Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | żur |
żury |
|
| D. | żuru |
żurów |
|
| C. | żurowi |
żurom |
|
| B. | żur |
żury |
|
| N. | żurem |
żurami |
|
| Ms. | żurze |
żurach |
|
| W. | żurze |
żury |
Pochodzenie
śr.-w.-niem. sûr 'kwaśny, cierpki, gorzki'
Por. niem. sauer 'kwaśny, cierpki'
1.a zupa
Definicja
Noty o użyciu
Występują różnice regionalne w zakresie zastosowania jednostek biały barszcz, żur i żurek, zależnie od składników, z jakich taka zupa została przygotowana.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | biały barszcz, żurek | |
| hiperonimy: | zupa |
Połączenia
- żur z jajkiem, z kartoflami, z (białą) kiełbasą, z ziemniakami
- żur na zakwasie
- garnek z żurem
- gotować, jeść żur
Cytaty
|
Na przykryty białym obrusem stół wjedzie świąteczny zestaw obiadowy: żur na kiełbasie, mięsiwa na gorąco, półmiski wędlin, marynowane grzybki z tucholskich lasów, ryby, sery i desery. źródło: NKJP: (DAN): Wielkanocny kieliszeczek, Express Ilustrowany, 2003-04-18 |
|
|
Wielka uczta trwała cały dzień. Na stole królowały oczywiście udekorowane jaja na twardo, szynki, kiełbasy, biały, zagęszczany żur, baby i mazurki oraz nalewki ziołowe źródło: NKJP: Aldona Minorczyk-Cichy: Wielkie ucztowanie, Dziennik Zachodni, 2002-03-27 |
|
|
Zza kotary [...] wyszedł Grzegorz, dźwigając ciężką tacę. Stał na niej w obłoczku ostrej woni zwyczajny, gliniany garnek z żurem, w którym pływały kawałki kiełbasy. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk, 2003 |
|
|
Okraś żur przysmażonym boczkiem wędzonym i cebulą, dodaj obrane mięso z żeberek. Przypraw solą i pieprzem oraz czosnkiem. źródło: NKJP: Internet |
1.b porcja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | żurek |
Połączenia
- zamówić żur
Cytaty
|
Kawałek dalej, w Piwnicy Świdnickej, możemy zamówić żur na białej kiełbasie z paluszkiem kminkowym (8 zł) lub bigos staropolski warzony w dziczyźnie (11 zł), a jako dodatek - ziemniaczki smażone z ziołami (4 zł). źródło: NKJP: Michał Raińczuk: Na stek, koncert i po obraz, Gazeta Wrocławska, 2002-07-20 |
|
|
W naszym „Przewodniku po śląskiej kuchni” nie było jeszcze żuru. Więc tym razem postanowiliśmy go popróbować. W „Chacie” żur z ziemniakami i jajkiem kosztuje 4 zł. źródło: NKJP: reg: Śląski żur, Trybuna Śląska, 2002-11-16 |
2. zakwas
Definicja
Noty o użyciu
Występują różnice regionalne w zakresie zastosowania jednostek żur i żurek, zależnie od składników, z jakich ten zakwas został przygotowany.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | zakwas |
Połączenia
- żur w butelce
- kisić, ukisić żur
Cytaty
|
Taki kiszony żur wystarczy nam nawet na 2 lub 3 garnki zupy, więc śmiało można podzielić się nim ze znajomymi. źródło: NKJP: reg: Śląski żur, Trybuna Śląska, 2002-11-16 |
|
|
Można więc szykować żurek tradycyjny: pęczek włoszczyzny ugotować do miękkości z podsmażonym boczkiem, kiełbasą i cebulą. Potem wlać ukiszonego żuru (proporcje - do smaku i pożądanej kwaśności) i zagotować. źródło: NKJP: Monika Babcia z Jeżyc: Obiad z Expressem, Gazeta Poznańska, 2001-11-03 |
|
|
Butelki z żurem warto odstawić do góry nogami, nim rozpoczniemy przyrządzanie żurku, ponieważ lubią one wybuchać po otwarciu. źródło: Internet: ugotuj.to |
3. wino
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Relacje znaczeniowe
Połączenia
- nawalony żurem
Cytaty
|
Szmaja, Tojfel i jeszcze dwóch, wszyscy starsi od nas o rok albo dwa, już w zawodówkach, nagrzani żurami, wzięli go za nogi i ręce, i pacnęli w sam środek bajora. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Biały kruk, 1995 |
|
|
Wszyscy byli ujarani haszem, nawaleni rumem, żurami, browarem [...]. źródło: NKJP: Krzysztof Varga: Chłopaki nie płaczą, 1996 |