Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *slovo, *slovese 'to, co się słyszy’ > ‘wypowiedź, mowa, słowo'
Rzeczownik (z przyrostkiem *-es- w przypadkach zależnych) od pie. pierwiastka *k'léu̯- ‘słyszeć’.
1. wyraz
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | wyraz |
Połączenia
- nowe, pierwsze, obce, odpowiednie, piękne, właściwe; brzydkie, obraźliwe, puste, wulgarne słowo
- kilka, parę, wiele słów
- znaczenie słów
- oszczędny w słowach
- coś rozpoczyna się, zaczyna się; wyrazić, zakończyć, zastąpić coś słowami...
- rozumieć się bez słów; coś zaczyna się od słów...
- dodać coś, proponować coś po słowach
Cytaty
|
W dokumentacji Służby Bezpieczeństwa nie funkcjonowało słowo donos. Zastąpienie go wyrazem doniesienie wynikało jedynie z potrzeby wywołania zmiany wartościowania gatunku tekstu w użyciu. źródło: NKJP: Iwona Dojka: Donos i doniesienie jako gatunki tekstu, 2008 |
|
|
Kraszanki - od staropolskiego słowa „krasić”, czyli upiększać, barwić - to jajka o czerwonej lub brązowej barwie, natłuszczane w celu uzyskania połysku. źródło: NKJP: G. Czerwińska: O jajku, Tygodnik Ciechanowski, 2006-04-15 |
|
|
W komunikacji za pomocą komputera występuje specyficzna leksyka. Najczęściej są to słowa zapożyczone z języka angielskiego i przeważnie oznaczają nazwy elementów składowych oprogramowania lub sprzętu komputerowego. źródło: NKJP: Małgorzata Kuruc: Wybrane cechy językowe i graficzne listów e-mail - rozważania wstępne, 2008 |
|
|
Przygotowaliśmy dla naszych gości słowniki polsko-niemieckie. Tak więc i oni mieli szansę nauczyć się kilku słów czy zwrotów po polsku [...]. źródło: NKJP: (km): Zabawa po zbójnicku, Tygodnik Rybnicki, 2008-11-25 |
|
|
Jaś skończy pierwszy rok życia 26 czerwca. Dzieci w tym wieku stawiają już pierwsze kroczki, świadomie wypowiadają pierwsze słowa, wiedzą, gdzie są mama i tata. źródło: NKJP: Bogdan Prejs: Uśmiech Jasia Pawła, Dziennik Zachodni, 2007-06-18 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |
2. wypowiedź
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język
Połączenia
- powitalne, wprowadzające słowo; słowo drukowane, mówione, pisane; polskie; ciepłe, mocne, ostre, słynne słowa
- słowa komentarza, krytyki, oświadczenia, podziękowania, podziwu, potępienia, powitania, pożegnania, skargi, uznania, współczucia; Jana Pawła II, Jarosława Kaczyńskiego, Józefa Piłsudskiego, Ojca Świętego, papieża, prezydenta...
- słowo od prezydenta, od redakcji, od szefa Oficyny Wydawniczej...
- dać / dawać wiarę, przysłuchiwać się, przyznać / przyznawać rację, uwierzyć, wierzyć, zaprzeczyć / zaprzeczać czyimś słowom / słowom kogoś
- kierować, skierować słowo do kogoś; cytować, przypomnieć słowa kogoś
- odpowiedzieć słowami kogoś
- mówiąc słowami kogoś; zgodnie ze słowami kogoś; ; w ostatnich, w pierwszych słowach
Cytaty
|
Przyznaje, że jest młodym i niedoświadczonym człowiekiem naiwnie wierzącym w słowo mówione. źródło: NKJP: A. Melnicka: Miało być widowisko, wyszło pośmiewisko, Tygodnik Ciechanowski, 2008-02-09 |
|
|
Biskupi w swoim słowie, które usłyszeliśmy z ambon 1 czerwca zwracali uwagę na to, że Ojciec Święty wyraźnie dostrzega miejsce Polski w strukturach europejskich. źródło: NKJP: Jak będą głosować?, Tygodnik Tucholski, 2003 |
|
|
Zapewnić należy wielostronny rozwój ludzi oraz umożliwić racjonalne uporządkowanie relacji między kulturą obrazu a kulturą słowa drukowanego. źródło: NKJP: Czesław Banach: Strategia i prognoza rozwoju edukacji w Polsce do roku 2020, 2008 |
|
|
Nigdy potem nie zaznałem tak silnego przekonania, że stając na scenie, wykonuję misję. Wtedy zrozumiałem też, że teatr jest przede wszystkim sztuką słowa. źródło: NKJP: Henryka Wach-Malicka: Odszedł wielki aktor, Dziennik Zachodni, 2008-03-07 |
|
|
Schorowany i słaby, ale bardzo wzruszony papież wspominał swoją młodość. Cała Polska zapamiętała jego słowa o kremówkach. źródło: NKJP: Mirosław Łukaszuk: To także nasz papież, Dziennik Zachodni, 2006-05-25 |
