKJP: (war): A młodzież czeka, Dziennik Łódzki, 2007-01-15 |
Składnia
| Cz | + | cały | + |
|
| szyk: neutralny | ||||
4. ubranie na kimś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Połączenia
- coś jest całe; coś było całe
Cytaty
|
Wazon jest cały (bez pęknięć i ubić). źródło: Internet: allegro.pl |
|
|
Czułem w ustach słony smak krwi. Zęby były całe, ale cios w twarz musiał rozciąć mi wargę. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006 |
|
|
Spojrzałem w kierunku krzyża. Wisiał, choć przekrzywiony. Poprawiłem go. Ramki z ptakami leżały rozbite na podłodze. Spojrzałem na piec. Szyba była cała. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
|
|
W scenie, w której Stanley atakuje Blanche, zostaje rozbite lustro, wiszące w pomieszczeniu, w którym mieszkała kobieta. W kolejnych scenach, kiedy przyjeżdżają z „psychiatryka” po Blanche, lustro jest całe. I teraz nie wiem, czy to błąd twórców filmu, czy może akcja między scenami rozgrywa się w większym przedziale czasowym i lustro zostało wymienione na nowe, czy może lustro w ogóle nie zostało rozbite [...]. źródło: Internet: filmweb.pl |
5. uciekaj, pókiś cały
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu
Połączenia
- cały i zdrowy
Cytaty
|
- Jesteś cały? Jak się czujesz? źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
Poruszył groźnie wąsiskami i ryknął: - Zjeżdżaj mi stąd, smarkaczu, pókiś cały! źródło: NKJP: Maria Krüger: Karolcia, 1959 |
|
|
Na powleczonej śliską mazią nawierzchni rozgrywał się swoisty balet. Ludzie z uszkodzonych aut, ale cali i zdrowi, ślizgając się usiłowali podnieść nieprzytomnego kierowcę TIR-a. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996 |
|
|
Gdy się ocknął, zrozumiał, że leży na posadzce, sam w sypialni, widocznie nikt nie zauważył, co się stało, ale jest cały, nic nie złamał, stłukł sobie lekko jeden bok, poza tym nic mu nie dolega, nawet kręgosłup nie boli. źródło: NKJP: Jacek Bocheński: Tyberiusz Cezar, 2009 |
6. w błocie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- cały w bieli, w czerni, w zieleni; w błocie, w śniegu; w kurzu; w płomieniach; w pianie; w bąblach, w krostach, w pęcherzach; w piegach; w perfumach; w pocie; w tatuażach; we krwi; cała w koronkach; całe w bliznach, w plamach, w ranach, w siniakach, w sińcach
- cały pokryty czymś
- cały mokry; siny
Cytaty
|
Zobaczyłem jej biedne nogi, całe w siniakach i strupach. źródło: NKJP: Tomek Tryzna: Idź kochaj i niech ci nie pomoże żadna na ziemi rzecz, 2010 |
|
|
- Od zastrzyków jest już cała pokłuta, prawie nie widzi, medycyna jest bezradna. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
- Agnes, czy my nie wyglądamy na szachowe królowe? Ja w żałobie, a ty w cała w bieli. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Podręcznik do ludzi: tom 1 i ostatni – Czaszka, 1996 |
|
|
Czterej umorusani mężczyźni, cali w pocie, drzazgach i kurzu, odpoczywali przy niewielkim ognisku. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003 |
|
|
Nagle okrzyk przerażenia przeszedł przez tłum - z ognia wyłoniła się jakaś kobieca postać. Cała w płomieniach wybiegła przed tłum i upadła, wyjąc przeraźliwie. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
Składnia
|
|
+ | cały | + |
w CZYM
|
| szyk: neutralny | ||||
|
|
+ | cały | + |
JAKI
|
| szyk: neutralny | ||||
7. w nerwach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- cały w nerwach, w strachu; cała w rumieńcach; w uśmiechach
- cały potłuczony; wzburzony
Cytaty
|
- Widzisz gdzieś ręcznik na jego głowie? To Żyd, do tego cały w strachu. źródło: NKJP: Dariusz Chętkowski: Ostatni weekend, 2007 |
|
|
Kiedyśmy wychodzili z kasyna, cali jeszcze wzburzeni radością nieoczekiwanie szybkich sukcesów, Leszek złapał mnie za łokieć i odciągnął dyskretnie na bok. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955 |
|
|
Dokładnie po roku (brakowało 7 minut) Krzysztof - cały w nerwach - stawił się na osobliwą randkę, ale ani na trawiastym brzegu, ani na butwiejącym pomoście, ani na piaszczystej plaży nie było pięknej nieznajomej. źródło: NKJP: Napisz powieść z Pilchem, Polityka nr 2310, 2001-08-11 |
|
|
A matka zapada się w te swoje fanaberie i zapada. Widzi przecież, że cała jestem potłuczona i tak dalej, więc coś przykrego musiało mi się przytrafić, ale zamiast coś powiedzieć składnie i trzeźwo, podskoczyła na stołku i wykrzykuje: „Och, jak ty dzisiaj korzystnie wyglądasz! Wiesz, że z dnia na dzień stajesz się piękniejsza?” źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
Składnia
|
|
+ | cały | + |
w CZYM
|
| szyk: neutralny | ||||
|
|
+ | cały | + |
JAKI
|
| szyk: neutralny | ||||
8. cały Kowalski
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Połączenia
- cały on; cała mama, ona, ty
Cytaty
|
- To cała ty, Ewelino. W gorącej wodzie kąpana, nieobliczalna. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991 |
|
|
Cały on: robi rzeczy, które nikomu innemu nie wpadłyby do głowy. źródło: NKJP: Marek Gilarski: „Niko” mówi na boisku, Dziennik Polski, 2006-09-30 |
|
|
Przyniosła sweter i koc. Powiedziała, że ma dwa, więc jednym może się podzielić. I to jest właśnie cała ona – dzieli się z innymi, choć sama ma niewiele. źródło: NKJP: Agnieszka Bielawska: Pomagam, bo lubię, Gazeta Wrocławska, 2002-12-13 |
|
|
Bo to cały pan Kazimierz - kiedy można było, to wolał się z tematem przespać, ale kiedy trzeba było na boisku prowadzić drużynę podczas gry i szybko reagować - potrafił to jak mało kto. źródło: NKJP: Kazimierz Górski: Los tak chciał. Niepublikowany wywiad z trenerem Kazimierzem Górskim, 2007 |
Składnia
|
|
+ | cały | + |
KTO
|
| szyk: neutralny | ||||