Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *zǫbъ 'ząb '
Pokrewny litew. žambas 'ostry przedmiot, kąt, róg'
1.a część ciała
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwie botanicznej odmiany kukurydzy: koński ząb.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- bolący, chory; krzywy, ułamany, wybity, zepsuty, złamany; leczony, plombowany, zaplombowany ząb; dolne, górne, tylne; naturalne; zadbane; brakujące; białe, piękne; zdrowe zęby; zęby jadowe
- zęby dzieci
- ząb z plombą
- dziąsła i zęby; jama ustna i zęby
- budowa; korona, korzeń, miazga, szkliwo, szyjka; biel, kolor; funkcje; liczba, oznaczanie; rodzaje; ból, ropień, zgorzel; borowanie, ekstrakcja, usuwanie, wyrywanie, zatrucie zęba; choroby, nadwrażliwość, próchnica, przebarwienia, utrata, wypadanie; wyrzynanie się; czyszczenie, mycie, pielęgnacja; lakierowanie, lakowanie, leczenie, przegląd, wybielanie; wyciski; zaciskanie; ślady zębów
- pasty, proszek, szczoteczki do zębów
- korona na ząb; aparat, ochraniacz na zęby
- szczerba, szpara między zębami; problemy z zębami
- aparat; kamień, koronki, szkliwo na zębach; ślady po zębach; dziura, plomba, ubytek w zębie; ktoś z cygarem, z fajką, z papierosem w zębach
- łagodny; szkodliwy dla zębów
- ząb boli kogoś, ćmi, łupie, rozbolał, rwie, zabolał; wyrzyna się; wypadł
- coś szkodzi zębom
- złamać (sobie), stracić, wybić komuś; borować, leczyć, plombować, usunąć/usuwać, wyleczyć, wypełnić, wyrwać/wyrywać, zatruć ząb; myć, umyć; obnażyć; zacisnąć/zaciskać zęby
- dzwonić (o coś); przytrzymywać coś, zgrzytać zębami
- dać komuś, dostać w zęby
- coś osadza się na zębach; dostać po zębach; dłubać (czymś), trzymać coś; coś zgrzyta w zębach
Cytaty
|
O pierwszym brzasku pasące się mulice podeszły do szopy i słyszałem odgłos rwania trawy zębami. źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972 |
|
|
W szczęce zachowane były wszystkie zęby bez śladów naruszeń przez próchnicę. źródło: NKJP: W. Hagedorny: Tajemniczy nieboszczyk koło domu, Tygodnik Ciechanowski, 2007-08-08 |
|
|
Wbiła zęby w czubki rękawiczek i ściągnęła je z palców. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005 |
|
|
Mężczyzna stracił zęby i nieprzytomny trafił do szpitala z rozpoznaniem silnego urazu głowy. źródło: NKJP: Janek powrócił do nas po 19 latach choroby, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-03 |
|
|
Pies szczerzył zęby i było prawdopodobne, że może ugryźć [...]. źródło: NKJP: (J.ŚW): Pies na parapecie, Dziennik Polski-Kraków, 2000-05-30 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3, m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ząb |
zęby |
|
| D. | zęba |
zębów |
|
| C. | zębowi |
zębom |
|
| B. | ząb kwestion. zęba |
zęby |
|
| N. | zębem |
zębami |
|
| Ms. | zębie |
zębach |
|
| W. | zębie |
zęby |
1.b imitacja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
Połączenia
- sztuczne, złote zęby
- wprawianie sztucznych zębów
- mieć sztuczny ząb; wstawić ząb
Cytaty
|
Uśmiechał się dziwnie pokazując dwa bielutkie rzędy sztucznych zębów i jeden złoty na środku. źródło: NKJP: Radosław Kobierski: Harar, 2005 |
|
|
Zwrócił się do barmanki, zażywnej blondyny pod pięćdziesiątkę z dwoma srebrnymi zębami. źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K., 2006 |
|
|
Barmani występują w czarnych strojach z wampirzymi zębami [...]. źródło: NKJP: (lima): Najlepsze imprezy, Echo Dnia, 2007-07-13 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3, m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ząb |
zęby |
|
| D. | zęba |
zębów |
|
| C. | zębowi |
zębom |
|
| B. | ząb kwestion. zęba |
zęby |
|
| N. | zębem |
zębami |
|
| Ms. | zębie |
zębach |
|
| W. | zębie |
zęby |
2. w narzędziach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- długie, gęste, rzadkie zęby; zęby daszkowe, łukowe, proste, rozwidlone, rurkowe, skośne, spiralne, śrubowe; półsztywne, sprężyste, sztywne
- zęby brony, grabi, koła, kultywatora, piły, wideł, zębatki
- zamocowanie zębów; coś ma ileś zębów
- koła zębate, widły z jakimiś zębami
- grabie; koło napędowe, zębate, przekładnia... o jakichś zębach
Cytaty
|
Wierzchnia część brony była z drewna, metalowe zęby były zakrzywione. źródło: NKJP: (J.ŚW): Odcinany od zębów, Dziennik Polski-Kraków, 2002-04-06 |
|
|
W wyniku zastosowania tej metody otrzymuje się ząb o największej wytrzymałości, zapewniający luz niezbędny do poprawienia współpracy gąsienicy z kołem napędzającym. źródło: KJ PWN: Andrzej Dudczak: Koparki. Teoria i projektowanie, 2000 |
|
|
Koła zębate współpracują ze sobą przez zazębianie, tj. wchodzenie zębów jednego koła we wręby (luki międzyzębowe) koła współpracującego. źródło: Internet |
|
|
Widły z czterema zębami są uniwersalne i nadają się do prac z obornikiem. źródło: Internet |
|
|
Grzebień dla długowłosych psów ma drewnianą rączkę, rzadkie zęby o zaokrąglonych końcówkach. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ząb |
zęby |
|
| D. | zęba |
zębów |
|
| C. | zębowi |
zębom |
|
| B. | ząb |
zęby |
|
| N. | zębem |
zębami |
|
| Ms. | zębie |
zębach |
|
| W. | zębie |
zęby |