Chronologizacja
1. kolor
Definicja
Pochodzenie
psł. *čŕ̥venъ 'barwiony czerwiem, czerwony'
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- czerwony nos; krawat; ołówek, długopis; burak, grejpfrut; goździk, kwiat; sztandar; dach; dywan; samochód, tramwaj; szlak; pas; księżyc; blask; kolor, odcień; czerwona krew; twarz; koszula, sukienka, kokarda, wstążka; flaga; cebula, fasola, herbata, kapusta, papryka, porzeczka; róża; farba; cegła, dachówka; ziemia; barwa; czerwone jabłko, wino; słońce; światło; zabarwienie; czerwone korale; mrówki; oczy, ręce, paznokcie, usta, wargi
- czerwony na twarzy; od emocji, od gniewu, od krwi, od ognia, od mrozu, od płaczu, od rdzy, od wysiłku; ze wstydu, ze złości, ze zmęczenia; z emocji, z gniewu, z podniecenia, z przejęcia, z wysiłku, z zimna
- czerwony jak burak, jak cegła, jak krew, jak mak, jak miedź, jak ogień, jak piwonia, jak rak, jak serce, jak upiór, jak usta, jak wino; mieć oczy czerwone jak królik
- intensywnie, lekko, mocno, ogniście, rażąco, strasznie, wściekle, zupełnie czerwony
- biały i czerwony;
- robić się, zrobić się czerwonym
- cały czerwony
Cytaty
|
Nowocześnie gięte poręcze i czerwony aksamit poduszki leżącej na oparciu nie pasowały do rozdeptanego, brudnego śniegu ulicy. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki |
|
|
Młodzieniec skurczył się i odszedł spiesznie, a jego uszy, czerwone jak rubiny, gorzały w półmroku jeszcze długo. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia |
|
|
[…] kładła się obok Feliksa, ubrana tylko w koronkową czerwoną bieliznę. źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca |
|
|
Po ósmej temperatura podskoczyła na nowo, kiedy na budowę wpadł z piskiem opon czerwony z pasji Markowski i zaczął dyskutować z równie czerwonym kierownikiem, kto, komu i ile forsy przyniesie w zębach. źródło: NKJP: Artur Zaniewicz: Góra Trzech Szkieletów |
|
|
Kraków wita nas przepiękną pogodą, babim latem, ogrodem czerwonym od malin. źródło: NKJP: Dziennik Polski - 1999-09-17 - Magazyn - Mój „Dzienniczek Polski” |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | czerwony |
czerwony |
czerwony |
czerwone |
czerwona |
| D. | czerwonego |
czerwonego |
czerwonego |
czerwonego |
czerwonej |
| C. | czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonej |
| B. | czerwonego |
czerwonego |
czerwony |
czerwone |
czerwoną |
| N. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwoną |
| Ms. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonej |
| W. | czerwony |
czerwony |
czerwony |
czerwone |
czerwona |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | czerwoni |
czerwoni |
czerwone |
czerwone |
| D. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
| C. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
| B. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwone |
| N. | czerwonymi |
czerwonymi |
czerwonymi |
czerwonymi |
| Ms. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
| W. | czerwoni |
czerwoni |
czerwone |
czerwone |
Składnia
|
+ | czerwony | + |
|
| szyk: neutralny | ||||
2. lewicowy
Definicja
Pochodzenie
Nawiązanie do koloru flagi ZSRR.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa doktryny i poglądy polityczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | lewicowy, socjalistyczny |
Połączenia
- czerwony agitator; terror, reżim; czerwona arystokracja, władza; agitacja, legitymacja
Cytaty
|
a)[…]doświadczona surowo przez przeciwności losu; pojmana i uwięziona przez bolszewicki pomiot, tych czerwonych pigmejów okupujących kraj, i próbująca podstępem wydostać się z pułapki... źródło: Antoni Libera: Madame |
|
|
Gdzieniegdzie świętowane są zaskakujące powroty ludzi, którzy zrobili karierę wyłącznie dzięki czerwonej legitymacji. źródło: Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 04.09.1992, 1 kadencja, 23 posiedzenie, 2 dzień |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | czerwony |
czerwony |
czerwony |
czerwone |
czerwona |
| D. | czerwonego |
czerwonego |
czerwonego |
czerwonego |
czerwonej |
| C. | czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonemu |
czerwonej |
| B. | czerwonego |
czerwonego |
czerwony |
czerwone |
czerwoną |
| N. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwoną |
| Ms. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonej |
| W. | czerwony |
czerwony |
czerwony |
czerwone |
czerwona |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | czerwoni |
czerwoni |
czerwone |
czerwone |
| D. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
| C. | czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
czerwonym |
| B. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwone |
| N. | czerwonymi |
czerwonymi |
czerwonymi |
czerwonymi |
| Ms. | czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
czerwonych |
| W. | czerwoni |
czerwoni |
czerwone |
czerwone |
Składnia
|
|
+ | czerwony | + |
|
| szyk: neutralny | ||||