UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wzruszyć

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wzruszę
 wzruszymy
2 os. wzruszysz
 wzruszycie
3 os. wzruszy
 wzruszą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wzruszyłem
+(e)m wzruszył
 wzruszyłam
+(e)m wzruszyła
 wzruszyłom
+(e)m wzruszyło
 wzruszyliśmy
+(e)śmy wzruszyli
 wzruszyłyśmy
+(e)śmy wzruszyły
2 os. wzruszyłeś
+(e)ś wzruszył
 wzruszyłaś
+(e)ś wzruszyła
 wzruszyłoś
+(e)ś wzruszyło
 wzruszyliście
+(e)ście wzruszyli
 wzruszyłyście
+(e)ście wzruszyły
3 os. wzruszył
 wzruszyła
 wzruszyło
 wzruszyli
 wzruszyły

bezosobnik: wzruszono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wzruszmy
2 os. wzrusz
 wzruszcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wzruszyłbym
bym wzruszył
 wzruszyłabym
bym wzruszyła
 wzruszyłobym
bym wzruszyło
 wzruszylibyśmy
byśmy wzruszyli
 wzruszyłybyśmy
byśmy wzruszyły
2 os. wzruszyłbyś
byś wzruszył
 wzruszyłabyś
byś wzruszyła
 wzruszyłobyś
byś wzruszyło
 wzruszylibyście
byście wzruszyli
 wzruszyłybyście
byście wzruszyły
3 os. wzruszyłby
by wzruszył
 wzruszyłaby
by wzruszyła
 wzruszyłoby
by wzruszyło
 wzruszyliby
by wzruszyli
 wzruszyłyby
by wzruszyły

bezosobnik: wzruszono by

bezokolicznik: wzruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wzruszywszy

gerundium: wzruszenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wzruszony

odpowiednik aspektowy: wzruszać

Pochodzenie

Z przedrostkiem wz- (< psł. *vъz-) od czasownika  ruszyć  (zob.). Rozwój znaczenia: 'poruszając, zmieszać, przewrócić, spulchnić', 'wywołać poruszenie, rozczulić, roztkliwić'

1. publiczność

Definicja

wywołać u kogoś nagły przypływ pozytywnych uczuć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zmiękczyć

Połączenia

  • film, list, prezent, wiersz wzruszył; historia, książka, opowieść wzruszyła; pożegnanie, spotkanie, wyznanie wzruszyło kogoś
  • wzruszyć przysięgłych, publiczność, widzów, wszystkich, zebranych, zatwardziałe serca
  • wzruszyć kogoś czyimś/swoim losem, łzami, płaczem, prośbami, opowieścią
  • wzruszyć do głębi (serca), głęboko, do łez, do żywego
  • potrafić, próbować wzruszyć

Cytaty

Wawrzyn wzruszył mnie. Przyniósł dwa bukiety: jeden na rocznicę ślubu, drugi na moje imieniny.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006

Wzruszyła mnie swoją opowieścią.

źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Linia nocna, 2002

Ostatnią strzałę, jaka jej została, nałożyła na cięciwę i skupiona czekała wypadków. Jej spokój, jej odwaga, jej gotowość do walki wzruszyły mnie do głębi, serce wypełniły mi dziwną tkliwością.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Orinoko, 1957

Nohavica świetnie żonglował nastrojami – w jednej chwili żartował i rozśmieszał, by za moment wzruszyć niemal do łez.

źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: Pieśni od przyjaciela… Jarka Nohavicy, Esensja, 2008, nr 3

Wzruszyło go, że postanowiłem zrezygnować z pobytu we Włoszech, by opiekować się chorą matką.

źródło: NKJP: Magdalena Grochowalska: Śpiewałem dla papieża, Express Ilustrowany, 2002-08-14

Składnia

bez ograniczeń + wzruszyć +
KOGO + (CZYM)
(to), że ZDANIE + wzruszyć +
KOGO

2. ziemię

Definicja

uderzając w coś, trzęsąc lub poruszając, spowodować, że coś zbitego stanie się sypkie lub luźniejsze

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zruszyć

Połączenia

  • wzruszyć grunt, piasek, ziemię; słomę, pierze
  • wzruszyć (ziemię) motyką, szpadlem, (słomę) widłami

Cytaty

Tej nocy przed snem matka wzruszyła mu słomę w sienniku, przyniosła z dołu pierzynkę i otuliła własnymi rękami.

źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954

Rośliny, które były zabezpieczone przed mrozem, musimy odkryć, rozsypać wokół nich nawóz i delikatnie wzruszyć ziemię.

źródło: NKJP: W domu, Kwietnik, 1996, nr 3

Zdążył dokładnie sprawdzić cały zieleniec, wzruszył szpadlem ziemię i zaczynał przymierzać się do podlewania.

źródło: Internet

Składnia

bez ograniczeń + wzruszyć +
CO + (CZYM)

3. decyzję

Definicja

praw. 
spowodować, że określony wyrok, postanowienie lub decyzja, mające już moc prawną, przestają obowiązywać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

Połączenia

  • wzruszyć decyzję, postanowienie, wyrok

Cytaty

Czy w takiej sytuacji ich rozwód może być unieważniony? - [...] Tylko strony, czyli byli małżonkowie, mogą zaskarżyć orzeczenie sądu. Strażnikiem praworządności w Polsce jest prokurator. To on może wystąpić do sądu, że oświadczenie woli stron było niezgodne z prawdą. Adwokaci przyznają, że trudno jest wzruszyć wyrok o rozwodzie.

źródło: NKJP: Szczęśliwe życie po rozwodzie, Gazeta Krakowska, 2002-09-14

Można [...] odnieść wrażenie, że środki prawne wzruszenia decyzji, przewidziane w k.p.a. nie przysługują stronie tylko w razie, gdy złoży ona odwołanie do sądu antymonopolowego

źródło: NKJP: Państwo i Prawo nr 1, 1991

Składnia

bez ograniczeń + wzruszyć +
CO

Frazeologizmy

ktoś wzruszył ramionami
Data ostatniej modyfikacji: 06.03.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN