UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

sądzić

Chronologizacja

XIV w., Bor
Współczesna postać bezokolicznika nowsza wobec stp. sędzić .

Pochodzenie

psł. *sǫditi, *sǫďǫ 'wyrażać zdanie, oceniać, osądzać; sprawować sąd'

Czasownik odrzeczownikowy od psł. *sǫdъ; zob. sąd

1. decydować o winie

Definicja

rozpatrywać podczas postępowania sądowego jakąś sprawę, aby na końcu wydać wyrok

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa sąd

Połączenia

sędzia, trybunał sądzi
sądzić przestępców, sprawców czegoś, zbrodniarzy; zbrodnie
sądzić za zabójstwo, za zbrodnie
sądzić sprawiedliwie; sądzony zaocznie
sądzić i karać; oskarżać i sądzić

Cytaty

[...] Hoerchner nie jest już podejrzany o zbrodnię, ale jedynie o występek. Sądzi go już nie rozszerzony skład sędziowski, ale pojedynczy sędzia.

źródło: NKJP: Adam Willma: Robert Hoerchner, Gazeta Pomorska, 2009-02-16

[...] myśl o samobójstwie mogła go opanować z chwilą, gdy zobaczył w Tempelhofie przedstawicieli państwa, które będzie go sądzić za zbrodnie na siedemdziesięciu jeden tysiącach Żydów w getcie Warszawy, na Polakach w Poznańskiem i w dystrykcie warszawskim.

źródło: NKJP: Kazimierz Moczarski: Rozmowy z katem, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	sądzę	sądzimy
2 os.	sądzisz	sądzicie
3 os.	sądzi	sądzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłem +(e)m sądził	sądziłam +(e)m sądziła	sądziłom +(e)m sądziło	sądziliśmy +(e)śmy sądzili	sądziłyśmy +(e)śmy sądziły
2 os.	sądziłeś +(e)ś sądził	sądziłaś +(e)ś sądziła	sądziłoś +(e)ś sądziło	sądziliście +(e)ście sądzili	sądziłyście +(e)ście sądziły
3 os.	sądził	sądziła	sądziło	sądzili	sądziły

bezosobnik: sądzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę sądził będę sądzić	będę sądziła będę sądzić	będę sądziło będę sądzić	będziemy sądzili będziemy sądzić	będziemy sądziły będziemy sądzić
2 os.	będziesz sądził będziesz sądzić	będziesz sądziła będziesz sądzić	będziesz sądziło będziesz sądzić	będziecie sądzili będziecie sądzić	będziecie sądziły będziecie sądzić
3 os.	będzie sądził będzie sądzić	będzie sądziła będzie sądzić	będzie sądziło będzie sądzić	będą sądzili będą sądzić	będą sądziły będą sądzić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		sądźmy
2 os.	sądź	sądźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłbym bym sądził	sądziłabym bym sądziła	sądziłobym bym sądziło	sądzilibyśmy byśmy sądzili	sądziłybyśmy byśmy sądziły
2 os.	sądziłbyś byś sądził	sądziłabyś byś sądziła	sądziłobyś byś sądziło	sądzilibyście byście sądzili	sądziłybyście byście sądziły
3 os.	sądziłby by sądził	sądziłaby by sądziła	sądziłoby by sądziło	sądziliby by sądzili	sądziłyby by sądziły

bezosobnik: sądzono by

bezokolicznik: sądzić

imiesłów przysłówkowy współczesny: sądząc

gerundium: sądzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	sądzenie	sądzenia
D.	sądzenia	sądzeń
C.	sądzeniu	sądzeniom
B.	sądzenie	sądzenia
N.	sądzeniem	sądzeniami
Ms.	sądzeniu	sądzeniach
W.	sądzenie	sądzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: sądzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sądzący	sądzący	sądzący	sądzące	sądząca
D.	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącej
C.	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącej
B.	sądzącego	sądzącego	sądzący	sądzące	sądzącą
N.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącą
Ms.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sądzący	sądzący	sądzące	sądzące
D.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących
C.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym
B.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzące
N.	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi
Ms.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących

imiesłów przymiotnikowy bierny: sądzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sądzony	sądzony	sądzony	sądzone	sądzona
D.	sądzonego	sądzonego	sądzonego	sądzonego	sądzonej
C.	sądzonemu	sądzonemu	sądzonemu	sądzonemu	sądzonej
B.	sądzonego	sądzonego	sądzony	sądzone	sądzoną
N.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzoną
Ms.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sądzeni	sądzeni	sądzone	sądzone
D.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzonych
C.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym
B.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzone
N.	sądzonymi	sądzonymi	sądzonymi	sądzonymi
Ms.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzonych

Składnia

Rz osobowy	+	sądzić	+	KOGO + za CO
Rz osobowy	+	sądzić	+	CO
Rz osobowy	+	sądzić	+	ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

2. oceniać

Definicja

oceniać jakąś osobę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

sądzić kogoś po stroju, po stylu
sądzić kogoś z wyglądu

Cytaty

Wyglądają na lepszych, ale w środku pewnie wcale nie są. Niepotrzebnie sądzę ich po wyglądzie.

źródło: NKJP: Agata Miklaszewska: Huśtawka, 2005

Być może dla ciebie informator i wtyczka są śmieciami, na które nie warto splunąć - powiedziała twardo. - Jeżeli tak jest, to proszę cię, nie sądź innych według swojej miary.

źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997

Kto ma sądzić, która z nich będzie stosowna dla Izaaka syna Ab-Rahamowego? Ja mam sądzić? Nie jest rzeczą sługi sądzić. Ojciec panny wybierze i osądzi.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	sądzę	sądzimy
2 os.	sądzisz	sądzicie
3 os.	sądzi	sądzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłem +(e)m sądził	sądziłam +(e)m sądziła	sądziłom +(e)m sądziło	sądziliśmy +(e)śmy sądzili	sądziłyśmy +(e)śmy sądziły
2 os.	sądziłeś +(e)ś sądził	sądziłaś +(e)ś sądziła	sądziłoś +(e)ś sądziło	sądziliście +(e)ście sądzili	sądziłyście +(e)ście sądziły
3 os.	sądził	sądziła	sądziło	sądzili	sądziły

bezosobnik: sądzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę sądził będę sądzić	będę sądziła będę sądzić	będę sądziło będę sądzić	będziemy sądzili będziemy sądzić	będziemy sądziły będziemy sądzić
2 os.	będziesz sądził będziesz sądzić	będziesz sądziła będziesz sądzić	będziesz sądziło będziesz sądzić	będziecie sądzili będziecie sądzić	będziecie sądziły będziecie sądzić
3 os.	będzie sądził będzie sądzić	będzie sądziła będzie sądzić	będzie sądziło będzie sądzić	będą sądzili będą sądzić	będą sądziły będą sądzić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		sądźmy
2 os.	sądź	sądźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłbym bym sądził	sądziłabym bym sądziła	sądziłobym bym sądziło	sądzilibyśmy byśmy sądzili	sądziłybyśmy byśmy sądziły
2 os.	sądziłbyś byś sądził	sądziłabyś byś sądziła	sądziłobyś byś sądziło	sądzilibyście byście sądzili	sądziłybyście byście sądziły
3 os.	sądziłby by sądził	sądziłaby by sądziła	sądziłoby by sądziło	sądziliby by sądzili	sądziłyby by sądziły

bezosobnik: sądzono by

bezokolicznik: sądzić

imiesłów przysłówkowy współczesny: sądząc

gerundium: sądzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	sądzenie	sądzenia
D.	sądzenia	sądzeń
C.	sądzeniu	sądzeniom
B.	sądzenie	sądzenia
N.	sądzeniem	sądzeniami
Ms.	sądzeniu	sądzeniach
W.	sądzenie	sądzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: sądzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sądzący	sądzący	sądzący	sądzące	sądząca
D.	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącej
C.	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącej
B.	sądzącego	sądzącego	sądzący	sądzące	sądzącą
N.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącą
Ms.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sądzący	sądzący	sądzące	sądzące
D.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących
C.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym
B.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzące
N.	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi
Ms.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących

imiesłów przymiotnikowy bierny: sądzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sądzony	sądzony	sądzony	sądzone	sądzona
D.	sądzonego	sądzonego	sądzonego	sądzonego	sądzonej
C.	sądzonemu	sądzonemu	sądzonemu	sądzonemu	sądzonej
B.	sądzonego	sądzonego	sądzony	sądzone	sądzoną
N.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzoną
Ms.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sądzeni	sądzeni	sądzone	sądzone
D.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzonych
C.	sądzonym	sądzonym	sądzonym	sądzonym
B.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzone
N.	sądzonymi	sądzonymi	sądzonymi	sądzonymi
Ms.	sądzonych	sądzonych	sądzonych	sądzonych

Składnia

Rz osobowy	+	sądzić	+	KOGO
Rz osobowy	+	sądzić	+	ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

3. myśleć

Definicja

być gotowym powiedzieć na określony temat to, co zawarte jest w następującym zdaniu podrzędnym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

sądzić na jakiejś podstawie, coś na jakiś temat
sądzić o książce, o muzyce, o twórczości; o polityce; o pomyśle, o projekcie
sądzić po głosie, po minach, po odgłosach, po reakcji; po efektach, po wynikach; po frekwencji, po ilości, po liczbie
sądzić z głosów, z odgłosów, z reakcji, z tonu głosu, z wyglądu, z wypowiedzi; z ilości czegoś, z liczby czegoś
sądzić błędnie, mylnie, naiwnie; początkowo
należy, wypada sądzić
wiedzieć i sądzić, zrozumieć i sądzić

Cytaty

	Zdziwił się. Sądził, że Marta będzie go przekonywać, miał widać w zanadrzu przygotowane argumenty. Ale Marta była zbyt zgnębiona śmiercią Azy i w ogóle całym zajściem, aby wdawać się w dyskusję. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Mamo, co ty sądzisz o marszałku Piłsudskim? Pani powiedziała, że był reakcjonistą, nastawionym wrogo do Związku Radzieckiego oraz rzecznikiem klas burżuazyjno-obszarniczych, a jeden kolega twierdzi, że był największym Polakiem dwudziestego wieku! źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997
	Był naiwny sądząc, że uda mu się oszukać los. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991
	Nie sądzę, by to miało sens. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004
	- Chyba tak - powiedział wolno. - Tak sądzę. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996
	- Kolega biurowy, czy tak? - Przyjaźnili się? - Nie sądzę. źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Bardzo dużo pajacyków, 1968
	Co pan o nim sądzi? Czyżby był tak bezczelny, że zamordował dziewczynę na plaży, prawie na oczach wszystkich? Czy też zamordował ją gdzie indziej i tu czymś ją przywiózł? Niech pan mi pomoże! Jak pan sądzi? Jak to było? źródło: NKJP: Marek Krajewski; Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	sądzę	sądzimy
2 os.	sądzisz	sądzicie
3 os.	sądzi	sądzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłem +(e)m sądził	sądziłam +(e)m sądziła	sądziłom +(e)m sądziło	sądziliśmy +(e)śmy sądzili	sądziłyśmy +(e)śmy sądziły
2 os.	sądziłeś +(e)ś sądził	sądziłaś +(e)ś sądziła	sądziłoś +(e)ś sądziło	sądziliście +(e)ście sądzili	sądziłyście +(e)ście sądziły
3 os.	sądził	sądziła	sądziło	sądzili	sądziły

bezosobnik: sądzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę sądził będę sądzić	będę sądziła będę sądzić	będę sądziło będę sądzić	będziemy sądzili będziemy sądzić	będziemy sądziły będziemy sądzić
2 os.	będziesz sądził będziesz sądzić	będziesz sądziła będziesz sądzić	będziesz sądziło będziesz sądzić	będziecie sądzili będziecie sądzić	będziecie sądziły będziecie sądzić
3 os.	będzie sądził będzie sądzić	będzie sądziła będzie sądzić	będzie sądziło będzie sądzić	będą sądzili będą sądzić	będą sądziły będą sądzić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		sądźmy
2 os.	sądź	sądźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	sądziłbym bym sądził	sądziłabym bym sądziła	sądziłobym bym sądziło	sądzilibyśmy byśmy sądzili	sądziłybyśmy byśmy sądziły
2 os.	sądziłbyś byś sądził	sądziłabyś byś sądziła	sądziłobyś byś sądziło	sądzilibyście byście sądzili	sądziłybyście byście sądziły
3 os.	sądziłby by sądził	sądziłaby by sądziła	sądziłoby by sądziło	sądziliby by sądzili	sądziłyby by sądziły

bezosobnik: sądzono by

bezokolicznik: sądzić

imiesłów przysłówkowy współczesny: sądząc

gerundium: sądzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	sądzenie	sądzenia
D.	sądzenia	sądzeń
C.	sądzeniu	sądzeniom
B.	sądzenie	sądzenia
N.	sądzeniem	sądzeniami
Ms.	sądzeniu	sądzeniach
W.	sądzenie	sądzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: sądzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sądzący	sądzący	sądzący	sądzące	sądząca
D.	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącego	sądzącej
C.	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącemu	sądzącej
B.	sądzącego	sądzącego	sądzący	sądzące	sądzącą
N.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącą
Ms.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sądzący	sądzący	sądzące	sądzące
D.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących
C.	sądzącym	sądzącym	sądzącym	sądzącym
B.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzące
N.	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi	sądzącymi
Ms.	sądzących	sądzących	sądzących	sądzących

Składnia

Rz osobowy	+	sądzić	+	(o CZYM) + że ZDANIE
Rz osobowy	+	sądzić	+	że ZDANIE
Rz osobowy	+	sądzić	+	o KIM/CZYM + JAK
Rz osobowy	+	sądzić	+	z CZEGO/po CZYM + że ZDANIE

Frazeologizmy

coś jest sądzone komuś

Data ostatniej modyfikacji: 18.07.2014