|
|
W ramach wystąpienia przewidziano czas na słowo od szefa gminy i pokaz wybranych zespołów, rzemieślników, artystów ludowych. źródło: NKJP: (AWZ): Powódź, Cepeliada, dożynki, Gazeta Krakowska, 2001-08-18 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |
Składnia
|
+ | słowo | + |
(KOGO)
|
|
|
+ | słowo | + |
(JAKIE) +
(o CZYM)
|
|
|
+ | słowo | + |
(od KOGO)
|
3. tekst
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | tekst |
Cytaty
|
Sformułowane powyżej tematy stanowią kolejne rozdziały Rezolucji. Każdy z tych rozdziałów był opracowany przez oddzielną grupę, złożoną z pięciu osób. Piszący te słowa był przedstawicielem Polski jako delegat Polskiego Towarzystwa Fizycznego i miał okazję pracować w grupie przygotowującej rozdział I. źródło: NKJP: Jerzy Warczewski: Nowe źródła energii, Dziennik Zachodni, 2006-06-16 |
|
|
Nie zaprezentowaliśmy typowego obrzędu dożynkowego. Są to raczej śpiewki i pieśni, które zbieraliśmy lub sami układaliśmy słowa do popularnych melodii — przybliża sprawę choreograf zespołu [...]. źródło: NKJP: Anna Jakubiec: Święto plonów, Dziennik Zachodni, 2002-09-27 |
|
|
Rodziny ofiar stalinowskiego terroru na pamięć znają słowa wiersza: „Rzadkim lasem wzdłuż drogi, pośród traw i zielska, wsparta o miecz złamany polskiej smutnej Nike, idzie Matka Katyńska-Panienka Kozielska, złotą łuną zapalić pod Smoleńskiem znicze”. źródło: NKJP: Elżbieta Piersiakowa: Ofiarom Golgoty Wschodu, Dziennik Zachodni, 2002-04-28 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |
Składnia
|
|
+ | słowo | + |
(CZEGO)
|
|
|
+ | słowo | + |
(do CZEGO)
|
4. obietnica
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | obietnica |
Połączenia
- dotrzymać słowa
- dać słowo
Cytaty
|
Człowiek, który wyżej cenił życie psa niż życie człowieka, równocześnie szanował dane słowo i dotrzymał go. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2006 |
|
|
Niestety, rząd [...] nie dotrzymał słowa. [...]. źródło: NKJP: K. Kowalski, Tygodnik Ciechanowski, 2006-08-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |
5. w informatyce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka
Cytaty
|
Słowo komputerowe może mieć różne znaczenia informacyjne - może reprezentować liczbę, znak, rozkaz. źródło: Internet: documents.mx |
|
|
A w ogóle kto powiedział, że słowa komputerowe mają mieć długość będącą potęgą dwójki? 8 bitów to dziś wiele za mało i bajt jako jednostka wyszedł praktycznie z użycia: wszystko dzisiaj mierzy się w giga-, mega-, a nawet terabajtach. źródło: Internet: computerworld.pl/felieton/Retroinformatyka |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |
6. czasownik
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język
Połączenia
- słowo osobowe, posiłkowe
Cytaty
|
W dawnej polszczyźnie funkcjonował tzw. czas przeszły złożony, składający się z imiesłowu czasu przeszłego i słowa posiłkowego być w czasie teraźniejszym. źródło: NKJP: Jan Miodek: Żeśmy - dobre i złe, Dziennik Zachodni, 2007-01-19 |
|
|
Ze stanowiska poprawności dopuszczalne są obie konstrukcje: będę krył i będę kryć, natomiast rażąca jest konstrukcja, w której imiesłów poprzedza słowo posiłkowe: „krył będę”. źródło: Barbara Bartnicka-Dabkowska, Michał Jaworski:Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami. T. II: Fleksja. Składnia, 1972 |
|
|
[...] część gramatyk polskich na określenie czasownika używa wyrazu słowo, bądź w odniesieniu do całości czasownika, bądź w odniesieniu do jego formy osobowej [...]. źródło: Jan Tokarski: Fleksja polska, 1973 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | słowo |
słowa |
|
| D. | słowa |
słów |
|
| C. | słowu |
słowom |
|
| B. | słowo |
słowa |
|
| N. | słowem |
słowami |
|
| Ms. | słowie |
słowach |
|
| W. | słowo |
słowa |