UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gwara

Chronologizacja

XVI w., Bor
1591, Bańk

Pochodzenie

Zob. gwarzyć

1. wiejska

Definicja

odmiana języka używana na określonym terenie, charakteryzująca się specyficzną wymową, wybranymi cechami gramatycznymi i doborem słownictwa

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dialekt

Połączenia

  • autentyczna, czysta, piękna; miejscowa gwara; polskie gwary; gwara wiejska; góralska, mazurska, orawska, pienińska, podhalańska, spiska, wielkopolska; gwary mazurzące, niemazurzące
  • dialekty i gwary, język literacki i gwary
  • konkurs; miłośnik, znawca; słownik gwary (kurpiowskiej, orawskiej, śląskiej...)
  • gwary zanikają
  • używać gwary
  • mówić, pisać, posługiwać się, władać gwarą

Cytaty

Choć gwara Zagórzan odeszła już trochę w cień, to jednak w niektórych rodach jest ona przekazywana z pokolenia na pokolenie.

źródło: NKJP: Serdaczki i czepce, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2003-02-24

Uczniowie z dumą prezentowali dorobek kulturalny swoich miejscowości, przedstawiając utwory w gwarze śląskiej i lokalne tradycje.

źródło: NKJP: (e.Ż): W gminie gwara nie zginie, Nowiny Raciborskie, 2007-05-08

Obok języka ogólnonarodowego istnieją w polszczyźnie gwary regionalne.

źródło: NKJP: Tadeusz Samselski: Poznajmy i pokochajmy nasz język polski (część II), Nakielski Czas, 2007-07-11

W polskiej dialektologii istnieje naukowo niepodważalny pogląd, że polskie gwary, spiska i orawska, należą do gwar małopolskich.

źródło: NKJP: ZAKOPANE: Pytanie o gwarę, Dziennik Polski - Podhale, 2002-04-12

W gwarach zachowały się również formy gramatyczne, które kilka wieków temu wyszły z powszechnego użycia.

źródło: NKJP: Mikołaj Szymański: Nieprzyzwoity aptekarz, Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1997-10-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. gwara
gwary
D. gwary
gwar
C. gwarze
gwarom
B. gwarę
gwary
N. gwarą
gwarami
Ms. gwarze
gwarach
W. gwaro
gwary

2. przestępcza

Definicja

jęz. 
odmiana języka używana w określonym środowisku społecznym, charakteryzująca się specyficznym słownictwem

Noty o użyciu

Termin językoznawczy, w nowszych opracowaniach rzadziej używany, wypierany przez inne terminy.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  argot, slang, żargon

Połączenia

  • gwara miejska, środowiskowa; lwowska, warszawska; młodzieżowa, studencka, uczniowska; przestępcza, więzienna, złodziejska; łowiecka, myśliwska, rolnicza...
  • słownictwo, słownik gwary jakiejś

Cytaty

Folklor miejskiego lumpenproletariatu i świata przestępczego, gwara złodziejska wielkiego miasta nieraz były tworzywem kabaretowych kupletów, parodii sentymentalnej i źródłem rumieńców niezdrowych.

źródło: NKJP: JAN GÓRSKI: PRAWY BRZEG WISŁY, prasa, 1962

Kontakty między jidysz a polszczyzną wzbogaciły nasz język o nowe wyrazy. Pech chce, że wiele tych zapożyczeń zawdzięczamy gwarze złodziejskiej.

źródło: NKJP: Mikołaj Szymański: Dobra, dobra!, Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1995-08-11

Wszystkie te metafory świadczą o lekceważącym stosunku do nowicjuszy; analogicznie jest w gwarze uczniowskiej i w wojsku, skąd zresztą niektóre słowa przeniknęły do gwary studenckiej.

źródło: NKJP: Pokaż mi swój język..., Dziennik Polski - Magazyn, 2000-01-07

Jako piłkarz widzi na boisku niemal wszystko, posługując się futbolową gwarą, ma oczy dookoła głowy, potrafi celnie uderzyć z dystansu.

źródło: NKJP: (dw): Maciaś? Udana inwestycja, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-10-15

Można gwarę studencką zestawić z takimi odmianami polszczyzny, jak slang uczniowski i sportowy, język marynarski i myśliwski, wreszcie żargon złodziejski lub więzienny.

źródło: Leon Kaczmarek, Teresa Skubalanka, Stanisław Grabias: Słownik gwary studenckiej, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. gwara
gwary
D. gwary
gwar
C. gwarze
gwarom
B. gwarę
gwary
N. gwarą
gwarami
Ms. gwarze
gwarach
W. gwaro
gwary

Składnia

bez ograniczeń + gwara +
JAKA
Data ostatniej modyfikacji: 14.02.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj