UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

powstrzymać

Chronologizacja

1564, SPXVI

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. powstrzymam
 powstrzymamy
2 os. powstrzymasz
 powstrzymacie
3 os. powstrzyma
 powstrzymają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. powstrzymałem
+(e)m powstrzymał
 powstrzymałam
+(e)m powstrzymała
 powstrzymałom
+(e)m powstrzymało
 powstrzymaliśmy
+(e)śmy powstrzymali
 powstrzymałyśmy
+(e)śmy powstrzymały
2 os. powstrzymałeś
+(e)ś powstrzymał
 powstrzymałaś
+(e)ś powstrzymała
 powstrzymałoś
+(e)ś powstrzymało
 powstrzymaliście
+(e)ście powstrzymali
 powstrzymałyście
+(e)ście powstrzymały
3 os. powstrzymał
 powstrzymała
 powstrzymało
 powstrzymali
 powstrzymały

bezosobnik: powstrzymano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. powstrzymajmy
2 os. powstrzymaj
 powstrzymajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. powstrzymałbym
bym powstrzymał
 powstrzymałabym
bym powstrzymała
 powstrzymałobym
bym powstrzymało
 powstrzymalibyśmy
byśmy powstrzymali
 powstrzymałybyśmy
byśmy powstrzymały
2 os. powstrzymałbyś
byś powstrzymał
 powstrzymałabyś
byś powstrzymała
 powstrzymałobyś
byś powstrzymało
 powstrzymalibyście
byście powstrzymali
 powstrzymałybyście
byście powstrzymały
3 os. powstrzymałby
by powstrzymał
 powstrzymałaby
by powstrzymała
 powstrzymałoby
by powstrzymało
 powstrzymaliby
by powstrzymali
 powstrzymałyby
by powstrzymały

bezosobnik: powstrzymano by

bezokolicznik: powstrzymać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: powstrzymawszy

gerundium: powstrzymanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: powstrzymany

odpowiednik aspektowy: powstrzymywać

Pochodzenie

Zob.  trzymać 

1. konie

Definicja

nie dopuścić do posuwania się naprzód

Wymowa

[pofstszymać] lub  pot.  [pofsszczymać], lub  pot.  [pofszczszymać]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wstrzymać

Połączenia

  • powstrzymać ciżbę, demonstrantów, konie, napór, wroga

Cytaty

Wejście kompanii odwodowej pomiędzy zerwane płoty a manifestujących powstrzymało kolejne ataki manifestantów i odstąpili oni na kilka metrów od kordonu policjantów.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 09.07.1999

[...] okazało się, że dziewczyna stoi na parapecie otwartego okna na siódmym piętrze. Niestety, pomimo szybkiej reakcji nie udało się powstrzymać jej przed skokiem.

źródło: NKJP: Dlaczego?, 2009-10-16

Raptem pies skoczył na mnie, prężąc łapy, i zawisł w powietrzu, powstrzymany smyczą.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1980

Składnia

bez ograniczeń + powstrzymać +
KOGO/CO + (CZYM)

2. od decyzji

Definicja

spowodować, że ktoś czegoś nie zrobił

Wymowa

[pofstszymać] lub  pot.  [pofsszczymać], lub  pot.  [pofszczszymać]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  uniemożliwić

Połączenia

  • powstrzymać kogoś od decyzji, od wyjazdu

Cytaty

„Drzwi!” - ucieszył się i, zanim zdążyłem go powstrzymać, pociągnął stary mebel z rozmachem.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

Facet okazał się nie ten i chcesz z nim zerwać. Teraz musisz zrobić wszystko, by powstrzymać go przed obnoszeniem po biurze urażonej męskiej ambicji.

źródło: NKJP: Cosmopolitan, numer 7, 1998

W niedzielę oczy całego świata zwrócone będą w kierunku Mińska, co, miejmy nadzieję, powstrzyma białoruskiego tyrana przed próbami sfałszowania wyborów.

źródło: NKJP: Super Express, 2006

Składnia

bez ograniczeń + powstrzymać +
KOGO + (przed CZYM | od CZEGO)

3. śmiech

Definicja

nie ujawnić emocji lub reakcji na coś

Wymowa

[pofstszymać] lub  pot.  [pofsszczymać], lub  pot.  [pofszczszymać]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  powściągnąć, stłumić

Połączenia

  • powstrzymać płacz, śmiech

Cytaty

Kiedy prezentujemy dojrzałość? Po pierwsze, gdy umiemy panować nad emocjami – potrafimy powstrzymać wybuch gniewu czy rozżalenia i w każdej chwili zachować godność.

źródło: NKJP: Gazeta Ubezpieczeniowa, 2002-09-24

Król Itaki potrafi skrywać swoje emocje przed otoczeniem, ale nawet jemu nie zawsze udaje się powstrzymać łzy.

źródło: NKJP: Jan Tomkowski: Ciemne skrzydła Ikara. Eseje o rozpaczy, 2009

W trakcie sprawdzania prac jurorzy nie mogli powstrzymać uśmiechu, czytając, że na nowotarskim rynku stoi święty... Władysław Orkan [...].

źródło: NKJP: Tygodnik Podhalański, numer 16, 1996

Składnia

bez ograniczeń + powstrzymać +
CO

4. inflację

Definicja

uniemożliwić rozwój, proces lub szkodliwe działanie czegoś

Wymowa

[pofstszymać] lub  pot.  [pofsszczymać], lub  pot.  [pofszczszymać]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zahamować

Połączenia

  • powstrzymać inflację, rozwój

Cytaty

Chiny usiłują powstrzymać spowolnienie, które podkopuje popyt krajowy.

źródło: NKJP: Gazeta Ubezpieczeniowa, 2008-11-25

Należałoby powstrzymać proces bankructwa niektórych gmin, gmin finansowo słabych, takich jak np. Mokotów, bo są i gminy, jak np. Śródmieście, które prosperują znakomicie.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 28.11.1992

On starał się powstrzymać czas, broniąc zastanych form.

źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Rynek w Smyrnie, 2007

Składnia

bez ograniczeń + powstrzymać +
CO
Data ostatniej modyfikacji: 08.01.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN