UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zetrzeć

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

Zob. trzeć

1. pot

Definicja

przesunąwszy po czymś z naciskiem, usunąć brud lub wilgoć

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przetrzeć, wytrzeć

Połączenia

zetrzeć błoto, krem, kurz, łzy, mydło, pomadkę, pot, pył, ślady czegoś; stół
zetrzeć ręcznikiem
zetrzeć z buzi, z czoła, z twarzy, z ust, z włosów
zetrzeć dokładnie, starannie
zetrzeć i umyć

Cytaty

	Widział jej umorusane, maleńkie dłonie i kapkę kremu na nosie, który starł z czułością. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008
	Deszcz przestał padać tak samo nagle, jak zaczął. Na niebie natychmiast pojawiło się słońce. Starłem krople z twarzy i spojrzałem na swoje ręce. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005
	Jest zadowolony, bo udało mu się zetrzeć prawie wszystkie czarne kropki, pozostawione przez muchy na lśniącej powierzchni. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wielką miłość tanio sprzedam, 2003
	Przystupa wzruszyła ramionami, pośliniła palec i starła ze stołu plamę po soku malinowym. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007
	Będzie zmęczona, ale lubi porządek, więc zetrze stół i bez słowa zmyje podłogę. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Wściekły pies, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zetrę	zetrzemy
2 os.	zetrzesz	zetrzecie
3 os.	zetrze	zetrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłem +(e)m starł	starłam +(e)m starła	starłom +(e)m starło	starliśmy +(e)śmy starli	starłyśmy +(e)śmy starły
2 os.	starłeś +(e)ś starł	starłaś +(e)ś starła	starłoś +(e)ś starło	starliście +(e)ście starli	starłyście +(e)ście starły
3 os.	starł	starła	starło	starli	starły

bezosobnik: starto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zetrzyjmy
2 os.	zetrzyj	zetrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłbym bym starł	starłabym bym starła	starłobym bym starło	starlibyśmy byśmy starli	starłybyśmy byśmy starły
2 os.	starłbyś byś starł	starłabyś byś starła	starłobyś byś starło	starlibyście byście starli	starłybyście byście starły
3 os.	starłby by starł	starłaby by starła	starłoby by starło	starliby by starli	starłyby by starły

bezosobnik: starto by

bezokolicznik: zetrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: starłszy

gerundium: starcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	starcie	starcia
D.	starcia
C.	starciu	starciom
B.	starcie	starcia
N.	starciem	starciami
Ms.	starciu	starciach
W.	starcie	starcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: starty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	starty	starty	starty	starte	starta
D.	startego	startego	startego	startego	startej
C.	startemu	startemu	startemu	startemu	startej
B.	startego	startego	starty	starte	startą
N.	startym	startym	startym	startym	startą
Ms.	startym	startym	startym	startym	startej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	starci	starci	starte	starte
D.	startych	startych	startych	startych
C.	startym	startym	startym	startym
B.	startych	startych	startych	starte
N.	startymi	startymi	startymi	startymi
Ms.	startych	startych	startych	startych

odpowiednik aspektowy: ścierać

Składnia

zetrzeć

CO + (z + CZEGO)

2. napis

Definicja

trąc czymś o jakąś powierzchnię, usunąć coś, co zostało wcześniej na niej napisane lub narysowane

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	wytrzeć, zmazać
	hiperonimy:	wymazać

Połączenia

zetrzeć bazgroły, napis; tablicę
zetrzeć benzyną, płynem, wodą; gumką

Cytaty

Wychodząc, starł napis na drzwiach.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zetrę	zetrzemy
2 os.	zetrzesz	zetrzecie
3 os.	zetrze	zetrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłem +(e)m starł	starłam +(e)m starła	starłom +(e)m starło	starliśmy +(e)śmy starli	starłyśmy +(e)śmy starły
2 os.	starłeś +(e)ś starł	starłaś +(e)ś starła	starłoś +(e)ś starło	starliście +(e)ście starli	starłyście +(e)ście starły
3 os.	starł	starła	starło	starli	starły

bezosobnik: starto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zetrzyjmy
2 os.	zetrzyj	zetrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłbym bym starł	starłabym bym starła	starłobym bym starło	starlibyśmy byśmy starli	starłybyśmy byśmy starły
2 os.	starłbyś byś starł	starłabyś byś starła	starłobyś byś starło	starlibyście byście starli	starłybyście byście starły
3 os.	starłby by starł	starłaby by starła	starłoby by starło	starliby by starli	starłyby by starły

bezosobnik: starto by

bezokolicznik: zetrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: starłszy

gerundium: starcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	starcie	starcia
D.	starcia
C.	starciu	starciom
B.	starcie	starcia
N.	starciem	starciami
Ms.	starciu	starciach
W.	starcie	starcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: starty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	starty	starty	starty	starte	starta
D.	startego	startego	startego	startego	startej
C.	startemu	startemu	startemu	startemu	startej
B.	startego	startego	starty	starte	startą
N.	startym	startym	startym	startym	startą
Ms.	startym	startym	startym	startym	startej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	starci	starci	starte	starte
D.	startych	startych	startych	startych
C.	startym	startym	startym	startym
B.	startych	startych	startych	starte
N.	startymi	startymi	startymi	startymi
Ms.	startych	startych	startych	startych

odpowiednik aspektowy: ścierać

Składnia

zetrzeć

3. jabłko

Definicja

rozdrobnić rzeczy przeznaczone do jedzenia, używając do tego tarki

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	utrzeć
	hiperonimy:	rozdrobnić

Połączenia

zetrzeć jabłko, marchewkę
zetrzeć na tarce

Cytaty

W litrze wody ugotować wywar z włoszczyzny [...]. 20 dag piernika zetrzeć na tarce i zalać 2 butelkami piwa, a gdy powstanie gęsta masa, połączyć z jarzynowym wywarem i zagotować.

źródło: NKJP: G.Czerwińska: O protestantyzmie, Tygodnik Ciechanowski, 2007-03-13

Wieczór. Jeszcze Magda zetrze jabłko dla pani Jadzi.

źródło: NKJP: Edyta Gietka: Nic wielkiego, Polityka, 2007, nr 2591

Mock odkroił drżące białko jajka sadzonego, posypał je pieprzem, solą i startą na proszek gorczycą.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zetrę	zetrzemy
2 os.	zetrzesz	zetrzecie
3 os.	zetrze	zetrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłem +(e)m starł	starłam +(e)m starła	starłom +(e)m starło	starliśmy +(e)śmy starli	starłyśmy +(e)śmy starły
2 os.	starłeś +(e)ś starł	starłaś +(e)ś starła	starłoś +(e)ś starło	starliście +(e)ście starli	starłyście +(e)ście starły
3 os.	starł	starła	starło	starli	starły

bezosobnik: starto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zetrzyjmy
2 os.	zetrzyj	zetrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłbym bym starł	starłabym bym starła	starłobym bym starło	starlibyśmy byśmy starli	starłybyśmy byśmy starły
2 os.	starłbyś byś starł	starłabyś byś starła	starłobyś byś starło	starlibyście byście starli	starłybyście byście starły
3 os.	starłby by starł	starłaby by starła	starłoby by starło	starliby by starli	starłyby by starły

bezosobnik: starto by

bezokolicznik: zetrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: starłszy

gerundium: starcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	starcie	starcia
D.	starcia
C.	starciu	starciom
B.	starcie	starcia
N.	starciem	starciami
Ms.	starciu	starciach
W.	starcie	starcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: starty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	starty	starty	starty	starte	starta
D.	startego	startego	startego	startego	startej
C.	startemu	startemu	startemu	startemu	startej
B.	startego	startego	starty	starte	startą
N.	startym	startym	startym	startym	startą
Ms.	startym	startym	startym	startym	startej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	starci	starci	starte	starte
D.	startych	startych	startych	startych
C.	startym	startym	startym	startym
B.	startych	startych	startych	starte
N.	startymi	startymi	startymi	startymi
Ms.	startych	startych	startych	startych

odpowiedniki aspektowe: ścierać , trzeć

Składnia

zetrzeć

CO + (na + CZYM)

4. zęby

Definicja

usunąć wierzchnią warstwę czymś szorstkim

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Połączenia

zetrzeć naskórek, poroże, szkliwo, zęby
zetrzeć pumeksem

Cytaty

Przyczyną nadwrażliwości zębów jest destrukcja szkliwa. Może ona nastąpić wskutek działania bakterii [...], starcia twardych tkanek zębów [...] . Można też zetrzeć szkliwo niewłaściwie szczotkując zęby lub używając nieodpowiedniej pasty do zębów.

źródło: NKJP: (mst): Zbyt wrażliwe, Gazeta Krakowska, 2003-11-30

Zetrzyj pumeksem lub specjalną tarką zrogowaciały naskórek, a po każdej kąpieli w stopy wetrzyj krem odżywczo-nawilżający.

źródło: NKJP: (mac): Bądź piękna po urlopie, Express Ilustrowany, 2002-08-21

Ponieważ pisklęta dinozaura kaczodziobego miały starte zęby, a wciąż pozostawały w gnieździe, badacze uznali, że musiały być gniazdownikami, zdanymi na opiekę i dokarmianie przez rodziców.

źródło: NKJP: Karol Sabath: Rabuś czy dobra niania, Gazeta Wyborcza, 1995-01-20

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zetrę	zetrzemy
2 os.	zetrzesz	zetrzecie
3 os.	zetrze	zetrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłem +(e)m starł	starłam +(e)m starła	starłom +(e)m starło	starliśmy +(e)śmy starli	starłyśmy +(e)śmy starły
2 os.	starłeś +(e)ś starł	starłaś +(e)ś starła	starłoś +(e)ś starło	starliście +(e)ście starli	starłyście +(e)ście starły
3 os.	starł	starła	starło	starli	starły

bezosobnik: starto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zetrzyjmy
2 os.	zetrzyj	zetrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłbym bym starł	starłabym bym starła	starłobym bym starło	starlibyśmy byśmy starli	starłybyśmy byśmy starły
2 os.	starłbyś byś starł	starłabyś byś starła	starłobyś byś starło	starlibyście byście starli	starłybyście byście starły
3 os.	starłby by starł	starłaby by starła	starłoby by starło	starliby by starli	starłyby by starły

bezosobnik: starto by

bezokolicznik: zetrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: starłszy

gerundium: starcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	starcie	starcia
D.	starcia
C.	starciu	starciom
B.	starcie	starcia
N.	starciem	starciami
Ms.	starciu	starciach
W.	starcie	starcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: starty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	starty	starty	starty	starte	starta
D.	startego	startego	startego	startego	startej
C.	startemu	startemu	startemu	startemu	startej
B.	startego	startego	starty	starte	startą
N.	startym	startym	startym	startym	startą
Ms.	startym	startym	startym	startym	startej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	starci	starci	starte	starte
D.	startych	startych	startych	startych
C.	startym	startym	startym	startym
B.	startych	startych	startych	starte
N.	startymi	startymi	startymi	startymi
Ms.	startych	startych	startych	startych

odpowiednik aspektowy: ścierać

Składnia

zetrzeć

5. łokieć

Definicja

uszkodzić w wyniku przesuwania w zetknięciu z twardą powierzchnią

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

obetrzeć

Połączenia

zetrzeć kolano, łokieć

Cytaty

Trzeci set też był wyrównany, aż do stanu 3:3. Wtedy, dobiegając do kolejnego dropszota, poślizgnęła się i upadła na kort. Uderzyła się rakietą i starła kolano.

źródło: NKJP: Kuba Kowalski: Tenis. Warsaw Cup by Heros, Gazeta Wyborcza, 1996-09-20

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zetrę	zetrzemy
2 os.	zetrzesz	zetrzecie
3 os.	zetrze	zetrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłem +(e)m starł	starłam +(e)m starła	starłom +(e)m starło	starliśmy +(e)śmy starli	starłyśmy +(e)śmy starły
2 os.	starłeś +(e)ś starł	starłaś +(e)ś starła	starłoś +(e)ś starło	starliście +(e)ście starli	starłyście +(e)ście starły
3 os.	starł	starła	starło	starli	starły

bezosobnik: starto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zetrzyjmy
2 os.	zetrzyj	zetrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	starłbym bym starł	starłabym bym starła	starłobym bym starło	starlibyśmy byśmy starli	starłybyśmy byśmy starły
2 os.	starłbyś byś starł	starłabyś byś starła	starłobyś byś starło	starlibyście byście starli	starłybyście byście starły
3 os.	starłby by starł	starłaby by starła	starłoby by starło	starliby by starli	starłyby by starły

bezosobnik: starto by

bezokolicznik: zetrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: starłszy

gerundium: starcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	starcie	starcia
D.	starcia
C.	starciu	starciom
B.	starcie	starcia
N.	starciem	starciami
Ms.	starciu	starciach
W.	starcie	starcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: starty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	starty	starty	starty	starte	starta
D.	startego	startego	startego	startego	startej
C.	startemu	startemu	startemu	startemu	startej
B.	startego	startego	starty	starte	startą
N.	startym	startym	startym	startym	startą
Ms.	startym	startym	startym	startym	startej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	starci	starci	starte	starte
D.	startych	startych	startych	startych
C.	startym	startym	startym	startym
B.	startych	startych	startych	starte
N.	startymi	startymi	startymi	startymi
Ms.	startych	startych	startych	startych

odpowiednik aspektowy: ścierać

Składnia

zetrzeć

Frazeologizmy

ktoś rozbił w puch kogoś
ktoś starł na miazgę kogoś
ktoś starł w pył kogoś
ktoś starł na/w proch kogoś
ktoś rozbił w puch kogoś
ktoś starł na miazgę kogoś
ktoś starł w pył kogoś
ktoś starł na/w proch kogoś
ktoś rozbił w puch kogoś
ktoś starł na miazgę kogoś
ktoś starł w pył kogoś
ktoś starł na/w proch kogoś
ktoś/coś rozbił/rozbiło w puch coś
ktoś/coś zmiótł/zmiotło z powierzchni ziemi kogoś/coś

Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2024