Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | racjonalizm |
racjonalizmy |
|
| D. | racjonalizmu |
racjonalizmów |
|
| C. | racjonalizmowi |
racjonalizmom |
|
| B. | racjonalizm |
racjonalizmy |
|
| N. | racjonalizmem |
racjonalizmami |
|
| Ms. | racjonalizmie |
racjonalizmach |
|
| W. | racjonalizmie |
racjonalizmy |
Inne uwagi
Zwykle lp
Pochodzenie
internac.
ang. rationalism
niem. Rationalismus
ros. racionalízm
z fr. rationalisme
od: łac. ratiōnālis 'rozsądny'
1. realizm
Definicja
Noty o użyciu
Ms. lp wymawiany: [racjonaliźmie] lub [racjonalizmie].
Wymowa
[racjonalism] lub [racjonalizm]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | irracjonalizm |
Połączenia
- racjonalizm i irracjonalizm, racjonalizm i pragmatyzm; logika i racjonalizm
Cytaty
|
Jest Pan zwolennikiem racjonalizmu czy może wierzy Pan w cuda? źródło: NKJP: Monika Frenkiel: Cuda nie są dla wierzących, Gazeta Krakowska, 2006-04-05 |
|
|
Należę do niedowiarków, sceptyków, rzadko wpadam w euforię [...]. Pamiętam, jak wyproszono mnie z seansu spirytystycznego, twierdząc, że mój racjonalizm i chłód w ocenie wydarzeń przeszkadzają medium w kontakcie z zaświatami. źródło: NKJP: Mój „Dzienniczek Polski”, Dziennik Polski, 2002-12-27 |
|
|
Cechował go skrajny racjonalizm: wszystko kazał sobie tłumaczyć do pierwszej przyczyny i z wszystkiego wyciągał ostateczne konsekwencje [...]. źródło: NKJP: Antoni Libera: Madame, 1998 |
|
|
Większości wojen można byłoby uniknąć, gdyby ludzie kierowali się tylko racjonalizmem, a nie wydumanymi ideologiami. źródło: NKJP: Internet |
2. kierunek filozoficzny
Definicja
Noty o użyciu
Ms. lp wymawiany: [racjonaliźmie] lub [racjonalizmie].
Wymowa
[racjonalism] lub [racjonalizm]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | empiryzm |
Połączenia
- krytyczny, oświeceniowy; zachodni racjonalizm
- racjonalizm i humanizm, racjonalizm i materializm
- duch, epoka; krytyka racjonalizmu
Cytaty
|
[...] ludzie Oświecenia twierdzili, że racjonalizm zastąpi inne systemy filozoficzne i pozwoli objaśnić każde zjawisko [...]. źródło: NKJP: Nie będzie kryzysu książki i prasy, Dziennik Polski, 1998-02-26 |
|
|
[...] począwszy od doby Oświecenia, przesadny i jednostronny racjonalizm doprowadził do radykalizacji postaw na gruncie nauk przyrodniczych oraz na gruncie filozofii. Powstały w ten sposób rozłam pomiędzy wiarą a rozumem wyrządził niepowetowane szkody nie tylko religii, ale i kulturze. źródło: NKJP: (zuz): Co zapamiętamy?, Dziennik Bałtycki, 1999-06-19 |
|
|
Mówimy tu o kręgu ludzi, którzy swoje potrzeby metafizyczne zaspokajali w języku ideologii dwudziestowiecznego racjonalizmu, marksizmu, egzystencjalizmu - w logice suwerennego rozumu. źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995 |