UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

szlachetny

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Od: szlachta

1.a człowiek

Definicja

taki, który odznacza się wspaniałomyślnością i kieruje się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosły

Połączenia

szlachetny człowiek, przyjaciel, rycerz; szlachetna młodzież
szlachetny i bezinteresowny, szlachetny i dobry, szlachetny i uczciwy; mądry i szlachetny
bardzo, niezwykle, wyjątkowo szlachetny

Cytaty

	[...] odzyskała poprzednią pewność, że człowiek jest w gruncie rzeczy istotą dobrą, piękną, szlachetną, dążącą ku doskonałości, stworzoną na podobieństwo Boga... źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997
	Ród twój ma piękną przeszłość. Tylu szlachetnych i wielkich przodków. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1995
	To [...] był bardzo bardzo szlachetny człowiek i miał duże wyczucie wagi i interesów tego kraju. źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1997
	Jeżeli, jak twierdził von Liechtenstein, niewiasty były ucieleśnieniem dobra i wszelakich cnót (czystości, dworności, piękna, łagodności itp.), a także czyniły mężczyzn lepszymi i bardziej szlachetnymi, niemożliwe było, aby spełnianie ich życzeń i wypełnianie poleceń prowadziło kogokolwiek do zguby. źródło: NKJP: Dariusz Piwowarczyk: Słynni rycerze Europy: Rycerze w służbie dam i dworu, 2009

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna
D.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnej
C.	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnej
B.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetny	szlachetne	szlachetną
N.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetną
Ms.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnej
W.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne
D.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
C.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym
B.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetne
N.	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi
Ms.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
W.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejsza
D.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszej
C.	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszej
B.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejszą
N.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszą
Ms.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetniejsi	szlachetniejsi	szlachetniejsze	szlachetniejsze
D.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych
C.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym
B.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejsze
N.	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi
Ms.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

1.b umysł

Definicja

właściwy komuś, kto odznacza się wspaniałomyślnością i kieruje się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosły

Połączenia

szlachetny duch; szlachetna dusza

Cytaty

Potrzebujemy słów nadziei z ust człowieka, w którego dobre serce i szlachetny umysł nikt nie wątpi - uważa biskup Mostaru Pero Sudar.

źródło: NKJP: Ana Uzelac: Papież Jan Paweł II przyjedzie jutro do Sarajewa, Gazeta Wyborcza, 1997-04-11

Szlachetna dusza słodkiego księcia nie potrafi chować zbyt długo urazy.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006

Ucieszyłem się, słuchając tej historii, że mój nowy sługa objawił w trudnej chwili tak szlachetnego ducha, pozostając wiernym pamięci tego, który wyświadczył mu dobro.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Metamorfozy, 2004

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna
D.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnej
C.	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnej
B.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetny	szlachetne	szlachetną
N.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetną
Ms.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnej
W.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne
D.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
C.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym
B.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetne
N.	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi
Ms.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
W.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejsza
D.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszej
C.	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszej
B.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejszą
N.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszą
Ms.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetniejsi	szlachetniejsi	szlachetniejsze	szlachetniejsze
D.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych
C.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym
B.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejsze
N.	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi
Ms.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

1.c czyn

Definicja

wyrażający czyjąś wspaniałomyślność i kierowanie się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosły

Połączenia

szlachetny czyn, gest, odruch; cel; szlachetna akcja, działalność, inicjatywa, misja, rywalizacja, walka; decyzja, idea, pasja; szlachetne przedsięwzięcie, współzawodnictwo; szlachetne ideały, intencje, motywy, pobudki, zamiary
szlachetny w intencjach, w założeniu
piękny i szlachetny
bardzo, niezwykle szlachetny

Cytaty

	Wszystkie produkty zebrane podczas akcji trafią do rodzin, które najbardziej potrzebują pomocy. – To szlachetna inicjatywa. źródło: NKJP: (MAW): Pomogliśmy najbiedniejszym, Gazeta Krakowska, 2005-12-13
	Rozłożenie długu na raty nie było szlachetnym gestem: handlarze naliczali placówkom oprocentowanie [...]. źródło: NKJP: Bianka Mikołajewska: Ogrodnicy szpitalnych długów, Polityka, 2008-05-17
	Zaznałem wszystkiego, czego w latach moich można zaznać: cierpień i uroku miłości, powodzenia życiowego i sławy. Szlachetnych porywów i najnikczemniejszych zamierzeń. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1995
	Stresowanie zwierząt wyłącznie dla kasy jest dla niego czymś chorym, żeby nie powiedzieć absurdalnym. Nie leży to w charakterze hodowcy z Pisarzowic, który stawia sobie inne, bardziej szlachetne cele. źródło: NKJP: Dawid Samulski: Pies życia, Gazeta Wrocławska, 2001-12-04

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna
D.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnej
C.	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnej
B.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetny	szlachetne	szlachetną
N.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetną
Ms.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnej
W.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne
D.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
C.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym
B.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetne
N.	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi
Ms.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
W.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejsza
D.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszej
C.	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszej
B.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejszą
N.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszą
Ms.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetniejsi	szlachetniejsi	szlachetniejsze	szlachetniejsze
D.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych
C.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym
B.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejsze
N.	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi
Ms.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

2. styl

Definicja

taki, który budzi uznanie ze względu na harmonię i umiar

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

piękny

Połączenia

szlachetny dźwięk; szlachetna forma, prostota

Cytaty

	Autorzy zaproponowali prostą, a jednocześnie szlachetną formę, bez zbędnych zdobień narażających inwestora na dodatkowe koszty. źródło: NKJP: Agata Grzegorczyk: Pomoc na ulicy Pawiej, Dziennik Bałtycki, 2005-02-08
	Nieśmiertelną sławę zapewniło operze nie tylko szlachetne piękno i bogactwo uczuć muzyki Mozarta, ale też wzniosłość myśli zawarta w libretcie - symboliczna walka dobra ze złem. źródło: NKJP: (EKA): Muzyka z różnych epok, Dziennik Polski, 2006-12-07
	Ładnym, szlachetnym dźwiękiem zabrzmiały instrumenty dęte blaszane [...]. źródło: NKLJP: Tadeusz Szantruczek: Opera w Filharmonii, Gazeta Poznańska, 2004-03-22
	Nie taką kobietę wyobrażał sobie zawsze u swego boku. Nie taką! Miała to być piękność surowa, czysta, nacechowana szlachetną prostotą [...]. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jeżeli ze mną pojedziesz, 1993

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna
D.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnej
C.	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnej
B.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetny	szlachetne	szlachetną
N.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetną
Ms.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnej
W.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne
D.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
C.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym
B.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetne
N.	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi
Ms.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
W.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejsza
D.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszej
C.	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszej
B.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejszą
N.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszą
Ms.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetniejsi	szlachetniejsi	szlachetniejsze	szlachetniejsze
D.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych
C.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym
B.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejsze
N.	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi
Ms.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

3. gatunek

Definicja

cechujący się wysoką jakością

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

doskonały

Połączenia

szlachetny gatunek, ród; grzyb, trunek; kruszec, materiał, stal, tynk; szlachetna odmiana, rasa, sztuka; tkanina; szlachetne drewno, wino

Cytaty

	We wnętrzu króluje skóra i inne szlachetne materiały. źródło: NKJP: (DarK): Motociekawostki, Goniec Rumski, 1999-08-27
	[...] każdy chętnie spoziera na smakowite zakąski i szlachetne trunki, nie to jednak stanowi istotę spotkania i nie to jedynie wystawia dobre świadectwo domowi wydającemu przyjęcie. źródło: NKJP: Tadeusz Rojek: Jak to się je: savoir-vivre przy stole, 1994
	Na podłogi położono szlachetne drewna i terakotę wypalaną pod słońcem Italii. źródło: NKJP: Martyna Żandarska-Ochnik: Pan wichrów i powiewów, 2008
	W poszukiwaniu borowików i mniej szlachetnych grzybów (kurek, maślaków, gołąbków), tarnowianie chętnie odwiedzali lasy w okolicach Paleśnicy, Jamnej, Jodłówki Tuchowskiej, Żurowej. źródło: NKJP: (mab): Leśnicy odetchnęli, Dziennik Polski, 2005-09-09

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna
D.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnego	szlachetnej
C.	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnemu	szlachetnej
B.	szlachetnego	szlachetnego	szlachetny	szlachetne	szlachetną
N.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetną
Ms.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnej
W.	szlachetny	szlachetny	szlachetny	szlachetne	szlachetna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne
D.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
C.	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym	szlachetnym
B.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetne
N.	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi	szlachetnymi
Ms.	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych	szlachetnych
W.	szlachetni	szlachetni	szlachetne	szlachetne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejsza
D.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszej
C.	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszemu	szlachetniejszej
B.	szlachetniejszego	szlachetniejszego	szlachetniejszy	szlachetniejsze	szlachetniejszą
N.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszą
Ms.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szlachetniejsi	szlachetniejsi	szlachetniejsze	szlachetniejsze
D.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych
C.	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym	szlachetniejszym
B.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejsze
N.	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi	szlachetniejszymi
Ms.	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych	szlachetniejszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

Frazeologizmy

borowik szlachetny
gaz szlachetny
jeleń szlachetny
kamień szlachetny
metal szlachetny

Data ostatniej modyfikacji: 09.12.2011